Etiket: volwasse lewe

Drie gedagtes uit die 16k

SATERDAG 13 DESEMBER 2003

“Jy’t nie ’n huis nie, jy’t nie ’n kar nie, jy’t nie ’n regte job nie, en jy’s alreeds in jou dertigs en jy’s nog nie getroud nie.”

“Ja, ek weet. Maar …”

“Geen maar’s nie. Hierdie is die dinge wat vir mý saak maak as ek ’n man beoordeel. Jy mag dalk sewe jaar in Noordoos-Asië gespandeer het, gebroke Chinees praat, en ’n hele literêre projek vol geskryf het oor jou opinies. Maar jy’t nie ’n behoorlike huis nie, jy’t nie ’n kar nie, jy’t nie ’n werk nie, en jy’s alreeds in jou dertigs en daar’s nie eers ’n romantiese verhouding op die horison nie.”

En dis dit. Saak gesluit.

Maak dit saak? Nie soveel as wat dit irriteer nie.

DINSDAG 30 DESEMBER 2003

Vele mense bereik ’n punt waar hulle besef hulle tel nie regtig nie. Sommige mense hou aan probeer; ander stop.

Ek het al talle mense gesien in Taiwan wat die indruk skep dat hulle opgehou het om te probeer. Hulle lê, voete in die oggendson, en wag vir iemand om ’n koeldrank te koop, vir ander Mahjong-spelers om te arriveer, vir die sigaret tussen hulle vingers om uit te brand sodat hulle nog een kan opsteek.

Is dit moontlik dat ek net nie hierdie mense se uitkyk op die lewe verstaan nie? Miskien is nie almal so gepla daarmee om te “tel” in ’n groter begrip van sake nie.

* * *

Een van die positiewe gevolge van die Industriële Rewolusie was die vrystelling van die lyfeienes, en die opheffing van ’n stelsel wat hulle aan die grond, en aan hulle landhere gebind het. Hierdie emansipasie, tesame met ’n beleidsverskuiwing wat meegebring het dat ’n betekenisvolle persentasie publieke grond nie meer vir landboudoeleindes beskikbaar was nie (soos in Engeland), het egter verseker dat die voormalige lyfeienes kort daarna, ter wille van hulle eie oorlewing, gebind was aan die behoeftes van die nuwe industrieë.

Die Industriële Rewolusie het ook meer vryheid vir die individu beteken – in teorie, en aan hulle meer keuses gegee. Geld maak dinge soms gelyk. Meer as net kapitaal het die lyfeiene aan die grond en die landheer verbind onder die feodale stelsel. Vandag, in teenstelling, koop geld amper enige iets wat jy nodig het. As jy vandag ’n industriële of korporatiewe lyfeiene is en jy wen die lotery, of jy dink aan ’n goeie idee, staan jy ten minste ’n kans om môre te regeer oor jou eie klein koninkryk.

______________________

Die einde van ’n adres/Transformasie

VRYDAG 26 SEPTEMBER 2003

Ek sit in ’n kaalgestroopte woonstel en wag vir die verhuisingstrok om my en my gemors te verskuif na ’n nuwe habitat toe. Sommige gedagtes moet egter dringend genoteer word.

Eerstens, soos ek reeds talle kere genoem het, is my sin van waar ek behoort hoogs onstabiel op die beste van tye. Dit het die vraag laat ontstaan of ek ooit werklik êrens tuis sal voel. Ek bedoel, sommige mense pas nooit in op enige plek nie, reg? Is dit nie die betekenis van die etikette “swerwer” en “eensame” nie?

Teenstrydig met die eerste punt het ek ook onlangs ’n méér ontwikkelde sin van waar ek hoort, ervaar. Ek is ook skepties daaroor om té goed in te pas. Is dit omdat ’n mens moet konformeer aan stelle reëls – wat meestal nooit uitgespel word nie – om te kan inpas? Sulke reëls sluit in wat en hoe jy moet aantrek, hoe jy moet optree teenoor verskillende mense, hoe jy jouself moet gedra, wat jy moet sê en wat nie, wat jy moet glo, watter ideale aanvaarbaar is en watter nie, en watse ambisies mens behoort te hê. Maar wat help dit om eerlik te wees – om nie te konformeer ten koste van wie jy glo jy werklik is nie – as jy alleen opeindig? Wat is die waarde daarvan om getrou te bly aan jouself, as dit beteken dat jy altyd alleen loop?

Die ander ding wat ek graag wil noem – verwant aan die eerste saak, is dat ek miskien myself moet transformeer in ’n kreatuur wat makliker inpas. Dit kan tog nie só moeilik wees nie – ek het immers vriende! (Familie tel nie regtig in hierdie geval nie. Hulle het ’n morele verpligting om jou te aanvaar in hulle midde … dis nou te sê as jou klerestyl, jou gedrag, wat jy sê, waarin jy glo, en jou ideale, nie jou familie so teen die bors stuit dat hulle die punt bereik waar hulle voel dit beter sal wees vir almal as jy nie daarop aandring dat hulle jou behoefte moet bevredig om deel te wees van hulle intieme sirkel nie. My klerestyl, my gedrag, en selfs my ambisies is gelukkig nie van so ’n aard dat dit my ouers of my twee susters se waardigheid te lelik krenk nie. Dit strek natuurlik ook tot my voordeel om so te glo.)

So, met die treklorrie wat al nader kom, wat is die kanse dat ek myself tot so ’n mate kan transformeer dat ek makliker ’n toetrede kan maak tot groepe en gemeenskappe?

* * *

Teen 14:55 was alles verby. Ek wou die vorige deel geëindig het met die woorde, “So, terwyl die skurke in hulle blou lorrie al nader kom …” maar ek het gedink ek sal hulle die voordeel van die twyfel gee. Skurke was hulle toe wel, maar vriendelik genoeg na hulle twee keer meer geld uit my geforseer het as wat ek gehoop het die hele operasie my sal kos. Ek wou geargumenteer het, maar hulle het dreigend saamgegroepeer, met die een wat sy T-hemp so effens opgetrek het om sy onderwêreld tatoeëermerk te vertoon. Op daai oomblik onthou ek toe nog een van die Belangrike Beginsels van Oorlewing: Beteuel jouself voor jy betrokke raak in fisiese konflik met meer as een skurk op ’n slag as jy alleen is. Hierdie beginsel is natuurlik nog meer van toepassing as die skurke die tipe is wat groot rusbanke en wasmasjiene op hulle rûe by drie stelle trappe opdra, en soveel te meer as jyself, sal ons maar net sê, die skolastiese tipe is. (Is dit nodig om by te voeg dat dit nie ’n goeie idee is om los papiere met notas op uit die rusbank te wil trek terwyl die reeds genoemde skurk besig is om die rusbank by ’n stel trappe op te dra nie?)

Alles in ag genome het die proses sonder veel insident verloop. Ek sit nou buite my gunsteling koffieplek, rustig suigende aan ’n koppie romerige Weense koffie, terwyl ek die swael-besoedelde lug van hierdie deel van die dorp inadem.

In die ure wat verby gegaan het tussen die trekkery en die koffie, moes ek ook ’n klas gee by die skool waar ek al amper vyf jaar lank werk. Hier was ek in die gelukkige posisie om ’n paar keer so uit die hoek van my een oog ’n Taiwannese kollega – wat in die kantoor werk – raak te sien. Nodeloos om te sê besiel haar sensuele skoonheid my om soveel as moontlik fotokopieë te maak, en selfs om gesprekkies met haar te voer in my eiesoortige Chinese dialek.

Toe een van die studente haar vra of sy getroud is, skud sy net haar kop. Dit forseer my toe om my eie reputasie te kontempleer as ’n swerwende wolf van die pad tussen my huis en … wel, die 7-Eleven. ’n Vinnige hoofberekening van die redes vir hierdie jammerlike stand van sake herinner my toe daaraan dat ek ’n probleem het met my plek in die wêreld.

Dit bring ons terug by my pre-konfrontasie met die getatoeëerde vervoerman vraag: Is dit moontlik dat ek myself kan transformeer in ’n individu wat die vermoë sal hê om makliker in te pas?

______________________

Stigting van die Anti-beuselagtigheidsliga

DONDERDAG 25 SEPTEMBER 2003

Bestaan daar iets soos ’n anti-beuselagtigheidsliga? Indien nie, roep ek dit nou tot lewe op hierdie oomblik. Ons leuse sal niemand se tyd mors nie: “Wat is die punt?” Die liga sal ’n oefening wees in betekenisvolle onderneming – ’n doelgerigte aanval op nutteloosheid. (Die gedagte het wel onlangs by my opgekom dat hierdie materiaal waaraan ek werk dalk net ’n nuttelose onderneming is. Wie gee werklik om of ek my eie ware naam ken? Wie gee om of ek betekenis in my lewe sien, en of ek my dae vul met betekenisvolle aksies?)

Ons almal het groepe waaraan ons behoort – of meeste van ons, in elk geval. Meeste mense hou daarvan om deel te wees van iets, so nou is daar nog ’n groep waarvan u as leser ’n trotse lid kan word! Ons kan selfs naamkaartjies laat druk, en aan elke lid ’n spesiale nommer gee.

Lidmaatskap sal natuurlik gratis wees vir die eerste miljoen lede; daarna kan ons ’n klein jaarlikse fooitjie hef. Een reël sal wees dat almal behalwe arm kunstenaars koek en tee moet bring na vergaderings toe, en verkieslik genoeg daarvan sodat die kunstenaars hulle plastieksakke en leë koeldrankbottels kan opvul na die tyd.

Miskien moet ons ’n geheime organisasie wees, met selle wat gemeenskappe oral in die wêreld kan infiltreer! Dan kan ons ’n manifes skryf, en oor vyftig jaar Rusland oorneem, of Kuba, of Mpumalanga. Ons kan ook protesaksies loods teen nuttelose organisasies en instellings, soos uitgewers wat net ingestel is op profyt. Ons kan selfs sendelinge oplei om van deur tot deur te gaan met traktaatjies …

______________________

(Aanvanklik oor) Die fauna en flora van Taiwan

SATERDAG 20 SEPTEMBER 2003

Taiwan het baie mooi blomme, en bye ook. Daar’s ook bome, en so nou en dan sien ’n mens berge. Die lug is wel besoedel. Daar’s ook baie honde wat op straat rondloop en vir mense met lang neuse blaf. Sommige van die honde is groen.

Wat my regtig pla oor dié storie is … hoekom is ek so desperaat vir antwoorde? Hoekom het ek so baie vrae? Is dit oor my opvoeding – godsdienstige omgewing waar daar gereeld vir ’n mens gepreek is deur dié wat veronderstel was om te weet? En as jy nie geweet het nie, kon jy hel toe gaan! Ek meen, geen mens kon dit ooit as ’n verskoning gebruik het dat hy nie gewéét het nie! Jy was óf een van die gelukkiges wat gewéét het, en derhalwe hemel toe kon gaan, of jy was een van die wat nié geweet het nie, en dus voorlopig verdoem was tot ewige foltering in Satan se hel. Ek sê “voorlopig verdoem”, want daar was altyd die moontlikheid dat jy die nodige kennis kon opdoen voor jy jou laaste asem uitblaas, en as een van dié wat dan wéét kon ook jy die ewige paradys betree – nie omdat jy ’n goeie mens was, of gesterf het terwyl jy ’n ander een van verdrinking gered het nie, maar omdat jy gewéét het!

(Ek belowe ek sal terugkom by die blomme en die diere.)

Om en by tien jaar gelede was ek nie meer seker van wat ek weet nie. Ek het om verstaanbare redes paniekerig geraak. Ek moes van voor af begin om uit te sorteer wat ek weet, want selfs al was ek nie meer seker oor die hemel of die hel nie, het ek nogtans gemeen mens is in ’n groot penarie as jy nie weet oor sekere dinge nie.

Dit het tot gevolg gehad dat ek die afgelope tien jaar nie die konvensionele prioriteite gevolg het van iemand met my sosio-kulturele agtergrond en tersiêre opleiding nie. Ek het besluit dat ek nie onmiddellik aandag kan gee aan sulke aardse dinge soos finansiële welvaart, posisie en status in die gemeenskap, en of ek eendag in die malhuis gaan beland nie. Al wat ek geweet het, was dat ek nie wéét nie.

Ek het baie ander teëgekom wat oënskynlik geweet het, of net voorgegee het hulle weet, of om redes wat ek tot vandag toe nie kan vaspen nie, nie omgegee het of hulle weet nie. Ek, aan die ander kant, was in ’n posisie waar alles wat ek geweet het, geloofwaardigheid verloor het. Ek sou dus noodwendig alle konvensionele prioriteite moes uitstel tot die wonderlike dag van bevryding wanneer ek kon aankondig dat ek, na jare van onsekerheid, uiteindelik weer wéét.

Ek is gou gekonfronteer met ’n harde werklikheid. Banke wat so gaaf was om vir onkundige studente geld te leen, kruidenierswinkels, en die eienaars van huurkamers en woonstelle wou opsluit nie wag vir betaling tot jy geweet het, of verstaan het, wat jy geglo het noodsaaklik was om te weet of te verstaan nie. Almal wou nóú geld gehad het, ongeag of jy geweet het wat jy moes weet, of nie.

Dis hoe ek in Noordoos-Asië beland het. Hier kan ek geld verdien sonder om voor te gee dat ek oor die tipe “kennis” beskik waaroor ek voorheen beskik het. Hier is dit goed genoeg dat mens anders lyk, van ’n ander deel van die planeet af kom, en natuurlik dat jy Engels kan praat. Wat ’n paradys! So karring ek nou al vir jare aan in hierdie geweste, in my oënskynlik eindelose soeke na antwoorde.

Om egter nie te erken dat daar voordele verbonde is aan hierdie onkunde nie, sal van my ’n miserabele leuenaar maak. Die een voordeel is dat ’n mens jou onkunde kan weerspieël in jou voorkoms. Vermaak jouself ’n bietjie deur op ’n sypaadjie in die middedorp of -stad te staan en na verbygangers te staar. Ek glo dat ’n mens die afleiding kan maak dat die welgekledes met skoongeskeerde bene en gesigte in goed geartikuleerde sinne kan verduidelik wat hulle weet. Die ander deel van die skare, dié met wollerige bene en wange en geklee in ou jeans en vuilerige T-hemde, sal heel waarskynlik met lang vervelige monoloë faal om uiteen te sit wat hulle nié weet nie.

Nou, hier’s waar onkunde handig te pas kom: Indien jy jouself in die tweede groep bevind, en mense kyk na jou en meen jy lyk soos ’n hawelose, dan kan jy net jou skouers pateties laat sak en vir hulle sê jy weet hoe jy lyk, maar dit is omdat jy nie wéét nie! In sommige gevalle verstaan hulle jou probleem, en het hulle simpatie. Ander – wat mens net kan aflei nog altyd gewéét het – verstaan nie, en sal derhalwe nooit simpatie hê met ’n mens nie.

Daar is ’n derde groep: Karakters wat die modieuse uniforms dra van mense wat oor antwoorde op die belangrikste vrae beskik en derhalwe wéét, maar wat verskrik na die plafon staar as daar van hulle verwag word om ’n definitiewe stelling dié kant toe of daai kant toe te maak.

Terloops, die faktor van finansiële hulpbronne, wat mense in staat stel om ’n vooraf saamgestelde en vooraf verpakte uniform aan te koop wat aan hulle die voorkoms sal gee dat hulle oor die belangrikste brokkies kennis beskik, kan nooit onderskat word nie. Selfde met gemeenskap. As almal in jou groep dieselfde uniforms dra en dieselfde rympies resiteer, is die waarskynlikheid skraal dat iemand in die omgewing ongemaklike vrae sal vra – behalwe natuurlik as daar een met ’n vuil baard en ’n T-hemp wat skoenpolitoer adverteer, die koffiewinkel binne strompel, en per ongeluk by die verkeerde tafel gaan sit.

* * *

’n Meer liberale houding jeens jou voorkoms, en ander voordele van lewe in die Verre Ooste soos om elke dag Chinese take-aways te kan eet, kan nie oor die hoof gesien word nie. Nietemin, ek sien uit na die dag wat ek genoeg kennis bymekaar gemaak het om weer te kan verklaar, “Ek weet.”

Daar is altyd alternatiewe. Ek kan sê dat ek opgee, of myself probeer oortuig dat ek nie meer omgee nie. Dit sal dit dalk net moontlik maak om my tyd en energie te gebruik om geld en materiële gemak na te jaag, hoewel dit sekerlik ’n transformasie van ongelooflike dimensies sal vereis. Die kans is ook altyd dat ek later in my lewe weer gekonfronteer sal word met die feit dat ek, in werklikheid, steeds nie wéét nie. Dis vir my ’n groot dilemma.

Soos ek reeds vermeld het, die kruidenierswinkel, die bank en die woonsteleienaar gee nie regtig om of ek weet nie. Solank ek aanhou om gereeld geld in hul hande te stop, bly hulle beleefd. Hierdie is egter nie ’n wenslike situasie vir die langtermyn nie. Ek moet óf vinniger by die punt kom waar ek oortuigend genoeg kan verklaar dat ook ék oor die belangrikste kennis beskik (en derhalwe wéét), óf ek moet my hande so gou doenlik op meer geld kan neerlê en dit wettig my eie kan noem. In laasgenoemde geval sal ek meer tyd kan koop om vrae beter te kan formuleer, en om ’n gepaste stel antwoorde daarop te kan vind.

Die ideale resultaat is dat ek, sonder om ’n oog te knip of na die wolke te staar, kan verklaar dat ek inderdaad, na jare van onkunde, weer weet – hoewel dit nie noodwendig dieselfde sal wees as wat andere dink húlle weet nie. Ek sal ook weer my baard kan laat groei, en ek sal nie verplig voel om naastenby modieus aan te trek nie, selfs al kan ek dit bekostig. Hoekom? As mense dán kommentaar lewer oor my voorkoms, en agter hulle hande spekuleer oor my onkunde, kan ek met selfvertroue en hernude trots my skouers reguit trek, stadig omdraai, en hulle inlig: Ek mag dalk soos ’n boemelaar lyk, maar ek wéét.

Nou, wat betref die groen honde …

______________________

Toekomsvisie, moontlikheid een

SATERDAG 24 MEI 2003

Brand Smit woon in Blousteenweg nommer 273. Hy’s getroud met Elsa Kleynhans (nou Junie was dit sewe jaar). Hulle het twee kinders: Martie is vyf en ’n half, en Ben is drie. Brand werk by ’n plaaslike koerant as sub-redakteur. Hulle het die huis in Blousteen gekoop drie jaar gelede by ’n werkskontak van Elsa se broer (net voor klein Ben se geboorte). Dis ’n aangename huis, met ’n kleinerige voortuin en ’n boom in die agterplaas. Brand sê altyd hy’t die huis gekoop omdat daar nie te veel gras is om te sny nie. Dan voeg Elsa elke keer by, “en die studeerkamer”.

Die gesin was verlede Desember Sodwana toe, en Brand het gesweer nooit weer nie. Die kinders het siek geword van die drinkwater, en hy en Elsa het daarna nie ’n nag se rus gehad vir ’n volle week nie. Brand het aanvanklik gesê hulle bly by die huis hierdie Desember, maar hy en Elsa het weer daaroor gepraat. Hulle beplan nou om ’n draai te gaan maak by familie van Elsa in die Weskus.

Brand praat so nou en dan oor sy jare in die Ooste; Elsa luister maar altyd geduldig. Soms, soos nou Aprilmaand, kom daar iemand kuier waarmee hy bevriend was in Taiwan. Hulle gesels dan tot laat in die nag oor dié en daai, oor tifone, besoedeling, epidemies, Engelse klasse, en Chinees.

Brand onthou nog ’n paar Chinese woorde, en hy sê altyd as hy weer Taiwan of China toe moet gaan, hy weer die taal sal kan optel. In die badkamer (die een langs die spaarkamer) hang ’n rol bamboespapier met groot Chinese karakters op. As ’n gas die badkamer gebruik het, hoop Brand altyd hulle vra hom wat die woorde beteken. Hy gaan dan gewoonlik aan daaroor tot Elsa hom herinner dat nie almal ewe geïnteresseerd is in Oosterse tale nie.

Brand het verlede jaar veertig geword, en as ’n geskenk aan homself ’n boek oor Confucius gekoop. Die boek lê in die sitkamer langs die stoel waar hy altyd sit, maar hy’t nog net die eerste paar bladsye gelees.

Hy skryf nog, maar meeste van die tyd is dit net goed vir die koerant. Hy’t eenkeer ’n artikel geskryf vir ’n nasionale tydskrif, en was baie opgewonde oor wat hy gereken het moontlik ’n nuwe bron van gereelde inkomste kan word. Dit was drie jaar gelede.

Brand is lief vir sy vrou, en hy’s toegewyd aan sy kinders. Hy hoop Martie gaan iets soos ’n argitek of ’n veearts word. Hoewel dit nog bietjie vroeg is om te sê, reken hy klein Ben mag dit dalk in hom hê om ’n skrywer te word. Hy vertel dit vir almal wat wil hoor, en lyk elke keer verleë as Elsa vir hom sê, “Laat die kind toe om sy eie mens te word.” Al wat hy dan sê voor hy oor iets anders begin praat, is dat hy dit in die seun se oë kan sien. ’n Skrywer, of miskien ’n sielkundige.

______________________