Oumensjare van my jeug – 2018 – Bladsy 5

Lesse in sukses met pottebakkery en karre regmaak

SATERDAG 5 MEI 2018

Ek het reeds vasgestel en uitgewys dat ek nie veel geleer het van geldmaak by my ouers nie, net soos my ouers nie veel geleer het daarvan by húlle ouers nie, en hulle ouers nie veel geleer het by húlle ouers nie, en so aan.

Besef ek nou net, as ek wou geleer het van pottebakkery, en van enjins en karre, het ek met my agterent in die spreekwoordelike botter geval. My ma was hoogs bekwaam met ’n pottebakkerswiel, en as ons belangstelling getoon het, was sy altyd gretig om ons te leer. En dit was my pa se verantwoordelikheid om die kar wat ons gehad het, aan die loop te hou. Op ’n tyd was ’n goedkoop skedonk al waarvoor daar geld was, so my pa moes ’n wonderwerk uitvoer om dit reg te maak en op te bou tot ’n werkende toestand. En ek moes altyd help. Daar was altyd lesse, en instruksies – dit is hoe hierdie deel werk … dit is hierdie stuk gereedskap se naam … dit is hoe jy daai regmaak.

Dit is wel so dat ek nie veel belanggestel het in pottebakkery of motor-enjins of karre regmaak nie. (Oor veral laasgenoemde was ek al ’n paar keer in my lewe spyt.) Indien ek wel belangstelling getoon het, kon ek reeds teen my laat tienerjare ’n sterk fondasie gehad het vir wat ek dalk later kon nastreef as ’n ambag of ’n professie. Of wat ek kon gebruik om geld te maak buite ’n formele beroep.

My grootouers, en ses of sewe geslagte voor hulle, was veeboere. My ma was ’n kunstenaar, en my pa – ten spyte van sy ambisies om ’n witboordjie professie na te streef, was ’n motorwerktuigkundige. En beide my ouers het uitsonderlike talent gehad op hierdie twee terreine.

DONDERDAG 15 NOVEMBER 2018

Ek kyk deesdae terug en sê ek wens my ouers het my geleer van beleggings en bemarking en hoe om min of meer sosiale gelykes te oortuig om vir jou te werk en hoe om met selfvertroue ’n produk of ’n diens te verkoop. Feit is, hulle het nie. Maar, soos ek sê in die eerste deel van hierdie teks, as ek wou leer van pottebakkery – en daar’s baie om te leer, of van karre regmaak, selfs hoe om ’n ou skedonk te koop en te herstel en te verkoop teen ’n wins (wat my pa moes doen want die kar was te swaar op petrol), kon ek nie gevra het vir beter leermeesters nie.

Dit klink ’n bietjie soos die kind vir wie ’n toebroodjie gegee word, maar wat dan eerder hongerly omdat dit nie hoenderpastei is nie: “Ek wou leer van bemarking en advertensies en beleggings, en al wat my ouers my kon leer was van pottebakkery en karre regmaak!”

In my verdediging kan ek sê dat ’n mens nie juis jou belangstellings kies wanneer jy agt jaar oud is, of tien of veertien nie – jy ontdek dit. Plus, dit was nie asof ek op veertienjarige ouderdom geweet het ek sou twintig jaar later kon doen met kennis oor beleggings, en personeelbestuur, en betaalde advertensieveldtogte en verkoop-en-bemark nie.

______________________

Kanye West en die debat oor slawerny

VRYDAG 4 MEI 2018

Einde April 2018 het Kanye West die wêreld in oproer gehad oor opmerkings wat hy gemaak het op TMZ. Hy het gesê: “When you hear about slavery for 400 years. For 400 years? That sounds like a choice! Like, you was there for 400 years […]? You know … it’s like, we’re mentally in prison.”

My interpretasie: As jy ’n keuse gegee word tussen gewelddadige dood op die plek, of om in kettings geslaan te word, sal meeste mense sekerlik op daai oomblik die kettings kies. Jy word dan weggevoer, op ’n skip gelaai, en na weke se nagmerrie-reis word jy afgelaai op die kus van ’n ander kontinent waar jy verkoop word aan iemand wat van plan is om die maksimum hoeveelheid arbeid uit jou te trek en dan, wanneer jy jouself dood gewerk het, jou in ’n vlak graf te gooi.

Hoeveel keuse het hierdie ongelukkige mense gehad in die hele proses sedert hulle op die skip gelaai is? Sommige gevange mense hét in opstand gekom, en hulle ontvoerders oorrompel. Meeste het heel waarskynlik gereken hulle sal iets waag sodra hulle gearriveer het, en hulle herstel het van die traumatiese reis en voorafgaande ondervinding.

Hoeveel van hierdie gevange mense het uiteindelik wel gerebelleer teen hulle situasie? Duisende (net op die eiland vandag bekend as Kuba alleen was daar opstande opgeteken in die jare 1795, 1798, 1802, 1805, 1812, 1825, 1827, 1829, 1833, 1834, 1835, 1838, 1839–43 en 1844). Hoekom? Sommige gevange en verslaafde mense het nie hulle status aanvaar nie. En hulle was bereid om die verskriklike prys te betaal indien hulle opstand misluk.

Is die feit dat duisende weerstand gebied het ’n oordeel teen die miljoene slawe wat nooit in opstand gekom het nie? As ek net vir myself praat … hoe kan ek hulle oordeel as ek – het die dobbelsteen anders gerol – heel waarskynlik getel sou word onder die miljoene wat hulle nuwe realiteit aanvaar het, en nie in opstand gekom het nie?

* * *

Maak nie saak hoe onaangenaam ’n bepaalde feit is nie, of hoe verskriklik die implikasie nie, as iets waar is, is dit nie ’n leuen nie. In die Karibiese Eilande het die slawe – heelwat van hulle sterk jong mans – die slawe-eienaars oortref tien-teen-een. Weereens: Het van die slawe in opstand gekom? Ja. Het sommige geslaag in hulle rebellie? Ja.

Hoekom het méér slawe nie in opstand gekom nie? Vele faktore het sekerlik ’n rol gespeel, waaronder sielkundige manipulasie, die inkorporasie van slawe in die uitbuiting en onderdrukking van ander slawe deur selektiewe voordele soos ligter werk en beter kos, en ook die begeerte om te bly by geliefdes eerder as om húlle lewens en hul eie lewens in groter gevaar te stel.

Kan slawe se aanvaarding van hulle status en realiteit gesien word as ’n keuse? Dit klink wreed om te sê dit was. Piers Morgan is een van die mense wat argumenteer dat wreedheid aan die kant van slawe-eienaars keuse onmoontlik gemaak het. Maar het duisende slawe nie wél die keuse gemaak om nie meer slawe te wees nie? Het duisende slawe nie daarin geslaag om hulle vryheid terug te wen nie (sien die storie van die Jamaican Maroons)? Die Amerikaanse kunstenaar, will.i.am sê op Twitter: “There were lots on slaves that revolted & they were lynched or shot & raped, physically, psychologically with spiritual warfare that is still present today … to say that was their choice is to blame it all on our ancestors & it Disrespects their suffering …”

Ek glo wat Kanye West bedoel het, soos ander mense ook uitgewys het en op sosiale media uitmekaar geskeur is daarvoor, was dat miljoene slawe hulle realiteit en status aanvaar het omdat die patologiese wreedheid van slawe-eienaars en die owerhede van die tyd hulle in ’n “mental prison” gehad het. Kanye West het self in ’n boodskap wat intussen geskrap is, dit soos volg verduidelik: “The reason why I brought up the 400 years point is because we can’t be mentally imprisoned for another 400 years. We need free thought now.” Iemand anders op Twitter het gereageer hierop deur te sê: “Saying that if black people had just broke free of ‘mental imprisonment’ they could’ve broken free of physical slavery is disgusting victim blaming. And totally ludicrous, to boot.” Waarop skrywer en spotprenttekenaar Scott Adams geantwoord het: “I believe the proposition on the table is that giving yourself a victim identity is less productive than looking forward.”

Ek glo verder dat Kanye West se bedoeling met die opmerking was dat indien jy voortgaan om aan jouself te dink op ’n bepaalde manier, dit jou nie gaan help om vry te wees en jou eie potensiaal te bereik nie.

Wat ’n positiewe en konstruktiewe boodskap is, is verkeerdelik geïnterpreteer as gebrek aan respek vir miljoene mense wat gely het onder ’n brutale stelsel. Maar wat het Marcus Garvey dan bedoel toe hy gesê het, “Liberate the minds of men and ultimately you will liberate the bodies of men”? Hy het ook gesê: “We are going to emancipate ourselves from mental slavery, for though others may free the body, none but ourselves can free the mind.” En dit is sekerlik ook wat Bob Marley bedoel het toe hy gesing het, “Emancipate yourselves from mental slavery. None but ourselves can free our minds.” Was Marcus Garvey en Bob Marley beskuldig daarvan dat hulle slawe beledig het? Was hulle beskuldig daarvan dat hulle nie sensitief was nie? Was hulle beskuldig van “victim blaming”?

Kanye West kon homself moontlik duideliker uitgedruk het. Die storm wat losgebars het om sy kop dui egter ’n onwilligheid aan om te probeer verstaan wat iemand bedoel, en ’n gretigheid om iemand te demoniseer wat ’n opinie uitspreek wat nie strook met wat beskou word as ’n goeie en korrekte denke nie. Hoekom demoniseer? Hoekom nie net luister en probeer verstaan nie? Hoekom die haas om laer te trek en te begin skiet?

* * *

Maak dit saak hoe jy dink aan jou lewe, aan jouself, en aan jou vermoë om jou eie toekoms te skep? Kan dit gesê word dat sommige mense in ’n “mental prison” is, al is hulle arms en bene nie vasgeketting aan ’n paal nie? Gestel jy is, of was, ’n slagoffer van iets. As jy konstant dink aan jouself as ’n slagoffer, help dit jou om vorentoe te beweeg? Is dit moontlik dat jy uiteindelik ’n slagoffer word van jou manier van dink oor dinge?

Was dit Kanye West se bedoeling om slawe te beledig? Of het hy iets probeer verwoord oor lewensuitkyk? Het hy probeer om te sê dat dit beter is om nie aan jouself te dink as ’n slaaf nie, maar as ’n vry mens met die vermoë om jou eie toekoms te skep?

Sekerlik ’n kontroversiële vraag, maar hoeveel waarheid steek in die idee dat miljoene slawe slawe gebly het, omdat hulle hul status en realiteit aanvaar het? (Dit beteken verseker nie, soos iemand beweer in ’n aanhaling in ’n Huffington Post artikel, dat slawe hulle lot verdien het nie.)

WOENSDAG 6 JUNIE 2018

Wit oppergesag was ’n illusie en gepaardgaande swendelary. Bruin en swart mense, en ander groepe wat onder dit gely het, het nie hul wit meesters uitgedaag met die waarheid nie. Of dalk sou dit meer akkuraat wees om te sê dat sommige swart en bruin mense wél witmense gekonfronteer het met die waarheid, maar nie genoeg van hulle het dit gedoen nie, en wanneer hulle dit wel gedoen het, het hulle nie genoeg ondersteuning gekry nie. (Sien die artikel, “Did African-American Slaves Rebel?”)

VRYDAG 7 DESEMBER 2018

Aan die een kant is daar mense wat reken dat slawe ’n keuse gehad het – ’n verskriklike keuse, maar ’n keuse nietemin, en gekies het om slawe te bly. Aan die ander kant is daar mense wat sê dat slawe géén keuse uitgeoefen het oor hul lewe en status nie. Laasgenoemde is vir my ’n veel verskrikliker gedagte as eersgenoemde. Dit is amper gelyk daaraan om te beweer dat slawe nie soos “gewone” mense was nie. Weereens, ’n onaanvaarbare gedagte, om nie te praat daarvan dat dit in my opinie kan lei tot ongure gevolgtrekkings nie. Maar dit is die posisie wat mense soos Piers Morgan, will.i.am en die skrywer van die Huffington Post artikel inneem. Sê hulle dat hierdie mense nie soos “ander, gewone mense” ’n begeerte gehad het om vry te wees nie? En as hulle ’n begeerte gehad het om vry te wees, hoe is dit dat hulle nie verstaan het van keuse nie?

Wat sou mense soos Piers Morgan, will.i.am, die skrywer van die Huffington Post artikel, en duisende ander mense op sosiale media wat vir Kanye West gekritiseer het, gesê het vir slawe wat besig was om planne te maak om van ’n plantasie te ontsnap? “Moenie belaglik wees nie – julle is slawe!”? Sou hulle vir Harriet Tubman en Frederick Douglass berispe het dat hulle moet staak met hulle ongehoorsaamheid en moet teruggaan na die plantasie toe? Sou hulle ontsnapte slawe herinner het daaraan dat hulle as slawe nie die vermoë gehad het om te kon kies tussen lewe as ’n slaaf of om moontlik ’n verskriklike dood te sterf indien hulle weer gevange geneem word nie – maar indien hulle wegkom, hulle vry sal wees?

My siening van die saak is dat mense wat drome en begeertes en aspirasies gehad het, en ’n strewe daarna om te leef as vry mense – soos ander mense van húlle tyd, en sekerlik alle tye, gevange geneem is, en weggevoer is as slawe. Omstandighede en uitsonderlike wreedheid van slawe-eienaars en -handelaars het meeste van hierdie mense se drome en begeertes en aspirasies onmoontlik laat blyk, en hulle het gekies om hulle lot te aanvaar. Ook meeste van hulle kinders, en meeste van hulle latere nageslagte, het ook gekies om “normale” drome en begeertes en aspirasies op te gee, en om hulleself onderhewig te maak aan mense wat oor hulle baas gespeel het.

Dit is ’n harde gedagte, maar dit is die enigste manier hoe ’n mens dit dan ook kan insien dat ’n sekere persentasie van gevange mense dit nié aanvaar het nie, en wel gerebelleer het – sommige suksesvol. As húlle nooit ’n keuse gehad het om óf te rebelleer teen hulle status, óf om dit te aanvaar nie, hoe kon hulle dan die stappe geneem het wat geskiedenis bewys duisende wél gedoen het?

Om hulle uitsonderlike braafheid en moed te seëvier, beteken nie dat ’n mens minder simpatie het vir die miljoene mense wat hulle status aanvaar het, en heel waarskynlik bewus was daarvan dat hulle dit gedoen het met die wete dat ander mense dit nié doen nie. Dit is immers – kom ons wees eerlik – wat meeste mense vandag ook doen: Hulle aanvaar hulle lot eerder as om te rebelleer as ’n eerste stap om ’n beter lewe vir hulleself te skep.

WOENSDAG 12 DESEMBER 2018

Vir my lê die werklike belediging in die opinie van mense soos Piers Morgan wat sê die slawe het nie keuse gehad nie, dat hulle nie die vermoë gehad het nie om te kon sien dat hulle opsies ellendig is, maar dat daar wel ’n kans is om dalk weg te kom.

Om te sê, “Nonsens, hulle het geen keuse gehad het, geen bewussyn eens van keuse nie,” is in my opinie om hulle te ontneem van ’n kardinale aspek van hulle mensheid. Dit is amper asof dit dan makliker is om te verstaan hoekom hulle in die eerste plek as slawe aangehou is: “Hierdie mense is nie soos ons nie,” sou ’n slawe-eienaar aan sy seun kon sê op die stoep van hulle opstal op ’n plantasie in die suide van Amerika, of in die Karibiese Eilande in die sewentiende eeu. “Hulle verstaan nie keuse nie. Hulle verstaan nie dat hulle kan weghardloop, en dat ons hulle moontlik nie sal vang nie.” Waarop die seun dalk sou reageer: “Ons sál hulle heel waarskynlik weer vang, en hulle weet wat ons dan met hulle sal doen.” Dan sou sy pa hom vra: “Maar sou jy nie die kans gewaag het as jy ’n jong slaaf was nie? Ek reken ék sou – maar dis omdat ons die konsep van keuse verstaan, en omdat ons onsself sien as vry mense. Hierdie mense dink nie soos ons nie. Hulle is nie in staat om te leef as vry mense soos ek en jy nie.”

Verskriklik, is dit nie? Maar dit is die implikasie van wat Piers Morgan sê, en ander mense wat sy standpunt ondersteun.

______________________

Die Nuwe Linkerkant, of Programmeer Jouself – enkele opmerkings

SATERDAG 28 APRIL 2018

Daar blyk te wees ’n konflik tussen twee stelle idees in die Weste.

Aan die een kant is mense wat sê: “Hierdie stel oortuigings is die waarheid. Dis al wat tel. Enige iemand wat nie met ons saamstem of ons ideologie ondersteun nie, is deel van die probleem, en is derhalwe ’n wettige teiken vir ons protes, beledigings, en selfs fisiese geweld.”

Hierdie stel idees word gesien deur aanhangers as teologie – wat nie bevraagteken, gedebatteer, of krities geanaliseer mag word nie, en wat verkondig word met die oortuiging en passie van sendelinge.

Aan die ander kant van die konflik is mense wat reken dat sommige van die dinge wat hulle “opponente” verkondig oor strukture wat mense onderdruk, en oor geslag, en identiteit, en so aan, interessant is. Hulle gaan so ver om te glo dat ’n mens waarskynlik ’n meer intelligente gesprek sal kan voer oor die aard van die mens, verhoudings tussen mense en groepe, en die aard van mag, indien jy na hierdie idees kyk en dit ernstig oorweeg.

Maar, hulle sê ook: “Hoe waardevol is dit om jouself te sien as die slagoffer van jare, of dekades, of eeue se onderdrukking? Jy sal waarskynlik die helfte van die bevolking – of meer – moet oortuig dat jy swaarder gekry het sover in jou lewe as húlle, of dat hulle en hulle voorgeslagte strukturele voordele en geleenthede geniet het ten koste van jou en jou voorgeslagte, en dat hulle jou derhalwe iets skuld. Van die dinge wat jy sê is dalk waar. Maar help dit jou om kos op die tafel te sit? Help dit jou om jou kinders te versorg, en ’n dak oor jou kop en oor húlle koppe te sit?”

“Fokus op jou sterkpunte,” sal hulle byvoeg. “Fokus op wat jy het, en vergeet van dinge wat jou nie gaan help om kos op die tafel te sit nie. Fokus op die positiewe; verbeel jouself die negatiewe is net ’n illusie. Skep jou eie toekoms, van vandag af, deur jouself te sien as ’n skepper, nie as ’n slagoffer nie.”

* * *

Ek verstaan – of ek dink ek verstaan – beide kante. Ek het groot geword met lojaliteit aan ’n bepaalde stel oortuigings. Ek is geleer dat geloof ’n saak van lewe en dood was. Ek het mense wat nie geglo het soos ek nie, gesien as blind, onkundig, verkeerd, en verdoem. Selfs jare nadat ek besluit het om eerder rede te volg as oorgelewerde tradisie, kon ek nie heeltemal wegkom van ’n sekere manier van dink nie: Ek het myself steeds gesien as ’n Soeker na die Waarheid.

Die laaste paar jare het ek myself egter toenemend aangetrokke gevoel tot ’n ander stel idees: praktiese idees, wat enige een se lewe kan verbeter wat bereid is om dit ’n kans te gee. Hierdie stel idees sluit in dat die mens programmeerbaar is – dat jy inderdaad die vermoë het om jou eie werklikheid te skep. Dit sluit in dat jy jouself dalk om die bos moet lei aan die begin. Jy mag dalk moet glo dat jy dinge kan doen wat jy nie kan bewys jy kan doen nie. Jy mag dalk nodig hê om dit te “fake” vir ’n tyd. Maar wat gebeur uiteindelik? Dit word jou realiteit. En uiteindelik is dit wat dalk nie wáár was aan die begin nie, jou nuwe waarheid – jou nuwe realiteit.

* * *

In eenvoudige terme: As jy dink aan jouself as ’n slagoffer van strukturele onderdrukking aan wie iets geskuld word, gaan dit jou daaglikse realiteit wees. As jy dink aan jouself as ’n skepper, of ’n programmeerder van jou eie psige en gepaardgaande realiteit, en jy fokus op wat moontlik is, en op wat jy kan uitrig, is daar ’n goeie kans dat jy ’n beter realiteit vir jouself gaan bewerkstellig. En siende dat hierdie realiteit gebou sal wees op positiewe denke, op kreatiewe energie, is daar geen einde aan wat jy kan uitrig nie.

Is dit te sê dat jy ongerieflike waarhede moet ignoreer? Glad nie. Jy erken aspekte van verifieerbare realiteit – soos dat jy byvoorbeeld nie die gebruik van jou arms en/of bene het nie, maar jy vra ook: Hoe kan ek te werk gaan hiermee?

* * *

Die kant wat aandring daarop dat hulle begrip van sake die enigste waarheid is, word verblind deur lojaliteit aan hulle ideologie. Hulle glo aantygings omdat die “regte” mense beskuldig word. Hulle soek nie vir bewyse nie, want die een wat beskuldig is van iets, is in elk geval skuldig aan groter misdade, so dit maak nie saak as hulle “tegnies” onskuldig is aan die misdaad waarvan hulle beskuldig word nie. Goeie, redelike argumente word van die hand gewys omdat die “verkeerde” mense die argument maak. Mense wat vrae vra, word beskuldig daarvan dat hulle die “verkeerde” kant help met hulle vrae, en derhalwe groter sondaars in staat stel om groter sondes te pleeg.

Beginsels wat mense al sedert die agtiende eeu help om beter lewens te leef, om beter lewens te verseker vir die maksimum aantal mense, en wat kundiges in staat stel om tot ’n beter begrip te kom van hoe die mens en die natuur werk, is ook in die spervuur. Beginsels van wetenskaplike ondersoek wat verifieerbare resultate oplewer, word geïgnoreer of eenvoudig verwerp wanneer dit nie die aanvaarde ideologie versterk of bevestig nie. En vryheid van spraak word gesien as ’n instrument in die hande van die onderdrukker, eerder as ’n reg wat elkeen het om sy of haar opinie te lug, ongeag hoe vreemd of ongewild die opinie mag wees.

Dat daar ’n konflik van idees woed in die Weste, is nie altemit nie. Dat die een kant hulleself in die voet skiet en hulle vingers in hulle eie oë steek, is dalk nie heeltemal so ooglopend nie.

______________________

Wat ek graag vir my veeboer-voorouers sou wou sê

DONDERDAG 5 APRIL 2018

Die feit dat die lede van die Smit-Bornman gesin – my ouers, ek, en my twee susters, so ’n ingewikkelde verhouding het met geld, het heel waarskynlik te make met die feit dat ons voorgeslagte vir 250-300 lank hoofsaaklik veeboere was, en tot en met twee geslagte gelede nog geboer het, hoewel met meer as net vee.

Die verskil tussen ’n veeboer en ’n groenteboer is ’n verskil nie net in leefstyl nie, maar in boerderytegniek. Die groenteboer moet weet wanneer om wát wáár te plant, en wanneer om te oes, en sal twee keer dink voor hy goeie grond opgee om te trek net omdat weiveld vir sy beeste of skape yl raak. Daar’s ook ’n verskil in die bestuur van arbeiders – die groenteboer het byvoorbeeld meer hande op die plaas nodig. Ondernemingsgees is nog ’n faktor – die groenteboer moet weet watse groente en vrugte in aanvraag is, hoe groot die aanvraag is, en teen watse prys hy sy produkte moet verkoop om ten minste gelyk te breek.

Al hierdie verskille is relevant tot die begrip van ons gesin se verhouding met geld, omdat, soos ek reeds uitgewys het, my voorouers vir eeue gewortel was in die kultuur, leefstyl en professie van veeboerdery.

Sover ek kon vasstel, het nie een van my grootouers veel geweet van die vier dinge wat ’n mens moet baasraak om ryk te word in die stad nie: verkoop en bemark, om waarde te put uit die arbeid van mense wat min of meer jou sosiale gelyke is, om jou diens of produk te adverteer, en om jou wins sodanig te belê sodat jy ryker kan word – met ’n bietjie geluk. My eie ouers was plaasjapies wat op hulle eie die stad moes leer ken. Hulle moes waarneem wat ander stedelinge doen, en het weldra geleer om goed genoeg te oorleef in die stad.

Maar ook húlle het nie veel geleer van die dinge wat jou finansieel onafhanklik sal maak nie. Wat hulle geleer het, was dat jy ’n vaardigheid opdoen, en jouself dan bruikbaar maak vir een of ander onderneming of maatskappy, of vir die staat. En as jy gelukkig is, dan slaan jy ’n “vaste betrekking” los, jy fokus op jou “beroep” vir veertig jaar lank, en intussen begin jy ’n gesin in ’n middelklas voorstad met mooi, gesnyde grasperke en skoon, stil strate.

Dit is wat my ouers geleer het, en dit is wat hulle my en my twee susters geleer het. Leer hard, matrikuleer, gaan universiteit toe, kry ’n graad, maak ’n indruk op ’n firma of maatskappy, en sit die hele siklus voort.

Enigste probleem is, hierdie model werk nie lekker vir almal nie. Nog ’n ding: Bitter min mense word ooit finansieel onafhanklik deur hulle tyd aan iemand anders te verkoop.

Daar is sekerlik meer as een pad na die Beloofde Land, maar om te weet hoe om te verkoop en te bemark, hoe om waarde te put uit die arbeid van mense wat op ’n soortgelyke maatskaplike vlak as jy is, hoe om jou diens of produk te adverteer, en hoe om jou wins sodanig te belê dat jy ryker en ryker word met ’n bietjie geluk, is beslis een pad.

My grootouers het min van hierdie stedelike vaardighede aan my ouers geleer, en derhalwe het my ouers min daarvan aan ons geleer.

Natuurlik was en is ons slim genoeg om dit op ons eie baas te raak. En mits jy gou genoeg uitwerk dat dit spesifiek daai dinge is wat bemeester moet word, en geluk is ten minste ’n bietjie aan jou kant, kan jy oor die uitgestrekte vlaktes van die Oos-Kaap, die Vrystaat en die ou Transvaal aan jou veeboer-voorouers fluister: Bekommer julle nie oor my nie; ek maak dit in die stad. Maar as jy te lank vat om dit baas te raak en die lewe begin aan jou skaaf, is ’n tipe lewe in die stad jou voorland waaroor jy liefs nie jou beskeie voorsate sou wou inlig nie.

______________________

’n Patroon van twyfel en min skryf

MAANDAG 12 MAART 2018

Dis al Maart, en ek trek maar op bladsy 14 van hierdie jaar se notaboek.

Ek is deesdae nie altyd so seker daarvan dat ek nog iets het om te sê nie. Daar was ’n tyd wat ek met groot selfvertroue ’n argument kon voer. Ek is nie seker of ek dit nou kan doen nie.

Sekerlik het dit iets te make met die feit dat ek in my laat veertigs is.

Toe wonder ek oor vorige dekades. Siende dat 1998 – my laat twintigs – ’n jaar van groot omwenteling was, sou mens dalk verwag het dat ek meer sou skryf. Ek het nie veel geskryf nie. Die jaar toe ek 37 geword het – 2008, het ’n paar stukke opgelewer, maar niks in vergelyking met byvoorbeeld 2001 of 2003 of 2004 nie. Gaan 2018 die patroon voortsit?

Ek het ook vroeër vandag gedink dat hierdie storie van onseker wees oor die waarde van wat ek skryf, nonsens is. “Wees bereid om verkeerd te wees!” het ek myself herinner.

’n Paar minute later het ek egter begin twyfel daaraan of dit ’n goeie benadering is.

MAANDAG 19 MAART 2018

As die keuse is tussen DELUSIE en OM SOOS ’N WURM TE VERGAAN, kies ek DELUSIE.

______________________