planne – BrandSmit.net

Persoonlike Agenda, Boek Drie: Inleiding

’n Paar bladsye gelede het ek plegtig TOTSIENS gesê. Nou sit ek hier, agter my rekenaar, en ek vryf die sweet van my voorkop in saluut aan die leser wat dit tot hier gemaak het.

Die eerste gedeelte van hierdie laaste INLEIDING begin met ’n stuk wat ek geskryf het soos mense besig was om kroeë op te vul vir Nuwejaarspartytjies (2003/2004). In die tweede gedeelte verwys ek na ’n paar drome wat oor die jare in my geheue vasgehaak het. Die laaste deel word opgeneem deur administrasie vir die derde deel van hierdie literêre projek.

I. Wat ek hierdie jaar beplan het/Wat ek hierdie jaar beplan

Dit is Woensdag 31 Desember 2003, om 25 minute oor 11 in die nag. Daar’s nog 35 minute oor van hierdie jaar. Omdat dit my gewoonte geraak het om iets te skryf op hierdie uur, omdat dit gewoonlik ’n goeie idee is, en omdat ek nie lus is om ’n fortuin te betaal om saam met ’n klomp vreemdelinge gesuip te raak by een of ander kroeg nie, sit ek waar ek meeste van my tyd spandeer het hierdie jaar: agter my rekenaar, besig om te skryf.

Soos die titel [van hierdie onderdeel van die “Inleiding”] aandui, het ek besluit om nie te skryf oor treine, vrouens, Engelse klasse, of die feit dat jy goedkoop drank by die 7-Eleven kan koop op Oujaarsaand nie. Hierdie stuk sal handel oor planne.

Daar was planne aan die einde van verlede jaar, en daar was planne aan die begin van hierdie jaar. Daar was planne in Meimaand, en daar was planne in Julie. Daar was ook planne in Augustus, September, Oktober, November, en Desember. En dan, soos dit ’n Oujaarsaand betaam, is daar planne vanaand.

My plan aan die begin van hierdie jaar was om einde Februarie [2003] my ballingskap op te hef en terug te keer na Suid-Afrika. Dit was wat ek nou noem ’n “liberale plan”. Ek het nie genoeg geld gehad nie, en ek het nie werklik geweet wat ek sou doen in Suid-Afrika nie. Ek het wel gehou van die “rewolusionêre” aard daarvan. Omdat die plan ietwat mallerig was, het dit egter ’n reaksie ontketen wat ek nou die “konserwatiewe respons” noem. Ek het (weereens) gereken, “Eintlik is hierdie plek nie so sleg nie,” en dat om in Taiwan aan te bly tot die einde van 2003 heel moontlik ’n positiewe uitwerking sou hê op my finansiële welstand en professionele ontwikkeling.

Teen Meimaand het ek vorendag gekom met die idee dat ek nooit hier in Taiwan, of met English teaching genoeg geld gaan maak nie. “Ek het nodig om besigheid te doen!” het ek uitgeroep. En siekerig eenkant toe gehoes van vyf jaar se bestaan in ’n vensterlose woonstel.

Teen Junie was ek gatvol. Ek het myself voortgestu op die inkwalms van my notaboek waarin ek verwoed notas en gedigte opgeoffer het as kompensasies vir alles wat nie goed was in my lewe nie.

Teen Julie het ek vas besluit ek gaan Februarie 2004 my ballingskap ophef, en in Bronkhorstspruit of Middelburg ’n karavaan in my familie se agterplaas trek. Inligting is versamel, beloftes is gemaak, en takkies is plegtig van ’n droë boom in die tuin afgebreek – en in ’n vaas geplant terug in Taiwan om my te herinner aan my belofte, net vir in geval ek vergeet.

Augustusmaand het die briljante plan opgelewer om my werk te los by die kleuterskool, en eerder al die geld wat ek nodig het, bymekaar te maak met “Besigheid!” Einde September het my in ’n nuwe woonstel gesien, uiteindelik, na amper vyf jaar in Nommer Vyftien.

Al die vrye tyd wat ek skielik elke dag voor my gesien uitstrek het, het uiteindelik een ding duidelik gemaak: Ek is, in die eerste en laaste plek, ’n skrywer. Die projek getiteld “Persoonlike Agenda” was my primêre projek vanaf Februarie. Dit het my primêre projek gebly die hele jaar deur. Dit was ook waarmee ek myself besig gehou het op oggende, middae, en aande wat ek eintlik “Besigheid!” moes doen.

Wel het ek uiteindelik aan ’n paar idees begin werk wat as besigheidsprojekte bestempel kan word, voortgegaan om aan ’n paar ander te werk wat ek vroeër op ys geplaas het, en een projek afgehandel. My Chinees het ook gebaat by meer tyd wat ek daaraan kon spandeer. Ek was oor die algemeen gelukkiger die afgelope paar maande, soos ek was in die eerste helfte van 2001 – toe ek ook meeste van my tyd in my woonstel gespandeer het, hard aan die werk aan my eie projekte.

Dit is Woensdagaand 31 Desember 2003. Dis twee minute voor middernag. Twee minute voor ’n nuwe jaar. Twee minute oor van ’n goeie jaar …

* * *

Dis Donderdag 1 Januarie 2004. Dis een minuut oor middernag. Dis die begin van ’n nuwe jaar. Vuurwerke raas soos masjiengewere in die verte. Die water drup uit my toilet. Die rekenaar se waaier raas, en my vingers dans epilepties oor die sleutels. Welkom by ’n nuwe tydeenheid in ons lewe.

Woensdag 7 Januarie 2004

Hier is my planne en voornemens vir die volgende drie jaar:

[…]

Dit gesê, ek sal baie graag my ballingskap wil ophef soos ek altyd gehoop het dit sal gebeur – deur my besittings en my persoon terug te vervoer na die plek vanwaar ek vertrek het op 16 Januarie 1999. Hoe dinge daarna sal uitwerk, is hoe dit sal uitwerk. Ons maak planne, en dan is daar realiteit. Ons moet egter aanhou planne maak, anders wag ons dalk heeldag en -nag vir ’n bus wat moontlik eers oor vyftig jaar gaan kom. Ons bepaal nie alles wat met ons gebeur nie, maar totdat dinge wel gebeur, moet ons onsself produktief besig hou. Sodoende kan ons natuurlik ook beïnvloed wát met ons sal gebeur, en moontlik selfs wanneer.

II. Drie drome

Ek was nog baie jonk, miskien vyf of ses. Ek het gedroom ek en my ouers en my suster (my jongste suster was nog nie gebore nie) ry in ons stasiewa in een of ander stad. Dit was aand. Ons het bewus geraak daarvan dat iemand ons agtervolg. Later was ons in ’n woonstel. Almal behalwe ek het al geslaap. Die mense wat ons agtervolg het, probeer toe by die woonstel inbreek. Ek was die enigste een wat hulle kon uithou, maar al wat ek gehad het om myself en almal in die woonstel te beskerm, was ’n boksie vuurhoutjies.

As tiener het ek gereeld ’n spesifieke tipe droom gehad. Ek sou in gevaar wees. Ek het geweet iemand sou my kon help … as ek net ’n goeie skree kon gee. Die probleem was, ek kon nooit enige klank produseer nie.

Die derde droom word nog steeds van tyd tot tyd deur my onderbewuste opgetower met verskillende agtergrondstories. Ek sal tussen ’n groep mense wees – sê maar by ’n bruilof in ’n groot tuin, en dan begin ek my eie rigting instap. Na ’n rukkie raak my treë al hoe langer. Die treë raak mettertyd so lank dat ek vir enkele oomblikke in die lug sweef. Ek sal dan so in my skik raak met hierdie vermoë dat ek doelbewus my treë al hoe meer uitrek. Dit vat gewoonlik nie lank voordat ek glad nie meer grond vat nie.

III. Administrasie

Die inleiding van die laaste deel van hierdie literêre projek is korter en meer beskeie as die inleidings tot BOEKE EEN en TWEE. Ook die inhoud is anders georganiseer.

Februarie het ’n plan opgelewer. Hoofstuk Een volg die koers van hierdie plan oor die verloop van net meer as ’n week. Hoofstuk Twee bevat ’n paar notas uit Januarie en Februarie. Februarie was nie net die slagveld van ’n plan nie, dit het ook ’n nuwe, tydelike bestel aan bewind gebring. Hoofstuk Drie bevat die amptelike geskiedenis van hierdie Kommersiële Diktatorskap. Ek het ook tot ’n sekere begrip gekom tydens die eerste week van die nuwe bewind. Die ontwikkeling daarvan kan aanskou word in Hoofstuk Vier.

Hierdie is dan: Die DERDE EN FINALE BOEK van DIE PERSOONLIKE AGENDA VAN BRAND SMIT.

Vrydag 2 Julie 2004

______________________

En die antwoord is dus …

SONDAG 8 FEBRUARIE 2004

Ek is nie lus vir die oorhaastige gepak nie. Ek is nie lus om goeters weg te gooi wat tot nou toe vir my belangrik genoeg was om te hou nie. Ek is nie lus om in Bronkhorstspruit aan te kom en nie my eie blyplek te hê en in my suster en swaer se kombuis elke oggend koffie te maak nie. Ek is nie lus vir argumente oor hoekom ek nie genoeg geld teruggebring het van Taiwan af om ’n goedkoop woonstel te kan huur nie.

Aan die ander kant is ek nie lus daarvoor om langer hier te bly, ekstra klasse te kry, en dit dan te los na drie maande nie – of eens om dit te begin met die vaste voorneme om dit te los na soveel maande. (Ek haat dit om te lieg, of om voor te gee ek mag dalk iets doen wat ek weet ek nie gaan doen nie, soos om te impliseer dat ek ten minste ’n hele semester by ’n skool sal bly.) Ek is ook nie lus vir die medical nie – daarvoor is niemand egter ooit lus nie, en ek weet dit weeg nie op in terme van onaangenaamheid in vergelyking met enige van die ander dinge waarvoor ek nie aptyt het op die oomblik nie.

Ek is moeg daarvoor om myself ’n lafaard te noem. Ek is ook moeg vir vurige toesprake vir niemand anders nie as my eie weerkaatsing in die badkamerspieël. Ek is kwaad – vir wie weet ek nie – dat hierdie tipe van aangeleentheid nie makliker kan wees nie.

Ek wens ek was ’n span skrywers, en ’n hele skrum vol denkers. Ek wens, soos ek hier sit agter my komper op ’n vroeë Sondagaand, dat ek kon hoor hoe mense dinge bespreek in die sitkamer, met af en toe ’n gedempte lag, teelepels wat teen koppies klingel, en sigarette wat aangesteek word. Dan sal iemand met ’n papier in haar hand my kantoor binnestap, en my inlig dat ’n nuwe scenario uitgewerk is. Of ’n nuwe plan. Of ’n nuwe strategie om seker te maak die mees onlangse plan verloop vlot.

Ek haat dit om alles alleen te moet doen. Waar’s al die grootbekke wat altyd soveel te sê het, maar altyd iemand gehad het om hulle te help om ’n projek aan die gang te stoot? ’n Man wat die vrou bygestaan het terwyl sy ’n klein besigheid van die huis af begin het. Of ’n vrou wat bly aanmoedig het met ’n warm bord kos en ’n vryf in die nek as die man wou tou opgooi. Waar’s mý partner? Waar’s mý bord kos? Waar’s mý vryf in die nek? Waar’s mý koppie tee? Ek is net ’n mens, magtag! Hoe de fok moet ek alles alleen doen?

* * *

Etlike ure later. Ek het aandete in die dorp gaan koop (rys, vleis, en groente wat koud was teen die tyd wat ek by die huis gekom het), tee by die mooiste vrou in die dorp, en ’n koerant by ’n 7-Eleven. Ek het myself oortuig daar’s een of ander hoek wat ek nog nie gesien het in hierdie hele situasie nie.

Ek was besig om aan iets te dink op pad terug, maar word toe gesteur in my gedagtegang deur ’n tiener met opgedoende hare wat ewe verwaand verby my ry op sy fiets. Ek verbeel my toe hy voel goed oor die feit dat hy so ongeërg verby my gegly het – veral omdat hy so ’n goeie bos hare het, en oënskynlik veel meer murg in sy jonger gebeendere.

Gedagtes oor die onmiddellike toekoms vir eers vergete, verstel ek toe my ratte – saggies, dat hy nie miskien hoor ek beplan ’n comeback nie. Terwyl my sak rys en groente en my sakkie met die tee eenkant toe swaai, en ek ongeërg iets na die ander kant toe mompel, seil ek toe weer verby hóm. Hy’t hoorbaar ratte verstel, en net toe ons my buurt met die ongeverfde beton woonstelblokke binnejaag, het hy my weer probeer verbygaan.

Ek het myself egter nie meer aan sy kinderagtige speletjie gesteur nie, en tussen Blokke 5 en 6 ingedraai.

“Het ek vorendag gekom met iets?” vra ek myself toe soos ek afsaal en die kos oor my skouer slinger. Ek sê toe ek was besig om aan iets te dink, maar my aandag was afgetrek.

“Deur wat?” vra ek toe in ’n ander stemtoon terwyl ek die trappe opsukkel, menende om voor te gee asof ek met iemand van my dinkskrum argumenteer.

“Deur iets wat my gemotiveer het om my ratte te verstel, en soos dit toe blyk, my effens vroeër by die huis uitgebring het.”

* * *

Ek weet genoeg van advertensies en bemarking om te besef iets is verkeerd met die benadering tot my situasie wat ek die afgelope week of so gevolg het. As ek – die een wat wil huis toe gaan – ’n verbruiker is, en die plan die produk is wat aan my verkoop moet word, is die bemarking hopeloos verkeerd. Ek glo dat ek my lewe hier moet kan opgee vir die vreugde daarvan om nader aan my familie te wees, en in my eie land. My idealisme dikteer dat dit voldoende moet wees. Dit maak mos sin, dan nie? My ouers en my susters se geselskap oor ’n bord braaivleis of ’n bakkie poeding sal my laat “voel ek behoort êrens”.

En as ’n mens al honderde bladsye geskryf het oor die onderwerp van “huis” toe gaan, raak jy toenemend bewus van jou geloofwaardigheid wat skade ly omdat jy nóg ’n Sondagaand in Taiwan sit en koue rys knibbel, terwyl jy veronderstel is om freneties oortollige bagasie by die venster uit te gooi.

* * *

Om hier weg te gaan sal ’n negatiewe effek hê op my gemoed. Die voor- en nadele van my lewe in Taiwan is al tot vervelens toe verwoord, maar dit moet weereens genoem word dat sekere positiewe aspekte van my lewe hier nie geïgnoreer of onderskat moet word nie.

Ek woon alleen in ’n drie slaapkamer woonstel (wat ter wille van hierdie argument positief is). Ek het nie my eie gemotoriseerde vervoer nodig nie. As ek stad toe wil gaan, ry ek met my fiets tot by die treinstasie, en vat die trein verder. As ek êrens anders moet wees wat ek nie kan bereik binne dertig minute se getrap nie, of wat nie binne stapafstand van ’n stasie is nie, dan vat ek ’n taxi (en glimlag verskonend vir al die mense wat vuiste swaai nadat ons oor nog ’n rooi lig gery het). Ek sit in die nagte tot watter tyd en skryf, of speel card games op my rekenaar. Ek koop gereeld video CD’s teen drie vir R20, en kyk dit op my tweedehandse Toshiba kleur TV. Ek herinner myself elke nou en dan dat Hong Kong net ’n uur se vlug weg is (die grens met die res van China is nog so ’n uur se reis per trein weg), en Tokio omtrent drie ure.

As ek drie-uur in die oggend lus is vir ontbytpap maar my melk is op, of ek is lus vir ’n pak skyfies, of ’n slaai, of ’n boks dumplings, stap ek binne drie minute tot by die naaste 7-Eleven. En meeste van die tyd kyk ek nie oor my skouer of iemand met ’n mes of ’n knuppel uit ’n bos gaan spring nie.

(Ek kan voortgaan.) As ek op ’n Saterdagaand wil gaan fliek, ry ek met my fiets na die teater toe, kyk hoe laat wys watter fliek, ry McDonald’s toe vir ’n appelpastei en ’n vanilla melkskommel, los my fiets daar en vat kortpad deur die donker stegies terug flieks toe. Of ek drink eers ’n romerige koffie by die plek om die hoek. Ek het nie ’n kar nodig om by die flieks te kom nie, en niemand het nodig om my te kom optel nie.

As ek op ’n date gaan, is om karloos te wees nie net heeltemal aanvaarbaar nie, dis ook nie ’n probleem nie. Weereens trap ek dorp toe, los die fiets teen ’n muur, ontmoet die vrou by die restaurant of die movie teater en geniet die res van die aand sonder om bekommerd te wees oor my voertuig.

Ek is bewus daarvan dat daar nie kafees is wat 24-uur per dag oop is in die Suid-Afrikaanse dorpe waar ek wil gaan afpak nie. As daar wel is, het ek heel waarskynlik ’n kar nodig om daar te kom. As ek soontoe kan stap, beteken dit ek bly in ’n deel van die dorp of stad waar mens oor jou skouer moet loer. Die noodsaaklikheid van gemotoriseerde vervoer eindig ook nie by kafee toe gaan drie-uur in die oggend nie.

Ek wil nie kleingelowig of sinies klink nie, maar om die liefde van my lewe te ontmoet in Suid-Afrika is ook nie hoog op my lys van verwagtinge nie. Dit mag selfs gebeur dat ek later besluit om weereens weg te gaan van my familie en my eie land.

Nietemin, ten spyte van die dinge wat ek sal mis van Taiwan, en ten spyte van die feit dat ek weet ek nie op pad is na ’n lieflike aardse paradys in my eie land nie, trek elke stukkie weefsel van my liggaam, en elke volt elektrisiteit van my siel in net een rigting.

Maar hoekom, in ag genome hierdie sterk begeerte, en dat ek weet dit haalbaar is om op die vierde Maart in volle glorie die land van my herkoms te bevlieg, is ek nie besig om in te pak en reëlings te tref nie?

As ek op Donderdag 4 Maart my sogenaamde “rewolusie” uitvoer, kyk ek ’n eerste maand of twee in die gesig wat pynlik armoedig sal vergelyk met die lewe waaraan ek hier gewoond geraak het. Ek sal moontlik die eerste paar weke in die spaarkamer van my jonger suster, of by my ouers moet afpak. Ek sal my voete onder hulle tafels moet inskop tot ek weer my voete vind.

Anders as die laaste paar jaar se besoeke aan my familie sal my teenwoordigheid nie wees as ’n gas wat weer gesig kom wys het, en wie se beursie verseker dat daar elke tweede of derde dag ’n pekanneut tert of ’n bottel rooi wyn op die kombuistafel staan nie. Dit sal wees as die broer wat teruggekeer het uit die vreemde, wat ’n bietjie bygestaan moet word tot hy weer op sy voete is.

Kan ek ’n idealistiese argument formuleer wat my sal laat beter voel? Ja, ek kan. Maar een wat werklik iets sal beteken vyf weke van nou af?

Gaan dit net oor myself, of gaan selfs geliefdes net menslik wees en oor ses weke vir mekaar fluister dat “die ou regtig met ’n bietjie meer geld hier kon aankom”?

Dis moontlik om al die oproepe te maak, en al die bokse te pak wat sal verseker dat ’n Maart repatriasie die laaste hoofstuk van hierdie skryfprojek sal wees. Maar sal dit nie, as ek vertroue in myself kan behou en die geloofwaardigheidskrisis kan ignoreer, wyser wees om die aangeleentheid beter te benader nie? (Al klink dit amper uittartend om te sê ek het nóg drie of vier maande nodig, en “moenie oorhaastig wees nie”.)

Is wankelrige vertroue in myself, en ’n geloofwaardigheidskrisis voldoende redes om binne minder as vier weke ’n lewe van vyf jaar op te pak, en met meer geloof as besigheidsvernuf my verwaande persoon te gaan uitstal op ’n nuwe landskap, as ek dit beter kan doen oor drie of vier maande?

Repatriasie, of dan Die Opheffing van My Ballingskap, is ’n produk. Die afgelope week het ek gepoog om dit aan myself te verkoop teen ’n belaglike lae prys, met sentimentele musiek in die agtergrond en dreigemente van wantroue in myself. Maar as ek dit nie reg benader, en al die newe-effekte goed genoeg oorweeg nie, gaan ek my voete langer sleep met die afhaal van ’n enkele muurbehangsel as wat tans die geval is met die proses om my visum te hernu.

Die produk is een wat ek nodig het. Dis die pil wat ek moet sluk om te kan voortgaan met my lewe. Maar om te verwag dat ek nie soos enige mens ’n bietjie senuweeagtig moet wees om ’n plek – en ’n lewe – wat vir vyf jaar lank my identiteit en persoonlikheid help slyp het, agter te laat sonder veel seremonie nie, is om my te reduseer tot die karikatuur wat ek so graag van myself skets.

Dit, is ongelukkig hoe dit is, en dit is my laaste woorde oor hierdie spesifieke aangeleentheid.

Dis Maandag 9 Februarie 2004 om twee minute voor een in die oggend. Ek moet gaan slaap, anders kom ek nie môre by daai mediese ondersoek uit nie. Hoe lank kan ek immers nog hierdie maniese pingpong in my kop verduur?

______________________

(My) Rewolusies en (my) geloofwaardigheid

DONDERDAG 5 FEBRUARIE 2004

Wat het ek nodig, en wat het ek nodig om te doen vir die Maart Rewolusie? Ek het nodig om vir die drie skole waar ek werk, te sê ek fokof aan die einde van die maand. […] Ek moet tussen twintig en dertig bokse pak, en reëlings tref vir die verskeping. Ek moet my telefoonrekening betaal en kanselleer. […] Ek moet my vliegtuigkaartjie bevestig, en dit gaan betaal. Ek moet my suster bel, en vir haar sê ek sit met probleme wat sy nie sal verstaan nie. Dan moet ek al die geld uit my bankrekening gaan trek, en meeste daarvan stuur na my bankrekening in Suid-Afrika. Laastens moet ek my vriende groet, een of twee laaste Taiwan stukke skryf, en op die beplande dag met my moeë en gehawende troepe die lughawe bestorm.

[…]

Hierdie huidige inkarnasie van Die Plan is ooglopend wild. Dis onverantwoordelik, ietwat impulsief, met onseker kort-, medium-, en langtermyn gevolge. Maar soms is iets van hierdie aard nodig om dinge wat hand-uit geruk het, te normaliseer; of belangrike sake wat al te lank sloer, af te handel.

* * *

Ek ervaar op die oomblik iets wat ek laas in 2000 beleef het toe ek myself verbeel het ek is ’n musikant: ’n geloofwaardigheidskrisis. Dié keer gaan dit egter nie oor realiteit wat nie strook met ambisie nie; my identiteit as ’n skrywer is stewig verskans agter genoeg afgehandelde teks. Die huidige krisis is veroorsaak deur te veel planne wat oor die jare geformuleer en voortydig aangekondig is, en te veel materiaal wat geskryf is oor die onderwerp. As ek nie nou iets daadwerkliks doen nie, gaan dit my laat voorkom aan myself en aan familie en vriende as iemand wat baie praat, maar wie se broek begin bewe as hy moet oorgaan tot aksie.

Van my beste vriende raak skepties as ek nog eens tot vervelens toe praat oor my sogenaamde planne, en hoekom ek glo ’n buitengewone lewe binne ons almal se bereik is in ons eie land. Ook my familie raak nie meer opgewonde as ek datums en planne resiteer asof dit ernstige sake is nie.

Dit is egter ekself wat nie meer weet of ek myself moet glo as ek iets sê soos “Vrydag 4 Junie” nie [die alternatiewe datum vir 4 Maart]. Dit is ’n gevaarlike storie. Dit is van kardinale belang dat ’n mens jouself moet glo as jy iets sê. Hoe anders kan jy verwag dat ander mense jou ernstig moet opneem?

[…]

Wat is in alle eerlikheid die voordele van 4 JUNIE? Ek sal meer tyd hê om my bokse te pak. […] En as vriende en familie nog geduld het met my en my immer veranderende planne, sal ek seker meer tyd hê om hulle te oortuig van die verstandigheid van my beplande onttrekking uit hierdie omgewing.

Nietemin, daar is ’n risiko verbonde aan 4 JUNIE, net soos daar risiko’s verbonde is aan 4 MAART. Ek sal met eersgenoemde beslis ’n paar ekstra klasse moet kry om te verhoed dat my bestaande kapitaal stof byt. As ek nié my inkomste verbeter oor die volgende vier maande nie, en ek slaag nie daarin om op ’n ander wyse meer kapitaal in te win nie … dan sal ek teen einde Mei nie veel keuse hê anders as om al die materiaal te verbrand wat ek die afgelope paar dae geskryf het nie. En soos my mees gehate seisoen begin in Taiwan – moesonreën, sweet wat van ’n mens se lyf af drup, bedompigheid – sal ek veel meer klasse moet kry net om myself aan die lewe te hou, met repatriasie en reise na familie in ander lande nie eens ’n vae moontlikheid nie.

Wat ek ook al in die volgende paar ure besluit, een ding is seker: Die prys vir die opheffing van my ballingskap was nog nooit laer nie.

______________________

Man by ’n stasie

WOENSDAG 4 FEBRUARIE 2004

’n Man by ’n treinstasie vra vir die klerk agter die toonbank hoe ver ’n sekere bedrag geld hom kan vat. Ek sit agter my rekenaar, ’n dag voor ek die verpligte mediese toets moet ondergaan as die eerste stap om in Taiwan aan te bly, en ek vra: Hoe ver kan NT$50 000 my vat?

Ek is desperaat om weg te gaan. Ek is ook desperaat om terug te gaan Suid-Afrika toe, as die ideale eindbestemming van die eerste aksie, maar nie noodwendig die enigste moontlikheid nie.

Wat is my opsies? Wat het ek nodig om te doen?

Ek het nodig om omtrent twintig bokse met ornamente en ander artikels terug te karwei Suid-Afrika toe. Ek het ’n paar duisend nodig om my ’n redelike kans op oorlewing te gee gedurende die eerste paar maande in Suid-Afrika. Ek het beloftes gemaak oor besoeke aan my suster en haar eersgeborene in Engeland, en aan my goeie vriendin van lank gelede in Nederland.

[…]

’n Ander opsie is om te trek na ’n ander stad in Taiwan. Dit sal van die meubels ontslae raak; ek kan ten minste die helfte van die bokse reeds Suid-Afrika toe stuur, en ek kan na ses maande genoeg geld uit die nuwe betrekking verdien om die res te verskeep. Ek sal dan eers teruggaan Suid-Afrika toe, en daarna vir twee of drie weke in Europa gesig gaan wys.

Ek kan ook ’n ses-maand betrekking kry in China. Dit sal ook van die meubels ontslae raak. Ek kan al my bokse Suid-Afrika toe stuur, vir ses maande Engelse klasse gee en Chinees studeer, en werk aan materiaal met ’n ietwat ander geur as waarmee ek die afgelope vyf jaar my tyd verwyl het. (“Geen ballingskap essays nie?” mag jy dalk vra. Nee. Die uitgerekte proses van ballingskap opheffing is wel ’n sterk moontlikheid.)

Wat sou jý gedoen het? Dis ’n groot jammerte dat daar niemand is wie se raad op hierdie gebied ek genoeg respekteer om daarvoor te vra nie. Hoekom dit so is, kan ek maar net spekuleer. Dalk het dit te make met my ongewone situasie, met al my vorige onsekerhede oor die lewe; waar ek vandaan kom; waarheen ek op pad is; twee jaar in Korea en toe die opheffing van daardie wegbly aksie; agt maande van armoede in Suid-Afrika; die skok van genoeg geld gedurende die eerste paar maande in Taiwan om ’n rekenaar kontant te kan koop, en boeke, en musiek, en nuwe klere, en ’n duur horlosie; die sekuriteit van ’n drie slaapkamer woonstel wat ek net gedeel het met ’n paar insekte; gemeganiseerde vervoer wat beteken het dat ek nie afhanklik was van enige iemand anders om fliek toe te gaan nie; geld om fliek te gaan kyk …

Dis natuurlik vir die organisme om te streef na ’n toestand van spanningsloosheid. Ek het Korea verlaat om emosionele spanning te verlig. Ek het geweet ek moes dit doen, nie omdat iemand dit vir my as advies aangebied het nie, maar omdat ek moontlik na ontbyt, voor middagete, in ’n fliek, of agter die kontroles van ’n video game moedeloos gedink het, “Ek is sommer lus en gaan huis toe, so gou as moontlik.”

Die oomblik toe hierdie gedagte by my posgevat het, het my brein vorendag gekom met spesifieke planne en aksies wat geneem moes word. Die organisme het nie toe geweet van buitekamers met pienk mure en sponse vir ’n bed, of ’n vervelige deeltydse betrekking in ’n kantoor in Johannesburg nie. Die organisme het nie geweet hoe dit gaan voel om elke dag met ’n geleende fiets die sewe kilometer te trap kantoor toe nie. Die organisme het nie geweet hy gaan binne ’n paar maande platsak wees nie. Al wat hy geweet het, was dat die spanningsliggie ROOI-ROOI-ROOI gebrand het.

My spanningsliggie brand rooi. Dis die maklikste ding op aarde om môre by die hospitaal in ’n papierkoppie te gaan pis, om sodoende oor twee weke nog ’n stempel in my paspoort te kry wat my sal toelaat om vir nog ’n paar maande my ongepakte ornamente en muurbehangsels met groot liefde te streel asof dit foto’s van ’n geliefde is. Gaan dit my spanning verlig? Ek het twaalf ure om ’n finale beslissing daaroor te maak.

Ek wens amper hierdie hele “teruggaan” tema was net ’n literêre slenter om op te maak daarvoor dat ek nie lus is om kortverhale te skryf nie. Ek wens daar was iemand wat vir my kon raadgee.

My tyd is amper op. Dis Woensdag 4 Februarie. Ek moet besluit wat ek gaan doen. As ek besluit om te bly … dan’s dit hoe dit is.

Ek sal ook plegtig belowe dat die woorde en frases “ballingskap”, “bokse pak”, “vliegtuigkaartjie” en “planne” nie gebruik sal word in enige stukke wat geskryf sal word tussen nou en wanneer ek ook al my bokse pak, my vliegtuigkaartjie koop, en met halfgebakte planne uiteindelik my ballingskap ophef nie. Ek weet nie lekker wat ek sal doen nie, maar ek is seker daarvan ek sal aan iets dink om te skryf (die “Fauna en flora” idee het platgeval, die “Trip na die strand” het plaasgevind maar het niks opgelewer om oor te skryf nie, en met hoeveel meer kan ek nog vorendag kom oor “Plek en identiteit”?)

Voorwaar, voorwaar, sê ek vir myself, ek staan by ’n stasie. Vorentoe of tru, links of regs, spring oor die spoor of hardloop weg. Beijing, Middelburg, Londen, Amsterdam, Bronkhorstspruit, of Berg van die Aasvoël Dorp. Ek weet fokkol.

______________________

Oor vriende, en ander persoonlike redes

[Agtergrond vir die stukke teks, “Raad oor kom of bly”, “Slaaf aan die woord” en “Oor vriende, en ander persoonlike redes”: ’n Goeie vriendin van my wat ook toe in Kaohsiung gewoon het, het tydens haar vakansie in die Kaap genoem dat sy sommer lus is en bly in Suid-Afrika. Ek het vermoed dat dit net emosie is wat praat, maar ek het nietemin die geleentheid aangegryp om sekere dinge te sê.]

——————–

WOENSDAG 4 FEBRUARIE 2004

[…]

Jy’t moontlik nog nie eens die laaste brief gelees nie, maar om myself te vermaak, en om onsekerhede op te klaar in die voorlaaste een, het ek besluit daar’s ruimte vir ’n Derde Brief.

[…]

Jy’t genoem in jou skrywe dat ek en ’n paar ander vriende ’n belangrike motivering is vir jou moontlike besluit om terug te kom. Wat ek hier en nou wil sê, is dat vriende nie ’n volhoubare motivering is nie.

[…]

Ons kom alleen hierdie wêreld binne, en meeste van die tyd gaan ons dit alleen uit. Mense – familie, vriende, eggenote, minnaars, minnaresse – is vir kort of lang periodes deel van ons lewenspad. Ons almal weet ons het ander mense nodig. Ons weet ook dat ons goed moet wees vir mekaar terwyl ons mekaar se lewens deel, omdat dit iets sê van ons eie natuur, en omdat ons beide die pyn en die samesyn saam met ons dra op ons reis.

So is dit ook met ons wat mekaar hier ken. Ons was voorheen vreemdelinge vir mekaar, maar met die verloop van tyd het ons mekaar begin nodig kry om staande te kan bly vir hoe lank ons ook al besluit om hier vas te haak.

Maar – hierdie is nie ons land nie, en nie een van ons het formeel hierheen geëmigreer nie. Ons moet op een of ander stadium weer ons eie rigtings ingaan, selfs al bly sommige van ons langer hier as ander.

My persoonlike redes om hier te bly het verstryk, hoewel ek steeds dankbaar is vir dié wat my staande gehou het vir die tyd wat ek hier was. As ek nie op daai vlug is op Donderdag 4 Maart nie, sal dit wees om myself ’n beter kans te gee om my suster in Engeland te besoek, en om meer as net vyf bokse met boeke te kan pos huis toe.

Soos ek egter gister genoem het, het ek nie meer enige illusies oor kassies en tafels en oefenfietse wat saamgaan op die reis vorentoe nie. Dis die nuwe stand van sake – om finansiële redes, en omdat die konvensionele volgorde is om eers, ten minste voorlopig, jouself te vestig, en dan meubels te begin bymekaarmaak. Die eenvoudige feit is dat ek nog nooit kon erken dat wat ek gedoen het die afgelope vyf jaar vir alle praktiese doeleindes neergekom het daarop dat ek myself hier gevestig het nie.

Die prys vir die opheffing van my selfopgelegde ballingskap was voorheen uitermate hoog, deels omdat ek miskien onbewustelik wou sekerheid kry oor wie en wat ek is voor ek my lewe kon voortsit in my eie land. Hierdie vrae is opgelos.

Die prys vir repatriasie is nou laer as ooit tevore. Indien ek kies om nie nou die prys te betaal nie, sal dit tog beteken dat ek ’n hoër waarde daaraan heg om hier te bly, dan nie? Watse waarde kan ek denkbaar nog daaraan heg om in Taiwan te bly? Soveel te meer as ek vir my beste vriende preek oor hoekom hulle self hul mooi geverfde mure agter moet laat vir ’n ongedefinieerde toekoms in die Land van Familie en Braaivleis in die Agterplaas.

My eie oortuigings oor die onderwerp van “selfopgelegde ballingskap” in die buiteland en die redes hoekom dit soms nodig is, is teen hierdie tyd goed geformuleer, en neergevel in dosyne stukke teks. Min bly oor om te sê … oor hierdie onderwerp.

’n Vraag dring homself tog by my op: Kan ons, selfs al is ons die beste van vriende, ooit werklik verstaan hoekom een so desperaat is om weg te gaan, en die ander so beslis daaroor is om terug te kom?

[…]

______________________