Persoonlike Agenda, Boek Een

Persoonlike Agenda, Boek Drie: Inleiding

’n Paar bladsye gelede het ek plegtig TOTSIENS gesê. Nou sit ek hier, agter my rekenaar, en ek vryf die sweet van my voorkop in saluut aan die leser wat dit tot hier gemaak het.

Die eerste gedeelte van hierdie laaste INLEIDING begin met ’n stuk wat ek geskryf het soos mense besig was om kroeë op te vul vir Nuwejaarspartytjies (2003/2004). In die tweede gedeelte verwys ek na ’n paar drome wat oor die jare in my geheue vasgehaak het. Die laaste deel word opgeneem deur administrasie vir die derde deel van hierdie literêre projek.

I. Wat ek hierdie jaar beplan het/Wat ek hierdie jaar beplan

Dit is Woensdag 31 Desember 2003, om 25 minute oor 11 in die nag. Daar’s nog 35 minute oor van hierdie jaar. Omdat dit my gewoonte geraak het om iets te skryf op hierdie uur, omdat dit gewoonlik ’n goeie idee is, en omdat ek nie lus is om ’n fortuin te betaal om saam met ’n klomp vreemdelinge gesuip te raak by een of ander kroeg nie, sit ek waar ek meeste van my tyd spandeer het hierdie jaar: agter my rekenaar, besig om te skryf.

Soos die titel [van hierdie onderdeel van die “Inleiding”] aandui, het ek besluit om nie te skryf oor treine, vrouens, Engelse klasse, of die feit dat jy goedkoop drank by die 7-Eleven kan koop op Oujaarsaand nie. Hierdie stuk sal handel oor planne.

Daar was planne aan die einde van verlede jaar, en daar was planne aan die begin van hierdie jaar. Daar was planne in Meimaand, en daar was planne in Julie. Daar was ook planne in Augustus, September, Oktober, November, en Desember. En dan, soos dit ’n Oujaarsaand betaam, is daar planne vanaand.

My plan aan die begin van hierdie jaar was om einde Februarie [2003] my ballingskap op te hef en terug te keer na Suid-Afrika. Dit was wat ek nou noem ’n “liberale plan”. Ek het nie genoeg geld gehad nie, en ek het nie werklik geweet wat ek sou doen in Suid-Afrika nie. Ek het wel gehou van die “rewolusionêre” aard daarvan. Omdat die plan ietwat mallerig was, het dit egter ’n reaksie ontketen wat ek nou die “konserwatiewe respons” noem. Ek het (weereens) gereken, “Eintlik is hierdie plek nie so sleg nie,” en dat om in Taiwan aan te bly tot die einde van 2003 heel moontlik ’n positiewe uitwerking sou hê op my finansiële welstand en professionele ontwikkeling.

Teen Meimaand het ek vorendag gekom met die idee dat ek nooit hier in Taiwan, of met English teaching genoeg geld gaan maak nie. “Ek het nodig om besigheid te doen!” het ek uitgeroep. En siekerig eenkant toe gehoes van vyf jaar se bestaan in ’n vensterlose woonstel.

Teen Junie was ek gatvol. Ek het myself voortgestu op die inkwalms van my notaboek waarin ek verwoed notas en gedigte opgeoffer het as kompensasies vir alles wat nie goed was in my lewe nie.

Teen Julie het ek vas besluit ek gaan Februarie 2004 my ballingskap ophef, en in Bronkhorstspruit of Middelburg ’n karavaan in my familie se agterplaas trek. Inligting is versamel, beloftes is gemaak, en takkies is plegtig van ’n droë boom in die tuin afgebreek – en in ’n vaas geplant terug in Taiwan om my te herinner aan my belofte, net vir in geval ek vergeet.

Augustusmaand het die briljante plan opgelewer om my werk te los by die kleuterskool, en eerder al die geld wat ek nodig het, bymekaar te maak met “Besigheid!” Einde September het my in ’n nuwe woonstel gesien, uiteindelik, na amper vyf jaar in Nommer Vyftien.

Al die vrye tyd wat ek skielik elke dag voor my gesien uitstrek het, het uiteindelik een ding duidelik gemaak: Ek is, in die eerste en laaste plek, ’n skrywer. Die projek getiteld “Persoonlike Agenda” was my primêre projek vanaf Februarie. Dit het my primêre projek gebly die hele jaar deur. Dit was ook waarmee ek myself besig gehou het op oggende, middae, en aande wat ek eintlik “Besigheid!” moes doen.

Wel het ek uiteindelik aan ’n paar idees begin werk wat as besigheidsprojekte bestempel kan word, voortgegaan om aan ’n paar ander te werk wat ek vroeër op ys geplaas het, en een projek afgehandel. My Chinees het ook gebaat by meer tyd wat ek daaraan kon spandeer. Ek was oor die algemeen gelukkiger die afgelope paar maande, soos ek was in die eerste helfte van 2001 – toe ek ook meeste van my tyd in my woonstel gespandeer het, hard aan die werk aan my eie projekte.

Dit is Woensdagaand 31 Desember 2003. Dis twee minute voor middernag. Twee minute voor ’n nuwe jaar. Twee minute oor van ’n goeie jaar …

* * *

Dis Donderdag 1 Januarie 2004. Dis een minuut oor middernag. Dis die begin van ’n nuwe jaar. Vuurwerke raas soos masjiengewere in die verte. Die water drup uit my toilet. Die rekenaar se waaier raas, en my vingers dans epilepties oor die sleutels. Welkom by ’n nuwe tydeenheid in ons lewe.

Woensdag 7 Januarie 2004

Hier is my planne en voornemens vir die volgende drie jaar:

[…]

Dit gesê, ek sal baie graag my ballingskap wil ophef soos ek altyd gehoop het dit sal gebeur – deur my besittings en my persoon terug te vervoer na die plek vanwaar ek vertrek het op 16 Januarie 1999. Hoe dinge daarna sal uitwerk, is hoe dit sal uitwerk. Ons maak planne, en dan is daar realiteit. Ons moet egter aanhou planne maak, anders wag ons dalk heeldag en -nag vir ’n bus wat moontlik eers oor vyftig jaar gaan kom. Ons bepaal nie alles wat met ons gebeur nie, maar totdat dinge wel gebeur, moet ons onsself produktief besig hou. Sodoende kan ons natuurlik ook beïnvloed wát met ons sal gebeur, en moontlik selfs wanneer.

II. Drie drome

Ek was nog baie jonk, miskien vyf of ses. Ek het gedroom ek en my ouers en my suster (my jongste suster was nog nie gebore nie) ry in ons stasiewa in een of ander stad. Dit was aand. Ons het bewus geraak daarvan dat iemand ons agtervolg. Later was ons in ’n woonstel. Almal behalwe ek het al geslaap. Die mense wat ons agtervolg het, probeer toe by die woonstel inbreek. Ek was die enigste een wat hulle kon uithou, maar al wat ek gehad het om myself en almal in die woonstel te beskerm, was ’n boksie vuurhoutjies.

As tiener het ek gereeld ’n spesifieke tipe droom gehad. Ek sou in gevaar wees. Ek het geweet iemand sou my kon help … as ek net ’n goeie skree kon gee. Die probleem was, ek kon nooit enige klank produseer nie.

Die derde droom word nog steeds van tyd tot tyd deur my onderbewuste opgetower met verskillende agtergrondstories. Ek sal tussen ’n groep mense wees – sê maar by ’n bruilof in ’n groot tuin, en dan begin ek my eie rigting instap. Na ’n rukkie raak my treë al hoe langer. Die treë raak mettertyd so lank dat ek vir enkele oomblikke in die lug sweef. Ek sal dan so in my skik raak met hierdie vermoë dat ek doelbewus my treë al hoe meer uitrek. Dit vat gewoonlik nie lank voordat ek glad nie meer grond vat nie.

III. Administrasie

Die inleiding van die laaste deel van hierdie literêre projek is korter en meer beskeie as die inleidings tot BOEKE EEN en TWEE. Ook die inhoud is anders georganiseer.

Februarie het ’n plan opgelewer. Hoofstuk Een volg die koers van hierdie plan oor die verloop van net meer as ’n week. Hoofstuk Twee bevat ’n paar notas uit Januarie en Februarie. Februarie was nie net die slagveld van ’n plan nie, dit het ook ’n nuwe, tydelike bestel aan bewind gebring. Hoofstuk Drie bevat die amptelike geskiedenis van hierdie Kommersiële Diktatorskap. Ek het ook tot ’n sekere begrip gekom tydens die eerste week van die nuwe bewind. Die ontwikkeling daarvan kan aanskou word in Hoofstuk Vier.

Hierdie is dan: Die DERDE EN FINALE BOEK van DIE PERSOONLIKE AGENDA VAN BRAND SMIT.

Vrydag 2 Julie 2004

______________________

Persoonlike Agenda: Naskrif II

Uit: Brief aan Ouers

SATERDAG 18 NOVEMBER 2000

“[…]

Ek het gister my 22-maand herdenking gehad van die dag wat ek in Taiwan aangekom het, wat belangrik is vir die eenvoudige rede dat ek in Korea was vir 22 maande en drie dae. Teen volgende week sal ek dus langer in Taiwan wees as wat ek in Korea was.

So gaan die tyd verby. Ek staan gereeld in my sitkamer en kyk om my rond, en as ek dink hoe hierdie einste sitkamer gelyk het toe ek hier aangekom het, kan ek nie anders as om te dink ek het orraait gedoen sover nie. Ek sien my netjiese klein rekenaar; ek sien al die CD’s en al die boeke. Ek sien ook die Spaanse kitaar wat ek vir R60 by die pandjieswinkel gekoop het, en ek sien my blou elektriese kitaar, en die kleur-TV …

Ek gee nie op die oomblik soveel klasse as verlede jaar nie. Dit was ’n sinnelose gejaag wat my nooit behoorlik tyd gegee het vir wat ek regtig wil doen nie. Dit mag klink of ek nie my vinger op die pols van die werklikheid het nie, maar ek het reeds genoeg van die wêreld leer ken om te weet dat ’n mens moet doen wat jy goedvind, en waarvan jy hou, anders word jy oud en jy’t net die game gespeel wat dié wat kastig beter weet, vir jou geleer het. Pa het altyd gesê ek kan nie net doen wat ék wil doen nie, ‘dis nie hoe dit werk nie’. Ek moet bieg dat ek nie veel respek het vir hoe dinge werk nie.

As ’n mens net jou lewe leef volgens hoe dinge veronderstel is om te werk, word jy uitgebuit deur dié wat nie die reëls nakom nie. Ek het al ’n bietjie insig gekry in die werkinge van hierdie wêreld, en ek het nie tyd vir mense wat oor my baas wil speel net omdat hulle meer geld het as ek, en daarom – ‘omdat dit is hoe dit werk’ – ek moet doen soos hulle sê nie. In elk geval het hierdie wêreld nie vorentoe beweeg omdat mense altyd die ‘sinvolle’ ding gedoen het nie.

Dit moet egter kategories gestel word dat ek nie heeltemal naïef is nie. Ek weet al te goed wat gebeur met mense wat die geld storie nie ernstig opneem nie. Ek weet al te goed hoe die hiërargie van ons samelewing werk. My edel politiek sal my nêrens bring as ek nie geld het om dit te ondersteun nie. Dosyne geskiedenisboeke het ook vir my ’n goeie idee gegee van hoe mense in posisies van mag kom, en hoe hulle daar bly. En ek het al genoeg eerstehandse ervaring opgedoen om te weet mense word om die bos gelei om sekere dinge te glo, sodat dié wat bo is, bo kan bly.

Genoeg politiek. Dis voldoende om te sê dat ek ander maniere ondersoek om geld te maak. Ek beplan nie om weer arm te wees nie. Maar ek beplan ook nie om ander se agendas te dien nie.

Hierdie hardkoppige onafhanklikheid kom natuurlik teen ’n prys. As ek ’n meer konvensionele pad gevolg het, sou ek moontlik teen dié tyd die konvensionele belonings gehad het van ’n huis – waarvoor ek vir die res van my lewe aan die bank sou behoort, ’n pragtige gesinsmotortjie – waarvoor ek vir ten minste ’n dekade aan ’n ander bank sou behoort, en ’n lieflike vrou met wie ek my lewe kon deel.

Dink ek daaraan om een of ander tyd terug te gaan Suid-Afrika toe? Ek kontempleer sporadies die moontlikheid. Ek kan dink aan baie redes hoekom dit goed sal wees. Die realiteit is egter dat ek in hierdie land, met wat in werklikheid ’n deeltydse werk is, R10 000 per maand kan verdien, en selfs meer. In Suid-Afrika sal ek wáár, en vir hoe lank elke dag moet werk om die helfte daarvan in die hande te kry?

Daar is sekerlik moontlikhede waaraan ek nog nooit gedink het nie. Die probleem is om hierdie dinge te ontdek. As ’n mens ’n jaar in ’n plek spandeer waar jy gereeld idees uitruil met ander mense, sal ’n mens sekerlik aan ’n paar moontlikhede kan begin werk. Maar hoe gemaak om terug te gaan, jouself aan die lewe te hou, nie jou momentum te verloor met die projekte waarmee jy besig is nie, én terselfdertyd maniere van geldmaak te ontdek wat jou en jou persoonlike agenda pas …”

______________________

Persoonlike Agenda, Boek Een: Inleiding

Die vrae wat ons vra

Meeste mense soek na iets. Dat jy moontlik eers na jare ’n vinger daarna kan wys en kan sê, “Dit!” maak gewoonlik nie die soektog minder freneties nie. Party mense soek na maniere om geld te maak, of maniere om gewild te wees. Ander soek na ’n plek, waar hulle na die lang soektog kan terugsit en vir die eerste keer in hulle lewens kan sê, “Ek het gearriveer.” Ander mense (of dieselfde mense wat na al voorafgenoemde dinge ook soek) soek na ’n persoon – iemand wat saam met hulle die pad kan stap, wat moontlik saam met hulle kan soek na iets anders, of na soortgelyke dinge.

Een universele aspek van al die soektogte is dat vrae gevra word. ’n Betekenisvolle persentasie van die vrae handel oor die vraagsteller self – elke persoon word gedryf deur instink om informasie in te win oor hom- of haarself, en om verwante redes soortgelyke informasie oor ander mense.

’n Paar bekende vrae: Hoe lyk ek? Is ek mooi of lelik? Is ek slim of dom? Is ek ’n “ingenieur” of ’n “advokaat” of ’n “kunstenaar”? Hou ek van pizza? Hóé hou ek van my pizza? Hoe hou ander mense van hulle pizza? Wat wil ek met my lewe doen? Wil ek ryk wees? Hoe ryk? Sal dit orraait wees as ek nie in die grootste huis in die straat bly nie? Wil ek ’n kar hê, of ’n motorfiets? Hoe wil ek my hare dra? Hou ek van pienk? Van watse musiek hou ek? Glo ek in God? Is dit goed genoeg om net elke nou en dan kerk toe te gaan? Vir watter party stem ek? Kyk ek sport, en indien wel, wie of wat ondersteun ek? Wie’s my vriende? Van watse tipe mense hou ek? Hoekom hou ek van hierdie tipe mense? Watse tipes mense hou van my (en weereens om watter redes)? Wat doen ek in my vrye tyd …

En hierdie is net die vrae waaraan ek gedink het terwyl ek besig was om ’n ander CD op te sit. Ek kan nog dosyne hierby voeg. En dan kan jy as leser na die lys kyk en sê, “Goed, maar jy’t ’n paar gemis.”

Dink ons die heeltyd aan hierdie dinge? Nee. Sommige van hierdie vrae vereis moontlik dat ons sal stilsit vir ’n wyle om daaroor te dink; ander dinge wéét ons net. Die belangrike ding is, hóé ons hierdie vrae beantwoord, bepaal hoe ons onsself sien – op ons eie, in die privaatheid van ons eie spasies, en ook wanneer ons tussen ander mense is.

Vele van ons bevind onsself ook op een of ander stadium op vreemde plekke waar niemand ons ken nie, wat ons dwing om onsself voor te stel aan ’n skare vreemdelinge: “Hallo, ek is (X). Ek hou van popmusiek. Ek wil eendag my eie boekwinkel hê. Ek hou nie van uie op my pizza nie, en ek gaan een keer ’n maand kerk toe.”

Die vrae wat ons onsself vra, die maniere hoe ons dit beantwoord, hoe ons onsself voorstel aan vreemdelinge en hoe hierdie mense reageer op ons teenwoordigheid, bepaal uiteindelik of jy saam met ander pizza-eters uithang of nie, of jy glo dat jou siel uitgesorteer is die dag as jy doodgaan, of, en saam met wie jy moontlik eendag kinders sal produseer, en hoe jy jou vrye tyd spandeer. Om weer maar net ’n paar voorbeelde te noem.

Dit bring my by die boek wat nou voor jou ooplê. Hierdie is die resultaat van my eie pogings – veral gedurende die afgelope vier jaar op die eiland van Taiwan – om ’n paar vrae te formuleer, en om bypassende antwoorde bymekaar te skraap.

Wie ek is in die konteks van die wyer wêreld is nie van groot belang nie. Ek is inderdaad ’n skim, wat nooit meer as ’n paar van die mense sal ontmoet wat hierdie woorde sal lees nie. (Wat net sowel is! As ek moes wag tot ek bekend is aan meer as net tien mense voor ek hierdie projek sou aanpak, het ek eerder nou gesit en TV kyk.)

Ek is tot ’n groot mate net ’n gewone mens. Sekere dinge wat ek ervaar het, het ander mense ook al ervaar, en sal nog ervaar word deur vele ander. Probleme wat ek het, gehad het, en nog gaan hê, is soortgelyk aan die probleme wat miljoene mense elke dag die hoof moet bied. Baie wat hierdie bladsye sal lees, het ook al ander, en heel moontlik interessanter dinge ervaar; of het meer, en ernstiger probleme as wat ek ooit sal hê. Daar is ook die mense wat moontlik nog nooit so gelukkig was soos wat ek is, was, of moontlik nog gaan wees nie. Ander kan weer getuig van die teenoorgestelde.

Wat almal van ons bind, is dat ons soortgelyke vrae op die een of ander tyd aan onsself móét vra. Vrae waarop antwoorde gevind móét word, al vat dit ’n leeftyd.

* * *

Die materiaal is merendeels chronologies, en is veronderstel om ten minste hier en daar te lyk soos die storie van iemand se lewe.

Belangrik ook om te noem dat ek nie gaan sit het, ’n boek beplan het en toe begin skryf het nie. Die boek is saamgestel uit ’n paar jare se notas – meestal aan myself, joernaalinskrywings, briewe aan vriende en familie, en ’n paar essays wat ek van tyd tot tyd geïnspireer was om te skryf – weereens, hoofsaaklik vir my eie vermaak en latere verwysing. Die idee om dit saam te bundel in ’n enkele projek en dit beskikbaar te stel aan ’n wye lesersmark, het eers redelik onlangs by my opgekom.

Gooi dus vandag se koerant eenkant toe, sit die TV se klank af, maak vir jouself ’n vars koppie tee, en lees verder.

Fengshan, Taiwan
Sondag 18 Mei 2003

______________________

Persoonlike Agenda: Naskrif I

Ek het aan die begin die edel bewering gemaak dat hierdie versameling materiaal [1999 tot 2003] opgedra is aan ’n paar spesiale mense. Vir die rekord moet ek byvoeg dat ek hierdie boek ook vir myself saamgestel het – sekere administratiewe sake moes afgehandel word voordat ek kon aanbeweeg na enige ander plek op hierdie planeet. Vir jare al dreig ek om al die stukke wat ek geskryf het, asook al die stukke wat ek begin skryf het maar nooit klaargemaak het nie, bymekaar te maak in een folder. Opstelle wat ek op die rekenaar geskryf het, moes uitgedruk word, e-posse wat ek geskryf het moes van die Hotmail server afgelaai word, en ek wou ’n paar gedagtes vervat in notaboeke en joernale, oortik.

Hierdie projek is dus, op ’n elementêre vlak, goeie kantooradministrasie – om items op ’n dinge-om-te-doen-lys deur te haal. Maar dit het ook vir my van eksistensiële belang geraak om iets voor myself op die tafel te kan gooi en te sê: “Dáár – dis onder andere wat ek met my tyd gedoen het.”

Ek het ook vermoed ek mag dalk, met die wyer beeld wat so ’n projek vir ’n mens gee van jou lewe, op ou insigte afkom waarvan ek vergeet het, of op idees wat dalk bestaande planne deurmekaar kan krap.

Aan die einde het ek tot ’n mate geslaag in al bogenoemde doelwitte.

Die proses van materiaal deurlees en verwerk het selfs ’n paar ander, onverwagte vrugte afgewerp. Ek het nie verwag om ’n goue lyn te sien vleg deur vier jaar se skrywery nie, maar ek sien tog nou meer redes as ooit hoekom dit nodig was om Taiwan toe te kom, en hoekom dit nodig was om vir so lank hier vas te haak.

Wat maak ’n mens as jy klaar is met so ’n projek? Jy kan begin deur jou woonstel skoon te maak … vir ’n slag weer ’n besem oor die stoep te trek … weer ’n bietjie deur ’n supermark te stap … maar wat dan? Jy begin natuurlik te werk aan ’n volgende projek, of jy gaan voort met die projek wat sonder waarskuwing op ys geplaas is ’n paar maande tevore.

Wat ek ook al volgende aanpak, ek hoop dat dit moontlik sal wees om weg te stap van hierdie selfgesentreerde Sake van die Hart – ten minste wanneer ek iets skryf. Vrae sál steeds in die lug hang, en ek sal steeds soms in die nag wakker skrik om ’n voorlopige antwoord te mompel in die rigting van die plafon. Maar daar is immers ander onderwerpe wat my besig kan hou: die pluspunte van Oosterse kos, die redes hoekom dit goed is vir jou om elke dag ten minste ’n paar koppies groen tee te drink, en my idee oor hoekom Taiwannese mense so vrot bestuur.

As ek gelukkig is, sal ek net soms wonder of al hierdie alternatiewe temas my enigsins nader bring aan ’n plek waar ek nog altyd wou wees.

Mei 2003

______________________

Taiwan: ’n Kort oorsig

SONDAG 11 MEI 2003

Al die materiaal in hierdie boek (met die uitsondering van enkele paragrawe) dateer uit die Taiwan periode van my lewe. Dis belangrik om te noem dat hierdie boek nie gaan oor Taiwan nie; dat dit die omgewing is waar sekere temas verder ontwikkel het, en waaruit ander gespruit het, is wel van belang. Enkele bladsye oor hierdie omgewing sal derhalwe nie onvanpas wees nie.

Geografie

Taiwan is ongeveer 160 kilometer van China af, en lê op die westelike rand van die sogenaamde Ring van Vuur – wat al wat leef om die Stille Oseaan terroriseer met aardbewings en vulkane. Met soveel geologiese aktiwiteit is dit geen verrassing dat Taiwan bergagtig is nie, met van die hoogste bergpieke in Noordoos-Asië.

’n Subtropiese ligging gee aan Taiwan lang, warm, en bedompige somers en kort, koel winters. Somers word gekenmerk deur swaar moesonreëns, met elke nou en dan ’n tifoon wat in storm van die Filippyne af, of van verder uit die Stille Oseaan uit.

Soos dit enige subtropiese eiland betaam, is die plantegroei ruig en volop. Daar’s blykbaar ook bere en verskillende tipes bokke te sien in die berge, en indien die skrywer dit kon maak verder as die plaaslike kafee oor naweke, sou hy dit sekerlik kon bevestig.

Geskiedenis

Volgens die Lonely Planet is daar al mense in Taiwan vir iets soos 10 000 jaar. Die eerste bewoners, wat genetiese eienskappe gedeel het met mense in die nabygeleë Filippyne, het van ander eilande in die omgewing gemigreer hiernatoe. Teen die tyd wat die eerste Chinese hier aangekom het, was daar hoofsaaklik twee inheemse groepe: stamme wat op die vlaktes gebly het, en stamme wat meestal in die berge gehou het.

Van die vyftiende eeu af het Chinese in groter groepe hier aangekom. Omdat hulle meestal afkomstig was van die Fujian Provinsie in China, is die taal wat meeste Taiwannese praat amper identies aan die Fujian dialek van Chinees (hoewel Mandaryn die amptelike taal is in Taiwan[1]).

In die jaar 1517 het die Portugese hier ’n draai gemaak, en die eiland Ilha Formosa genoem, wat beteken Pragtige Eiland. (Dit was egter die Chinese wat aan Taiwan haar huidige naam gegee het: Baai van Terrasse.) Die Hollanders het anker gegooi in 1624, en hulle het lekker bere en bokke gejag tot ’n Ming lojalis met die naam van Zheng Chenggong hulle kom verjaag het in 1661. Omdat die Qing dinastie op daai stadium die troon in Beijing vol gesit het, het hulle weer op hulle beurt Taiwan oorgeneem in 1682. Vir die volgende twee honderd jaar was daar grootskaalse immigrasie uit die suidelike provinsies van China.

Die volgende groot gebeurtenis was in 1895. Taiwan was een van die pryse wat die Japannese gewen het nadat hulle as oorwinnaars getree het uit ’n oorlog met China. As deel van die groeiende Japannese ryk vir die volgende vyftig jaar, het Taiwan ’n volskaalse opknapping gesien van hulle infrastruktuur en industrieë. Teen die tyd wat Japan die Tweede Wêreldoorlog verloor het, het sake in China van so ’n aard verander dat dit net ’n kwessie van tyd was voor Taiwan se geskiedenis weer dramaties sou verander.

Die oomblik toe die Japannese onttrek aan China, het die burgeroorlog tussen die kommuniste en die regering van Chiang Kai-shek sy laaste, en bloedigste fase betree. Teen die begin van 1949 het Chiang besef sy dae is getel in China. Hy besluit toe om die versameling kulturele skatte van die Nasionale Paleismuseum, al die geld waarop hy sy hande kon lê in China se nasionale bank, amper een-en-’n-half miljoen ondersteuners en 600 000 soldate op skepe te laai en vir eers terug te trek na die lieflike eiland van Taiwan. Die idee was om “binne twee jaar” met die uitgeruste troepe weer die vasteland binne te val – en weer die skatte terug te sit in die oorspronklike museum in Beijing.

Chiang en al sy troepe het aan die einde oud geword in Taiwan. Chiang is in 1975 in Taipei oorlede op die ouderdom van 87, en soos meeste mense weet, sit die kommuniste nog steeds die troon warm in Beijing.

Politiek

Chiang het in 1949 nie net met troepe, ondersteuners, geld en Ming vase hier aangeland nie, hy’t ook die titel, vlag en nodige politici saamgesleep wat hom die reg kon gee om te sê hy’s nog steeds die Hoofman van die Moederland. Hy het op hierdie oewers aangeland as die president van die Republiek van China, en teen die tyd wat hy sy laaste asem uitgeblaas het, was hy nog steeds die president van die Republiek van China.

Tot en met die sewentigerjare het die res van die nie-kommunistiese wêreld saam met Chiang gestem dat sy regering in Taiwan die regmatige regering van die hele China was. Dinge het egter begin verander in daai dekade, en vandag is daar slegs ’n handvol lande wat nog erkenning gee aan die owerhede in Taipei as die regmatige regering van Groter China.

Nadat die Verenigde Nasies die ou van Taiwan uitgeskop het in 1971, het meeste lande in die jare daarna hulle ambassades in Taipei gesluit – net om die volgende dag besigheid voort te sit as sogenaamde “handelskantore”.

Wat is Taiwan dan as dit nie die fisiese adres is van die regering van China nie? Vanaf 1949 is Taiwan in praktyk geregeer as onafhanklik van China – hoewel enige Taiwannees in die tronk kon beland het tot en met die laat tagtigs as hy dit hardop gedink het. Van die dag dat die regeringsleiers in Taipei die memo gekry het dat hulle nie meer erken word as die politieke meesters van China – met Taiwan as haar provinsie – nie, het hulle met ’n staatkundige identiteitskrisis gesit. Hulle het nietemin steeds werk gehad om te doen, naamlik om ’n verantwoordelike regering te wees vir die 25 miljoen mense in Taiwan.

Moet die naam dan nie net doodgewoon verander na die Republiek van Taiwan nie? Om dit te vra is om ’n senuwee raak te trap onder die plaaslike bevolking. Sommiges glo Taiwan moet een of ander tyd weer deel word van die Moederland. Ander glo weer Taiwan moet erken word vir wat sy is, en vir die afgelope meer as vyftig jaar al was: ’n onafhanklike staat. En in hierdie vreemde politieke situasie is die regering in Beijing die laaste groep mense wat wil hê Taiwan se naam moet amptelik verander. Hulle glo die oomblik as Taiwan ’n amptelike naam kry wat die werklikheid meer akkuraat weerspieël, dan verklaar hulle onafhanklikheid van die Moederland. En dan is alle hel los.

Dit dan, is die geografie, geskiedenis, en ongewone politieke staat van die land waarin ek myself die afgelope vier jaar bevind het.

[1] Mandaryn is die Beijing dialek van Chinees. Hoewel Chinees uit talle dialekte bestaan, dien die Beijing dialek as die amptelike taal van China, Taiwan, en as een van drie amptelike tale van Singapoer.

______________________