’n Verandering van opinie oor China en Taiwan

Sondag 7 Augustus tot Donderdag 11 Augustus 2022

Chinese militêre oefeninge en omsingeling van Taiwan

Sondag 7 Augustus 2022 was die dag toe ek my opinie verander het oor Taiwan en China. Tot so onlangs as verlede Vrydag het ek nog ’n gesprek gehad met ’n Taiwannese besigheidsman oor die moontlikheid dat China Taiwan kan binneval. Ek het genoem dat daar mense is wat in detail kan verduidelik hoekom so ’n militêre onderneming sal misluk.

Na hierdie week se besoek van die Amerikaanse Spreker van die Huis van Verteenwoordigers, Nancy Pelosi, en China se lewendige ammunisie militêre oefening rondom die eiland, het ek besef Taiwan geniet slegs haar de facto onafhanklikheid omdat China nog nie besluit om Taiwan formeel in te lyf nie.

Tensy die Chinese Kommunistiese Party hulle mag verloor in China, of hulle dogma verander, kan Taiwan nie veel doen om haar onvermydelike lot te verander nie. China sál uiteindelik Taiwan intrek binne haar soewereine grondgebied, heel waarskynlik sonder om soveel as een missiel af te vuur.

Die rede? Die eiland het bitterlik onvoldoende weerstand teen omsingeling en blokkade. (Dan praat ons nie van die kragonderbreking wat ’n derde van Taiwan sonder krag en Internet gelaat het vir amper ’n hele dag lank in Maart nie, omdat ’n werknemer vergeet het om iets te doen voor hy ’n skakelaar aangesit het. Hoe moeilik sal dit wees vir ’n saboteur om iets soortgelyk te doen in die toekoms?)

Rick Fisher, ’n senior genoot by die International Assessment and Strategy Center in Amerika, reken dat die huidige Chinese militêre oefening wat insluit meer as sestig vliegtuie en veertien oorlogskepe wat die eiland omring, inderdaad ’n voor-blokkade demonstrasie is. Volgens hom sal ’n volle blokkade insluit dreigemente om vliegtuie af te skiet, die plasing van seemyne in hawens, en die ontplooiing van lug- en vlootmagte in ’n volle sirkel rondom Taiwan. Hy voeg by dat hierdie episode die eerste geleentheid is vir die Rooi Chinese Magte om aan hulleself en aan Taiwan te bewys dat hulle inderdaad in staat is om ’n volle blokkade af te dwing.

Dan is daar ’n paar ander ongerieflike feite: 1) Volgens ’n artikel in die Wall Street Journal het Taiwan oliereserwes vir ongeveer vier en halwe maande, maar slegs 12% van Taiwan se energie word plaaslik gegenereer. Ongeveer een-derde van Taiwan se elektrisiteit is in 2021 gegenereer deur natuurlike vloeibare gas, wat ingevoer moet word. Indien China hierdie invoer belemmer, kan dit binne enkele dae Taiwannese vervaardiging op sy knieë dwing. 2) Hoewel Taiwan so-te-sê self-versorgend is in akwatiese produkte, vrugte, vleis, groente, en eiers, kan sy in slegs 35% van haar bevolking se voedselbehoeftes voorsien. (Die regering het wel in die laaste paar jare ’n program geloods om hierdie probleem aan te spreek. Die Borgen Project dui aan dat Taiwan in 2018 $4 miljard gespandeer het op die invoer van landbouprodukte, maar het sedertdien voorraad van essensiële items opgebou wat voldoende sal wees vir ongeveer 28 maande.) 3) Duisende ander tipes produkte word daagliks van vragskepe afgelaai om winkelrakke vol te pak – items soos klere, skoene, katsand, kookolie, tandepasta, kaas, sjampoe, koeksoda, medisyne, en ’n wye reeks elektroniese toestelle en mediese toerusting. Hierdie produkte maak Taiwannese burgers, en duisende buitelanders, se lewens leefbaar en aangenaam. Lewe op die eiland sal toenemend ongemaklik raak as dié produkte nie meer ingevoer word nie.

Bernhard Billmon skryf in ’n onlangse artikel op Moon of Alabama, “China indeed has the capability to completely blockade Taiwan. As the whole area is also under cover of China’s land-based ballistic missiles and in reach of its airforce a blockade is easy to establish and hard to breach.” (My eie beklemtoning) Hy skryf verder: “A total blockade of Taiwan would likely bring it to its knees within a few weeks or months. Time that could be used to defeat its air force, air defenses and missiles and prevent attacks from Taiwan on China’s continental assets. China does not have to invade the island. It just has to wait until it is invited to come in.” (weereens my eie beklemtoning)

Die New York Times haal vir Bonny Lin van die Center for Strategic and International Studies in Washington soos volg aan: “If a military exercise transitions to a blockade, when does it become clear that the exercise is now a blockade? Who should be the first to respond? Taiwan’s forces? The United States? It’s not clear.” Volgens dieselfde artikel reken Eric Sayers, ’n voormalige senior adviseur tot die U.S. Pacific Command: “Instead of announcing a military blockade [the Chinese government] may instead announce an extended military exercise around Taiwan that closes or disrupts shipping routes for 30, 60, 90 days. This makes it less a military operation and more a form of legal warfare to justify an indirect blockade for a duration that Beijing can manipulate.”

Een van die punte wat Taiwannese gereeld maak in besprekings oor Taiwan se vermoë om haarself te verdedig, is dat Taiwan dalk verslaan sal word, maar teen groot koste vir China, siende dat Taiwannese missiele ten minste een groot stad, soos Shanghai of Shenzhen, groot skade kan aandoen voor die Chinese Rooi Leër die wapens stilmaak.

Maar gaan Taiwan haar missiele begin afvuur en duisende mense se lewens eindig op die Chinese vasteland omdat sy omsingel word deur die Chinese vloot? Dis hoogs onwaarskynlik. Indien dit wel gebeur, sal China geen probleem hê om die wêreld te oortuig dat hulle geen alternatief gehad het anders as ’n militêre respons nie.

Gaan Amerika of Japan hulle oorlogskepe stuur om die Chinese vloot te dwing om die blokkade te eindig? Weereens: ’n Lae waarskynlikheid dat dit sal gebeur.

’n Paar weke of ’n paar maande van dalende petrol en kosvoorrade sal honderde-duisende mense in Taiwan uitbring in die strate om die regering te dwing om te begin met onderhandelinge. Onthou: Tussen tien en vyftien persent van Taiwan se bevolking steun vereniging met China. Na ’n paar weke van leë winkelrakke twyfel ek nie dat daai nommer ’n paar kerwe hoër sal wees nie.

Ten spyte van die feit dat omsingeling en blokkade probleme sal veroorsaak vir die bevolking op die korttermyn, en sal lei tot probleme in die internasionale voorsieningsketting van rekenaaronderdele, sal die Taiwannese ekonomie nie langtermyn skade aangerig word nie. Ek reken (uit die vuis uit, geen data om dit te staaf nie) dat Taiwan weer 100% sal wees twee jaar na die blokkade geëindig het. Dit ondermyn nóg ’n argument wat mense aanvoer oor hoekom China nie enige aggressiewe aksies sal loods nie.

Ek glo dat ’n groot meerderheid van Taiwan se bevolking bereid is om te veg vir die behoud van die status quo, of vir de facto onafhanklikheid. As langtermyn inwoner van Taiwan wat dankbaar is vir die tuiste wat die eiland en haar mense my gebied het, hoop ek ook dat die eiland en haar mense sal voortgaan om hulle eie sake te behartig soos hulle dit goedvind, siende dat hulle oor dekades bewys het dat hulle ten volle bevoeg is om dit te doen, en dat dit hulle dit net soveel verdien as die mense van Japan of Suid-Korea of enige ander land in die wêreld.

Maar ons woon in ’n wêreld met sekere realiteite. Een van hierdie realiteite is dat die Chinese Kommunistiese Party glo Taiwan behoort aan China, en dat hulle die reg het om Taiwan formeel in te lyf in Chinese grondgebied wanneer en soos hulle dit goedvind. Tot onlangs het ek gedink dit kom neer op Chinese soldate op Taiwannese strande, en duisende missiele wat reën op Kaohsiung en Taipei en ander stede. Die afgelope week het bewys dat ’n Chinese oorname van Taiwan nie naastenby so gewelddadig hoef te wees nie. Wat die waarskynlikheid dat dit sal gebeur, onaangenaam hoog maak.

Om op te som:

1. Advokate vir Taiwannese onafhanklikheid kan goeie historiese en wettige argumente maak hoekom Taiwan nie China se besigheid is nie. Belangriker as hulle argumente: Die Chinese Kommunistiese regering gee nie om nie. Dit is deel van Kommunistiese Party dogma dat Taiwan deel is van China. Einde van die storie. Mikrofone afgeskakel. Debat is verby.

2. China kan begin om een klein eiland onder Taiwan se beheer na die ander oor te neem en dit regverdig as deel van ’n nuwe strategie om China te verdedig teen “vyande van die Moederland”. Daarna kan hulle Taiwan omsingel vir maande op ’n slag en dit militêre en vloot-oefeninge noem. Niemand wat ernstig opgeneem moet word, twyfel dat hulle die militêre kapasiteit, die ekonomiese vermoëns, en die politieke wil het om dit te doen nie.

3. Taiwan kan haarself verdedig teen ’n inval waar Chinese troepe oor die strande storm, en waar die Chinese lugmag bomme laat reën op Taiwannese stede. Maar hoe verdedig Taiwan haarself teen ’n salami-tegniek waar China een klein eiland na die ander vat met oorweldigende mag, en dan die eiland omsingel met dalk drie dosyn oorlogskepe en ’n duisend missiele op die Chinese kus om die skepe te beskerm? Hoe lank sal Taiwan kan uithou? Hoe lank voor woedende honger Taiwannese die regering dwing om met Beijing te onderhandel?

Enige oplossings?

Wie is ek? ’n Genoot by een of ander internasionale denktenk, of ’n senior akademikus by ’n befaamde universiteit? Nee, en nee. Nietemin …

Taiwan het in die laaste paar dekades ’n fortuin spandeer aan wapentuig in die hoop dat hulle iets kan doen wanneer Chinese troepe storm oor die strande op die wes- en noordkus van Taiwan. Daar is die hoë-akkuraatheid missiele waarmee Shanghai en dalk een of twee ander Chinese stede van die kaart gevee kan word. (Kom ons ignoreer vir die oomblik wat Chinese propagandiste en ’n alte gewillige Westerse media sal doen met videogrepe van brandende kinders in die puin van ’n vermorselde woonstelgebou in Shanghai. Om nie te praat van uitroepe van wraak onder die Chinese bevolking nie.) Daar’s ook opgedateerde oorlogskepe, militêre hommeltuie, en splinternuwe F-16 vegvliegtuie.

Watse waarde gaan hierdie gevorderde militêre toerusting hê as Taiwan vir maande lank omsingel word in uitgestrekte “militêre oefeninge”? Gaan al hierdie vegvliegtuie en oorlogskepe en hommeltuie en missielstelsels internasionale lugrederye oortuig dat hulle nie vlugte moet kanselleer na Taipei toe nie? Gaan dit verskepingsmaatskappye oortuig om tog die kans te waag en deur die omsingeling te probeer breek om toiletpapier en katkos en bakpoeier en olyfolie af te lewer?

Die probleem is dat Taiwan, en die Amerikaanse regering wat die Taiwannese regering stoot om miljarde dollars te spandeer by Amerikaanse wapenvervaardigers, voorberei vir ’n stryd wat waarskynlik nooit gevoer gaan word nie. Hoekom sal China duisende Chinese troepe, miljarde dollars se wapentuig, en moontlik ’n paar Chinese stede waag as hulle in hulle dekades-lange doel kan slaag met blokkades, omsingeling, en die sabotasie van infrastruktuur? Dan maak die Chinese Rooi Leër hulleself ook skuldig aan wat die vise-hoof van die Taiwannese Ministerie van Verdediging se Buro vir Politieke Oorlogvoering noem, “cognitive warfare, disinformation campaigns, and rumor spreading”, asook “‘fake news’ or misinformation, mostly seeking to lower public trust in Taiwan’s government, [to] undermine public morale and build momentum for unification by force”.

Aljazeera berig dat Taiwan ’n verdedigingsbegroting het van meer as $20 miljard vir 2022. Watse persentasie van hierdie begroting word gebruik om meer landbougrond voor te brei vir voedselproduksie? Hoeveel is begroot om stadbewoners te leer om groentetuine aan te lê op die dakke van duisende woonstelgeboue? Hoeveel geld word spandeer aan die beskerming van infrastruktuur teen sabotasie? (Onthou weereens: in Maart was ’n derde van die eiland sonder krag en groot dele sonder Internet vir die grootste deel van die dag omdat iemand ’n fout gemaak het met ’n skakelaar.) Hoeveel geld word spandeer om kuberaanvalle, disinformasieveldtogte en ander kognitiewe oorlogvoering te beveg?

Feit is, Taiwan is ’n Dawid wat miljarde dollars spandeer op ’n hoogs gevorderde kettie met ’n hopie plofbare klippies ter voorbereiding van ’n geveg teen ’n Goliat wat nie onnosel is nie, en waarskynlik nie gaan doen wat Dawid wil hê hy moet doen sodat hy hom met ’n klip teen die voorkop kan skiet nie. Wat gaan Dawid doen as Goliat dosyne wilde honde loslaat wat hom omsingel en afsny van sy kosvoorraad en ander hulpbronne? Wat gaan Dawid doen as hy sy laaste krummels brood afgesluk het met die laaste druppels water in sy watersak? En Goliat weier steeds om nader te kom dat Dawid hom soos die storie veronderstel is om te verloop, met ’n klip teen die kop kan neervel?

As Taiwan wil bly voortbestaan as ’n onafhanklike staat in praktyk, sal hulle moet begin om daai miljarde dollars baie beter te spandeer as om net Amerikaanse wapenvervaardigers se sakke te vul.

Nagedagte: Donderdag 22 September 2022

Taiwan het drie opsies:

1) Verklaar onafhanklikheid, wag vir die reaksie van China, en hoop vir die beste.

2) Kontak Beijing en sê: “Genoeg is genoeg. Kom ons werk die tegniese punte van hereniging uit.”

En 3) Hou by streng status quo, wat beteken Beijing meng nie in nie, maar Taiwan maak geen verklarings van onafhanklikheid nie, en doen ook niks buite praktiese reëlings, soos handelskantore/ambassades, om die status te steur nie – dit sluit in geen hoë-profiel besoeke van Amerikaanse politici nie.

Soos dit nou is, stap die Tsai Ing-wen administrasie op die rand van formele onafhanklikheid, en as China protes aanteken, beskuldig die Taiwan regering Beijing daarvan dat húlle die delikate vrede versteur.

______________________

Hoe anders sal geluk jou vind?

DONDERDAG 4 AUGUSTUS 2022

09:15

Hoekom nie opgee nie?

Want as jy aanhou probeer, hou jy aan om ’n sein uit te stuur: “Ek is steeds hier.”

Hoe anders sal geluk jou vind?

(Gedagtes die afgelope tyd oor die rol van geluk, en aanhou probeer versus opgee; verskeie sosiale en ander media berigte van mense wat miljoene gewen het met loterye – en jy kan nie gelukkig wees as jy nie die kaartjie gekoop het nie; ’n video-greep op Twitter van iemand wie se valskerm nie gewerk het nie – hy val grond toe, hou aan om te ruk en pluk aan toue en uiteindelik sny hy iets los en sy noodvalskerm maak oop om sy spoed te breek sekondes voor hy die grond tref; ook ’n video-greep van ’n groep mans wat vir dae lank gestrand was op ’n klein eiland (meer gelyk soos ’n sandbank), met die een ou wat aangehou het om ’n groot groen vlag te waai selfs nadat reddingspersoneel in ’n helikopter hulle gesien het.)

11:24

“Hoekom nog probeer? Dit gaan in elk geval nie werk nie …”

Hoesê? Hoekom gebruik jy dit as ’n maatstaf? Dit gaan nie soseer oor werk nie. Dit gaan oor sein uitstuur!

“Baie mense is suksesvol omdat hulle gelukkig was – regte dinge het gebeur op die regte tye, en so aan, sonder dat hulleself veel gedoen het. Oftewel, ander mense het soortgelyke dinge gedoen, of net so hard gewerk, maar die tyd was verkeerd, of die sterre het net nie op daai oomblik reg gelê nie.”

Kom ons sê jy’s reg.

Maar hoe gaan geluk jou vind as jy nie speel nie? Hoe gaan jy gelukkig wees – tyd is reg, sterre is reg – as jy nie op daai oomblik aktief is nie?

VRYDAG 5 AUGUSTUS 2022

Nie net geluk in die algemene sin van die woord nie.

Dalk voel jy asof jy nie soseer ’n ongelukkige persoon is nie, maar in liefde het die groot geluk jou nog nie getref nie.

Dus: As jy ophou seine uitstuur, hoe gaan liefde jou vind?

Of dalk het liefde jou gevind, maar jy kan definitief doen met meer geld.

Selfde storie: As jy ophou seine uitstuur, hoe gaan geld jou vind?

______________________

Die euwel van apartheid in praktyk

MAANDAG 1 AUGUSTUS 2022

Was die Suid-Afrikaanse regeringsbeleid bekend as Apartheid ’n euwel, soos vele mense reken dit was?

Die idee van aparte ontwikkeling, dat Zoeloes hulle eie grondgebied het wat vir hulle historiese waarde het, met hulle eie regering wat besluite neem oor sake wat vir Zoeloes belangrik is, of wat probleme oplos op wyses wat strook met die waardes waarmee meeste Zoeloes vereenselwig, met Zoeloe kulturele organisasies en skole en universiteite, en dan dieselfde vir Xhosas en Sotho’s en so meer, is óf ’n werkbare idee, óf nie realisties in ag genome die realiteite van die Suid-Afrikaanse ekonomie en breë samelewing nie.

Maar is dit ’n euwel idee? Ek reken, nee.

Die boosheid het die verhaal betree met hoe die beleid in die praktyk uitgevoer is, die wyse waarop die Nasionale Party-regering op weerstand teen hul beleid gereageer het, en die diepgesetelde vooroordele wat as die grondslag van die ideologie gedien het.

Die beleid geïmplementeer deur die regering het uiteindelik ingesluit die geforseerde verwydering van gemeenskappe uit woonbuurte waar mense van verskillende rasse al vir dekades saamgewoon het; die afdwing van identifikasiedokumente wat slegs swart volwassenes op hulle persoon moes dra, waarsonder hulle in hegtenis geneem kon word; wette wat swart mense verbied het om stedelike areas binne te gaan tensy hulle kon bewys dat hulle werksaam was in die area; ’n verbod op huwelike tussen lede van verskillende bevolkingsgroepe; ’n beperking op waar swart entrepreneurs besighede kon oopmaak; en die segregasie van publieke areas en fasiliteite, publieke vervoer, asook skole en universiteite, met die gevolg dat swart Suid-Afrikaners oor die algemeen ’n aansienlik laer kwaliteit van lewe ervaar het as wit Suid-Afrikaners.

Hoe het die regering gereageer op teenstand teen hulle beleid? Hulle het gereageer met dodelike geweld teen protesaksies, die leiers van die weerstand in die tronk gegooi, en burgerregte organisasies verban.

Die ergste van die apartheidsregering se dade was egter om ’n tipe sielkunde en ’n tipe filosofie toe te pas wat aan die volwasse swart bevolking gesê het: Jy is minder mens omdat jy swart is. Jy is minder werd as die wit man en vrou aan die ander kant van die stad wat net so oud soos jy is, net so slim (of dom) soos jy is, wat ook lief is vir sy of haar kinders. Jy’s minder werd as die wit mense, omdat jy swart is. Opvoeding in skole het dit ook duidelik gemaak aan swart kinders dat hulle voorland nie was as ingenieurs en tandartse en argitekte nie, maar hoofsaaklik as arbeiders en diensknegte van wit mense. Hendrik Verwoerd, Minister van Naturellesake van 1954 tot 1958 en later Eerste Minister van Suid-Afrika, het gesê oor die opvoeding van swart kinders: “[D]aar [is] nie plek vir die Bantoe in die Europese samelewing bokant die vlak van sekere vorms van arbeid nie. Wat is die nut daarvan om vir die Bantoekind wiskunde te leer as dit nie in die praktyk gebruik kan word nie?”

Nie net is swart kinders afgeskeep in hulle formele opvoeding nie, volwasse swart mans en vrouens is ook sistematies herinner aan hulle tweedeklas status in die Suid-Afrikaanse samelewing. Jong wit polisiekonstabels kon middeljarige swart mans en vrouens in die straat stop en eis om hulle “papiere” te sien. Swart kinders is Afrikaanse of Engelse name gegee wat makliker was om uit te spreek vir wit mense, en as die volwasse swart werker nie ’n Afrikaanse of Engelse naam gehad het nie, is hy of sy een gegee. Wit mans moes aangespreek word as “Baas”, selfs al het die swart man of vrou nie vir die wit man gewerk nie. Tot so onlangs as die laat negentien-tagtigs is swart mans en vrouens nie toegelaat om publieke vervoer te gebruik wat vir blankes bedoel was nie, of is slegs toegelaat om derdeklas sitplekke te gebruik.

Steve Biko, 1970s (Bron: Onbekend, kopiereg besit deur die Steve Biko Foundation)

Al hierdie maatreëls is toegepas om die idee te verskans dat die wit persoon die meester is en die swart persoon die dienskneg. Toe swart intellektuele soos Steve Biko vanaf die sestigerjare die idee wou promoveer van Swart Trots, toe hulle die idee wou populariseer dat ’n volwasse swart man en vrou hulle koppe moes oplig en moes aandring op waardige behandeling – dat hulle inderdaad moes glo dat hulle die eweknie was van hulle sogenaamde wit meesters, is hierdie leiers wreedaardig onderdruk. Steve Biko self is eers geïntimideer, toe gearresteer, en uiteindelik so erg aangerand dat hy beswyk het aan sy beserings. Sy oortreding? ’n Radikale boodskap aan wit én swart: [As] a prelude whites must be made to realise that they are only human, not superior. Same with Blacks. They must be made to realise that they are also human, not inferior.” En: “The first step therefore is to make the black man come to himself; to pump back life into his empty shell; to infuse him with pride and dignity, to remind him of his complicity in the crime of allowing himself to be misused and therefore letting evil reign supreme in the country of his birth.”

Dit is op hierdie punt – waar jy die gees wil verguis van iemand omdat hy verskil met jou politieke beleid, om sy wil te breek sodat hy nooit weer sal dink daaraan om op te staan teen jou nie, waar enige redelike mens behoort te besef hy het die grens oorgesteek na die Donker Kant: Welkom in die Land van Lucifer.

______________________

’n Ander soort aftrede

MAANDAG 25 JULIE 2022

Karl Marx se tweede oudste dogter, Jenny Laura Marx, en haar eggenoot, Paul Lafargue, het saam selfmoord gepleeg in 1911. Hulle het die grootste deel van hul volwasse lewens gespandeer aan rewolusionêre werk, onder andere die vertaling van Karl Marx se werke in Frans. Toe sy 66 was en haar man 69, het hulle besluit hulle het niks meer om te gee aan die saak waaraan hulle hul lewens gewy het nie.

Paul Lafargue het in ’n brief onder andere die volgende geskryf ter verduideliking: “Healthy in body and mind, I end my life before pitiless old age which has taken from me my pleasures and joys one after another; and which has been stripping me of my physical and mental powers, can paralyse my energy and break my will, making me a burden to myself and to others. For some years I had promised myself not to live beyond 70; and I fixed the exact year for my departure from life. I prepared the method for the execution of our resolution; it was a hypodermic of cyanide acid.”

Dis verseker ’n onaangename onderwerp. Ou man of vrou reken hulle is nie meer bruikbaar nie, of kan nie meer ’n bydrae maak nie, so verhaas die einde. Sou regerings en maatskappye wat toenemend hoë pensioenuitbetalings moet maak aan mense wat langer en langer leef, entoesiasties wees oor so ’n idee? Wie weet.

Tog dink ek: Stel jouself voor jy is 70 jaar oud. Jy is enkellopend, of ’n weduwee of wewenaar. Jy’t geen kinders of kleinkinders nie. Jy’t ook nie veel van ’n pensioen nie, en jy is nie meer lus om te werk nie.

Dan kom jy te hore van ’n program met ’n naam soos “Dignified Last Journey”.

Voor jy die program se fasiliteit betree vir die laaste kilometer van jou reis, help ’n konsultant jou om jou sake af te handel, jou laaste besittings te verkoop of weg te gee, totsiens te sê aan jou oorblywende vriende of kennisse, en so aan.

Dan breek jou laaste paar dae aan. Jy eet lekker maar gesonde kos – jy wil nie negatiewe gevolge ervaar in jou laaste dae nie. Gemak is die sleutelwoord. Jy begin ook daagliks dosisse morfien kry. Jy slaap lekker, en elke dag langer. Op Dag 7, wanneer jy die laaste inspuiting kry, dink jy nie meer nie. Jy’s in droomland.

______________________

Aangehou stap, en geskryf …

WOENSDAG 20 JULIE 2022

Stel jou voor jy’s in jou vroeë dertigs. Jy wil woon – ek herhaal, wil woon – in ten minste dieselfde provinsie as jou familie, sodat jy hulle kan sien een of twee keer per maand, en jy wil in dieselfde stad woon as ten minste ’n halfdosyn ou vriende saam met wie jy gereeld kan kuier. Stel jouself verder voor jy wil wees in ’n ernstige verhouding, met dalk ’n kind of twee. Jy wil wees gevestig in jou werk, met ’n bevredigende sosiale lewe.

Nou stel jouself voor jy bevind jouself in werklikheid in ’n vreemde land aan die ander kant van die aardbol. Jy sien jou familie dalk een keer elke twee jaar. Jy het ’n paar vriende, maar sien hulle min. Jy’s enkellopend, met geen verhouding in die pyplyn nie. Jou werk is nie vervullend nie, en jy herinner jouself gereeld daaraan, of word herinner, dat tyd besig is om uit te loop om jouself in ’n beroep te vestig.

Om dinge te kompliseer, is jy nie vasgevang in ’n situasie waar jy net kan bedank en ’n vliegtuigkaartjie kan bespreek terug huis toe nie. Jy het ’n woonstel vol boeke en meubels en muurbehangsels en ornamente met sentimentele waarde. Jou inkomste is voldoende om goed genoeg te eet en redelik sag te kan slaap, maar jy’t nie genoeg spaargeld om vir te lank te oorleef as jy terug gaan na jou eie land toe nie.

Jy kan natuurlik al die meubels, die muurbehangsels, en ’n paar ornamente agterlaat en terug gaan huis toe, en hoop alles werk uit. Probleem is, jy het presies dit gedoen ’n paar jaar tevore toe jy in ’n soortgelyke situasie was in ’n ander land, en kom ons sê maar net, dit het nie uitgewerk nie.

Wat doen jy?

Jy kan nie huis toe gaan nie, want jy’s klaar by die huis?

Aanvaar dit net, en druk vorentoe?

Wat het ék uiteindelik gedoen?

Om op te pak en weer my geluk te gaan probeer in Suid-Afrika het ek nie voor kans gesien nie. So, ek het my oë op skrefies getrek en aangehou stap.

En geskryf:

sink

almal hardloop weg, die rotte vlug
hy is … soos sy skip wat sink

met plegtige respek kom die salutasie
middelvinger in die lug
trek ’n blokfluit uit sy gatsak
speel ’n doodspsalm, keer
die golwe met sy voorkop

kalm spoel die dieptes
lewe die fontein van oorvloed
manna, kwartels, eilandstiltes
in wysheid byt hy, met vlymskerp tande
in die soet vlees van tweede lewe

so kom maar aan verraaiers!
kruip maar nader spotter-skare!
een vir een sal julle voor die werklikheid moet staan
en as julle oë dit nie kan sien, en julle ore nie kan hoor nie
laat ek dit dan uitskree om dit in te sink:

DAAR SAL ALTYD LEWE WEES!

selfs vir die enkele oorlewende.

* * * * * * * * * * *

storm

storms stu my voort
my groteske beeld te groot
om in ’n sleutelgat te pas
’n kas te klein en te benoud
’n goue kou te fyn en veels te koud
ek storm voort in woeste vaart
met wandelstaf en dagoue baard

* * * * * * * * * * *

slyp

skuifel stom in stowwerige spasies rond
maak asbakkies een na die ander
vol en weer leeg; bekers vol koffie
vars bottels tee van die deurnagkafee

ou stoele gee mee
die gewig van aandlug versuur
in die aangesig van afwesige lig
wieg ek vorentoe-en-terug, vorentoe-en-terug

blyk dit mens moet soms
jou kloue trek uit die modder van tyd
meer filosofies moet wees
oor die gewag tot dinge weer draai

so as dit nie anders kan nie
moet ek van vooraf my somme weer maak:

een duisend sewe honderd vyf en
tagtig een duisend sewe honderd
vier en tagtig, een duisend sewe honderd
drie en tagtig, een duisend …

nagte sonder jou.

* * * * * * * * * * *

geografie

nuwe behuising trek
lyne skuins oor my planne
my oë op skrefies tuur ek
deur ander vensters na bure se mure

veronderstel ek weet van meer
as net lewe en dood en pype vol muise
sou ek die preke van ouds kon memoriseer
het ek te veel geleer van oumenstehuise

ek loer soms te diep in die bottel van tyd
skryf notas op vloere met potlood en kryt
byt soms ’n knippie te veel
af van geel-verouderde reëls

na nuwe behuising moet mens soms trek
die werk van ’n man soos ’n vrou mos nooit klaar
maar ek skryf maar my lyne en hou maar my bek
trek my oë op skrefies tot volgende jaar

(Sondag, 14 September 2003)

* * * * * * * * * * *

(ongetiteld)

ek voel myself
onverantwoord’lik na aan jou
minder as jou teenwoordigheid
onvoorwaard’lik na aan my
ek voel te meer
myself onaangeraak
terwyl ek lewe binne jou

* * *

veertig ton gebeure swyg
verdoof my liefde as’t ware
sal ek ooit, solank ek leef, die byl ontdek
wat kappend my al soveel jare jaag?

* * * * * * * * * * *

skoene

op pad na ’n kafee, sien jy dit weer:
’n woestyn, in die middel van die see
jy wil nader sluip, kruip, anderkant toe mik
maar tyd en plek is ’n skoen wat druk

jy dink oor koffie, koop dan tee
praat van uithou, aanhou, gee dan mee
wil verwilderd “nee” sê, knik dan “ja”
knipoog kamma-koel, vlug dan weer verdwaas

soms sê ek jy gee te maklik in
te min sien durf en waagmoed as talent
swerwers slaan graag tent op in die nag
klap swepe douvoordag teen bome vas

sê tog jy wil saamgaan, sê tog jy wil slaap
sê tog jy’t genoeg gehad, sê tog eenmaal “ja”
vermoed ’n bietjie, glo, wik en weeg maar weer
want hierdie tyd en plek, druk veels te veel

* * * * * * * * * * *

(nog ’n) naggedig

ek sloof my af, maar
die nag bly ’n bodemlose skag
soos ’n myner van ’n skoner aard
grawe ek na woorde, lig en beelde

gepaste metafore bederf deur skyn
staan soos heiliges reeds oor my oopgekerfde graf;
terwyl ek op ’n drafstap soek na dagbreek
breek die pik, die graaf, die hysbak na die lig

en bly ek
steeds
vasgevang
in nog ’n naggedig

* * * * * * * * * * *

plek

i

onstuimig brand die vorm
laat die inhoud vars, onaangetas
klere van ’n ander eeu
hang onderstebo in my antieke klerekas

kyk aandagtig na die strate, markte
vroetel bietjie rond in hawestede
sluip kaalvoet snags deur halfverligte stegies
vou jou toe in ’n boemelaarskombers

te veel preek graag oor spreuke lank vergete
sing vals psalms oor verdoemde ou idees
rym dogma in met nuwe wetenskap
steel slinks oornag, woorde uit ’n kerker-biblioteek

ii

dosyne agterkinders, groter ouers voor
portrette teen verlepte mure, skyn halfhartig voort
boeke vol museums en ou geboue
sketse in ’n duisend gange vol gedagtes

herinner slegs, sing melodies sonder stop

priesters dans met ou karosse gedrapeer
oor skouers hangend onder die gewig
vyftigduisend jaar se soeke na ’n waarheid
hou in dreunsang aan om te dikteer:

dat plek en wete
nie net is waar jy behoort
maar waar, aan die einde
die siel behoort te wees

______________________