[Kortliks, die agtergrond van hierdie stuk: Teen September 2003 het ek dit ernstig oorweeg om Taiwan te verlaat vir ’n groterige dorp in Gauteng, genaamd Bronkhorstspruit.]
MAANDAG 15 SEPTEMBER 2003
Bronkhorstspruit is … ’n kak plek, dit weet almal. Maar dit is ook die plek waar my jongste suster en haar man besluit het om hulleself te vestig. Die dorp het omtrent vyftien begrafnisondernemers, twintig “Eazy Credit” plekke, ’n Wimpy Bar, en een skryfbehoeftewinkel wat ’n paar boeke verkoop. Daar’s geen musiekwinkels nie. Daar’s geen 7-Eleven’s wat 24 uur per dag oop is nie. Daar’s nie ’n lewendige toneel in die middel van die dorp elke weeksaand na tienuur wanneer mense uitkom om ’n laat aandete te nuttig by tydelike sypaadjie restaurante nie. Daar’s nie koffiewinkels wat oopbly tot na middernag nie. Daar is wel ’n reuse tempel en opvoedkundige sentrum gebou deur ’n Boeddhistiese orde van Taiwan. En in ’n woonbuurt omtrent twintig minute van die dorp af te voet, woon my geliefde jongste suster.
Kan ’n mens dit regverdig om alles op te gee wat aan jou bekend is – of bekend geword het die afgelope vyf jaar van jou lewe – net omdat jy jouself dood verlang na jou familie?
[…]
Waaroor gaan alles op hierdie stadium? Waaroor gaan die hele storie van Taiwan, Bronkhorstspruit, Suid-Afrika, en die Ooste? Waaroor gaan die idee van “besigheid”, en skryf, en braaivleis en nagereg by die “huis”?
Dit gaan daaroor om so gelukkig te wees as wat ’n mens kan wees. En dit gaan oor spyt, spesifiek in my geval om nie later spyt te wees dat ek nie méér tyd met my familie spandeer het nie. Dit gaan daaroor om nie net ’n vervelige draaiboek te volg soos ’n tweederangse akteur nie. Dit gaan daaroor om te wees wie jy werklik is (as jy dit uiteindelik uitgesorteer het), eerder as om net die byproduk te wees van al die maatreëls wat jy implementeer om te kan oorleef en om jou vrees te kan bedwing vir die dag wat die gode jou uit die bloute met ’n bliksemstraal gooi. (Of realisties gesproke, om soveel as moontlik van jou werklike persoonlikheid uit te leef na jy al die maatreëls ingestel het. Almal is tog aan die einde bang vir bliksemstrale, dan nie?)
Hoekom skryf ek hierdie stuk op hierdie Maandag om sewe minute oor twee in die oggend? Omdat ek een van die dae verhuis na ’n woonstel in Benewelde Lig Nuwe Dorp in die Berg van die Feniks. Is dit ’n slegte plek? Nee. Is dit ’n slegte buurt? Nee. Is dit ’n moeisame irritasie om olie-aanpaksels met ’n aartappelskiller af te krap van die nuwe plek se kombuismure? Ja. Mors dit kosbare tyd om skielik te moet inpak eerder as om aan my projekte te werk? Ja. Maar ek troos myself dat ek in elk geval een of ander tyd bokse moes koop om te begin inpak; dat ek een of ander tyd moes padgee uit die donker hool wat ek my huis genoem het die afgelope amper vyf jaar.
Hoekom inspireer die nuwe woonstel my op hierdie oomblik om hierdie spesifieke teks te skryf? Omdat ek herinner is aan die feit dat my lewe in hierdie land nie ’n draaiboek volg nie; ek skryf die storie soos ek leef. Ek het, om maar een voorbeeld te noem, verseker nie twee weke gelede geweet ek gaan oor twee weke met ’n paar sjirurgiese plastiekhandskoene hande-viervoet bo-op ’n marmerblad sit om klonte olie met ’n aartappelskiller af te krap nie. (Jammer, ek moes dit net weer noem.)
Maar hierdie klein insig, en die fotografiese potensiaal van die uitsig uit my nuwe kombuis is nie wat regtig belangrik is nie (of dis net dele van die groter storie). Wat my regtig pla, is die vrees oor wat vir my voorlê as ek nie meer hoop op die dag wat ek terugkeer na die land van my geboorte nie. Ek dink ek is bang my lewe in Suid-Afrika sal … alledaags raak, vasgevang tussen die vrees dat iemand in my woonstel sal inbreek terwyl ek knoffelsous of biltong by die Spar gaan koop, en die vrees dat ek skielik een oggend sal wakker word en ek is dertig jaar ouer.
[…]
“Angs” is vir my meer as net ’n sielkundige term. Solank ek rondhardloop en baklei vir ’n beter môre, solank ek getrou aantekeninge maak oor DIE PROSES, dan voel dit asof ek doen wat ek veronderstel is om te doen. Dan voel dit asof ek op pad is. Ek dink ek vrees die dag wat ek veronderstel is om te verklaar dat ek gearriveer het, en iemand spring agter ’n braambos uit en skree, “Surprise! Jy’t tog aan die einde die draaiboek gevolg! Jy wen (ook) die prys!”
Dan weer, miskien is die prys geluk. Miskien is die prys dat mens voel jy hoort êrens, en jou lewe het betekenis omdat dit betekenis het vir mense wat vir jou belangrik is. Miskien is die prys dat jy voel jy kan nou maar voortgaan met jou kreatiewe werk, want jy hét gearriveer, maar dis nog steeds van belang dat jy sê wat jy wil sê.
Of is ek maar net bang dat, ten spyte van die wye verkrygbaarheid van knoffelsous om oor braaivleis te geniet, ek steeds verveeld sal raak met Bronkhorstspruit?
[…]
Is ek besig om weg te hardloop van wat ek reeds weet? Dat ons hoogs ontwikkelde diere is wat met ons fantastiese, en tog beperkte vermoëns ons bes moet doen om Goed te dien eerder as Sleg, en om die vlam van Beleefde Beskawing voort te dra tot ons tyd op is, en ons die fakkel moet aangee vir die volgende geslag.
Ek moet ophou om in sirkels te dans.
[Later op Maandag 15 September 2003]
Ek is bekommerd daaroor dat ek sal voel my doel is uitgedien en ek word beloon met ’n “gewone lewe”.
Hoekom is my huidige lewe tot ’n mate tog orraait, selfs al wil ek wegkom daarvan? Omdat ek nog ’n stryd voer vir ’n beter lewe. Maar wat gebeur as jy daai punt bereik waarvan jy droom? Of hou jy aan om die punt verder te skuif?
Wat van as iemand vir my moet sê dat die lewe nooit “normaal” is nie, en dat ’n “gewone lewe” ’n droom is buite meeste mense se bereik? “Almal voer maar ’n voortdurende stryd vir iets beters,” sal die persoon sê, “al lyk hulle lewens op die oog af, vir waarnemers soos jy, normaal en gewoon.”
Steeds – sal ek vra, waarvoor stry hulle? Vir finansiële sekuriteit? Dis nie goed genoeg vir my nie. Die stryd vir finansiële sekuriteit is vir my net ’n manier om ’n groter stryd ’n beter kans te gee op sukses.
Miskien sal my opponent in hierdie debat dan slim glimlag en sy troefkaart uittrek. “Ag man,” sal hy sê, “jy’s net ongelukkig omdat jy nie iemand in jou lewe het om jou bestaan ’n bietjie op te kikker nie.”
In so ’n geval sal ek nie veel van ’n keuse hê met my teenargument nie: Is dit die beste wat ons kan doen? Vyftig duisend jaar van ewolusie sedert ons voorouers in grotte gebly het en mekaar met knopkieries oor die kop gemoker het, en dis die beste antwoord waarmee ons vorendag kan kom? Jy’t net ’n bietjie liefde nodig?
Die vraag is eenvoudig: Is ek op die regte pad met my huidige planne? Of is my gesig in die regte rigting, maar my voete nog nie heeltemal op die regte pad nie? (Reken ek steeds daar is net een pad wat loop in daai rigting?)
Ek het onlangs ’n bietjie navorsing gedoen oor maniere om geld te maak sonder om vir iemand anders te werk. Ek het tot die konklusie gekom dat selfs ék dalk ’n sukses kan maak met ’n paar idees. Nou, miskien was dit die olie afskuurdery in die nuwe kombuis, of die feit dat ek vir die eerste keer in amper vyf jaar in Taiwan ’n woonstel sal hê met ordentlike vensters. Miskien was dit onafwendbaar dat ek een of ander tyd daaraan sou dink. Nietemin, vroeër vanaand tref dit my toe ek op my krakende fiets deur die donker strate ry: Ek was nog nooit in die posisie waar ek kon sê ek wéét hoe ek geld in Suid-Afrika kan verdien nie, wat belangrik is in ag genome dat ek nog altyd geld as die primêre rede gebruik het dat ek nie kan teruggaan nie. Ek was nog nooit in die posisie waar ek dan vir myself kon vra of dit inderdaad is wat ek sonder enige voorbehoud wil doen nie; of ek werklik gereed is om my voete te gaan intrap in ’n stukkie Suid-Afrika vol vars sement; of braaivleis en nagereg by my familie werklik ’n wondermiddel sal wees vir al my kwale.
Hierdie gedagtes is die rede hoekom ek dié spesifieke stuk sit en skryf op hierdie Dinsdagoggend, 32 minute na middernag, eerder as om die dosyne stukke gemors te pak wat ek oor die jare opgegaar het en as “ornamente” in my sitkamer uitstal.
[Dinsdag 16 September 2003, amper eenuur die middag]
Soos ek toe gisteraand terugry van my nuwe woonstel af, vra ek myself ’n administratiewe vraag: Wil ek regtig langer in Taiwan aanbly? Ek was ligweg verbaas oor my onmiddellike antwoord: Nee.
Nog ’n entjie af in die straat, verby die algemene handelaar waar die mooi vrou die kasregister slaan, verby ’n paar ou toppe wat buite een se armsalige huis sit en ryswyn drink, verby die verlate oggendmark area wat na vrot tofu ruik, kom die opvolgvraag: Wil ek teruggaan Suid-Afrika toe? Die tentatiewe antwoord: Ja, maar …
Verby die militêre basis met die toegegroeide muur wat ek eers gedink het ’n kasteel is, by die laaste stuk pad voor ’n mens weer by ’n deel van die dorp kom waar vrugteverkopers nog oop is kort voor middernag, en eensame mans in goedkoop KTV-salonne dreunsing oor verlore liefde, herhaal ek toe die antwoord: “Ja, maar?”
“Maar,” sê ek toe hardop onder die tiervel masker oor my mond, “ek wil twee weke nadat ek vir my ’n woonstel gekry het in Bronkhorstspruit, my boeke uitgepak het en lakens voor die vensters gehang het, Mainland China toe gaan. Vir drie maande.”
Terug by die huis is ek toe half vies omdat dit wou voorkom asof ek met ’n nuwe plan vorendag gekom het. Ek kom sit toe agter die komper en skryf die vorige bladsy (onder andere oor die feit dat ek nog nooit in die posisie was waar ek kon sê ek wéét hoe ek geld in Suid-Afrika kan verdien nie).
Net soos ek toe die meriete oorweeg van gisteraand se laaste paragraaf, lui my telefoon. Toe ek op die skermpie sien dis ’n internasionale oproep, besef ek dit moet my vriend L. wees. Ek het geweet hoekom hy bel. Vyftien minute later gooi ek die laaste druppels jenewer uit die SAL-botteltjie in my keel af, vlam ’n sigaartjie op, en herhaal die woorde vir myself: “Gebore om agt minute oor drie … bietjie blou in die gesig, maar gesond … vier kilogram.”
Ek het gelukkig gevoel vir my vriend, vir sy vrou, vir hulle families, en veral vir die klein laitie wat uiteindelik daglig gesien het. Ek het ook by myself gedink die timing is interessant. Skielik was die hele idee van om groot te wees en jou eie kinders te hê, en die reuse finansiële en morele verantwoordelikhede daarvan, nie meer net ’n tema waarmee ’n stuk skryfwerk opgevul kan word nie. Dit het met my beste vriend gebeur! En ek kon nie anders nie as om deur die sigaarrook te prewel, “Dis fokken profound.”
Die paar druppels jenewer was nie werklik genoeg om die groot nuus te vier nie. Ek spring toe weer op my fiets en jaag na die 7-Eleven toe om ’n half-jack Jim Beam te gaan koop – wat hulle toe nie meer in voorraad het nie. ’n Kwartier later sit ek met ’n blikkie Qing Dao en nog ’n sigaartjie by my spieëltafel. Blye gedagtes oor my vriend en hulle eersgeborene lei toe tot hernude spekulasie oor my eie lewe.
Ek wonder toe opnuut of ek met ’n nuwe plan vorendag gekom het met die drie-maande-in-China opmerking. Menende om my pret te bederf, wonder ek toe wat ek ná die drie maande sal doen.
Ek het gehoop dat ek sou sê ek sal dán teruggaan Suid-Afrika toe, om my knieë dié keer – eerder as net my voete – in vars sement te gaan neervel. Maar ek besef toe dat ek steeds nie oortuig is van “wat dán” nie.
Toe strip ek my moer en fluister dreigend in die rigting van my weerkaatsing in die spieël: “Jou lewe is ’n wiel! Dit gaan bly draai en draai en draai! Al in die rondte!”
My lewe is ’n wiel. En dit sal bly draai tot ek ’n moersleutel in die speke gooi. Of tot iemand anders dit doen …
______________________
