SATERDAG 10 FEBRUARIE 2001
Mense respekteer mag.
Mense respekteer finansiële mag, dit weet almal, maar hulle respekteer ook die mag van ander vermoëns: die vermoë om ander na hulleself aan te trek, die vermoë om karre reg te maak, die vermoë om ’n musikale instrument op ’n meesterlike wyse te manipuleer, om net ’n paar te noem.
Vat byvoorbeeld ’n talentvolle kitaarspeler wat vriend of vreemdeling vir ure lank kan vermaak met sy kitaarspel. Dit mag moontlik wees dat hierdie ou nie te veel belangstel in geld maak nie. Kom ons sê behalwe vir die deeltydse werk wat hy doen gedurende die dag (wat niemand beïndruk nie), speel hy ook in kroeë en koffiewinkels ’n paar nagte van die week. Hy maak genoeg geld om te betaal vir sy spartaanse woonplek en hy kan die mees essensiële kruideniersware bekostig (en elke nou en dan nuwe kitaarsnare). Hierdie ou sal heel moontlik nooit ryk wees nie. Sy ambisie is om mense te vermaak of te inspireer met sy musiek, maak nie saak hoe klein of hoe groot die gehoor is nie. Dat die respek wat sy kant toe kom sal vermenigvuldig as hy goed kitaar kan speel én hope geld daarmee maak, is tot ’n mate onbelangrik. Mense sal hom respekteer vir die mag wat hy het om iets te kan doen wat meeste nie kan doen nie – om kitaarsnare op so ’n manier te druk en te slaan dat die lug gevul word met harmonieuse klanke.
Watse tipe vermoëns of vaardighede dwing respek by mense af? Een voorbeeld: die vaardigheid wat iemand self al vir ’n geruime tyd begeer om te bemeester, maar wat hulle nog nie kon baasraak nie. Om dan te sien hoe iemand wat hierdie einste vaardigheid bemeester het, beloon word met ander se respek, verskerp hulle begeerte om die mag van hierdie vaardigheid vir hulleself op te eien.
Respek bepaal jou plek in die gemeenskap. Om nie gerespekteer te word nie, beteken dat jy as ’n nul op die spreekwoordelike kontrak behandel word. Aan die ander kant, om gerespekteer te word vir iets waarvoor jy gerespekteer wíl word, beteken dat mense met jou wil assosieer. Wanneer mense sien dat ander met jou wil assosieer, behandel hulle jou gewoonlik met meer respek, wat weer jou bewussyn van eiewaarde en dat jy êrens behoort, verskerp. Om nie gerespekteer te word nie, verminder jou sin van eiewaarde. Hierdie verlaagde sin van eiewaarde verhoog dan die waarskynlikheid dat jou verskynings ’n swak indruk sal laat op mense, wat mense derhalwe nog minder rede gee om jou te respekteer. Hierdie onvleiende verskynings het ook die ongewenste effek dat jy nóg minder sal voel dat jy êrens behoort, wat jou gevoel van eiewaarde nóg meer sal ondermyn. Dat die kringloop boos is, is nie te betwyfel nie.
Mense respekteer mag – die vermoë om iets te kan doen wat hulle self wil doen, maar wat hulle nog nie bemeester het nie, of nooit sal bemeester nie. Hierdie is ’n insig wat nou al vir jare by my spook. Dit is inderdaad een van die belangrikste lesse wat ek geleer het gedurende die afgelope meer as ’n dekade van my volwasse bestaan.
______________________