Etiket: planne

Rede vir onsekerheid, en ’n nuwe mantra

DONDERDAG 10 JULIE 2003

Ek identifiseer ’n swakheid in my toekomsplanne. Finansieel kan dit werk, maar daar is steeds ’n onsekerheid wat deurskemer in my idee om miskien huis op te sit in Bronkhorstspruit, en dan eers weer vir ’n paar maande terug te keer na Taiwan.

Op my gebruiklik wetenskaplike manier werk ek toe uit dat dit te make het met identiteit. Ek weet wie ek is, hoe ek wil leef, en wat ek uit die lewe wil hê. Solank ek in Taiwan bly, is hierdie dinge moontlik. Die oomblik as ek huis opsit in Bronkhorstspruit, so reken ek, gaan ek effens onseker wees of wie ek is, hoe ek wil leef, en wat ek uit die lewe wil hê, nog steeds so geanker gaan wees in Eksterne Realiteit.

Ek vat toe ’n middagslapie, en die boodskap kom deur: Wees wie jy is – ’n skrywer.

Die onsekerheid verdwyn toe feitlik onmiddellik, soos ’n speelgrond boelie wat die pad sal vat as sy teiken se ouer, groter broer op die toneel verskyn.

Die rede vir die onsekerhede is omdat ek ’n bloedstollende angs daarvoor het om ’n doellose, betekenislose bestaan te voer. Om net in Bronkhorstspruit te woon en “genoeg” geld te maak, is nie goed genoeg vir my nie. In Taiwan is ek ’n onderwyser, ’n skrywer, en ’n student. As ek dit duidelik stel aan myself dat ek steeds ’n skrywer sal wees in Bronkhorstspruit, dan sê ek dat ek ook dáár sal weet wie ek is, hóé ek wil leef, en wat ek uit die lewe wil hê. En ook dáár sal dit gegrond wees in Eksterne Realiteit.

* * *

Ek kyk deur my ou foto’s (1990, 1991, 1997), en ek lees deur ou joernale (1996, 1997) en ek begin wonder: Het ek darem iets met my lewe gedoen die afgelope sewe jaar, en miskien meer spesifiek die afgelope vier en ’n halwe jaar?

Die antwoord is, “Ja.” (Ek het ’n paar dae gelede ’n soortgelyke vraag gevra, so ek het gelukkig reeds die antwoord geken.) Ek het die afgelope sewe jaar geleer wie ek is, hoe ek wil leef, en wat ek uit die lewe wil hê (dankie vir Steven Burgess en sy boek SA Tribes: Who we are, how we live and what we want from life in the new South Africa vir hierdie reël wat ek deesdae soos ’n mantra opsê). Ek het ook spesifiek die afgelope vyf jaar daaraan gewerk om ’n skrywer te wees, en nie net te wil word nie.

______________________

Die digter leer om slim te wees

[Die volgende gedeelte is oorspronklik genoteer in my notaboek op die naweek van Vrydag 27 Junie tot Sondag 29 Junie 2003, in my gunsteling plek in dié geweste, Hong Kong.

Daar was ’n probleem met die bespreking van my vlug tussen Hong Kong en Johannesburg. Ek het die Vrydagoggend elfuur al in Hong Kong gearriveer, maar omdat ek onmiddellik ’n ou vriend op die lughawe moes ontmoet, het ek nie my vlug Johannesburg toe (later die aand) gaan bevestig nie.

Nadat ons brunch in die stad gehad het, moes my vriend homself haas terug na die lughawe. Ek het die res van die dag rondgeloop, en myself behoorlik geniet. So teen nege-uur die aand terug by die lughawe, het ’n dame by die aanmeldtoonbank te vertelle gehad dat hulle “overbooked” was. Sy’t verduidelik dat ek moes wag vir die volgende vlug – wat eers Sondagaand sou vertrek.

Ek was eers uit die veld geslaan. Ek het net twee ure geslaap die vorige nag, en ek was uitgeput van al die rondloop die middag en vroeër die aand. Die dame stel my toe gerus dat hulle ’n kamer in ’n goeie hotel vir my beskikbaar sal stel, en ’n limousine sal my direk soontoe neem. En vir as ek miskien gedink het daaraan om kwaai briewe te sit en skryf vir die lugdiens, het hulle ook HK$2500 byderhand waarmee ek myself kon amuseer (’n bedrag geld rofweg gelykstaande aan soveel Suid-Afrikaanse rand).

Ek sê toe, ek is baie kwaad want dis my verjaarsdag Sondag, en wat nou? Maar die pret wat ek gehad het op een dag in Hong Kong weeg toe swaar op my gemoed, en wie’s ek om ongeskik te raak as ’n groot maatskappy my wil betaal om nog twee dae in een van my gunsteling stede te spandeer? Ek sê toe nee maar goed, kry my tasse en wys my waar ek daai limousine moet kry.

Ek het die volgende nota begin skryf kort na my aanmelding by die toonbank vir wat ek gereken het regtig ’n lang slap kar gaan wees om my persoonlik na die hotel te karwei.]

SONDAG 29 JUNIE 2003

Ek bevind my in een van daai belaglike situasies waar ek, die Armblanke Digter, behandel moet word asof ek ryk en belangrik is. Al die partye, ek ingesluit, is effens verward.

“But everyone can see there’s a tear in his shirt,” verbeel ek myself die jong dame fluister aan haar kollega.

“I know. Shush …” adviseer die ouer man haar waarskynlik.

Telefoniese bevestigings word gemaak in gedempte gesprekke. Sweet word van ’n voorkop afgevee. Uiteindelik besef almal die onaangenaamheid moet eenvoudig verduur word.

“Please come with me … sir,” beveel die man met die geswete voorkop huiwerig.

Die Armblanke Digter huiwer self vir ’n oomblik, mik eers in die verkeerde rigting in, en word dan teruggeroep na ’n ry gemaklike rooi stoele. ’n Oranje plakker word in sy hand gestop. Korrek interpreteer hy die plakker as ’n kenteken van sy nuwe status as iemand wat soos ander mense behandel moet word wat in weelderige hotelle tyd spandeer. Hy plak dit teen sy ligblou “Tokyo III” hemp. Dit bly afval. Die ander beplakkerde individue sit etlike stoele van die digter af. Hy spekuleer dat dit mag wees oor die klein skeurtjie in sy hemp, maar neem nie onmiddellik die moontlikheid in ag dat, na ’n dag se rondlopery in warm, vogtige Hong Kong, hy nie meer ruik na die eau de cologne wat hy die oggend ewe verwaand onder sy arms gespuit het nie.

Na vyftien minute kom die man wat aan hulle die plakkers gegee het, weer nader gestap. “This way please,” wink hy vriendelik aan die groep wagtendes. Die Armblanke Digter stap dié keer voor. Dan onthou hy van die spuitgoed in sy boeksak, en is skielik vies dat hy gesit en notas maak het eerder as om homself op te fris.

Oor die volgende twee dae kom die digter een belangrike ding agter: ’n Mens leer. Feit is, die hele deftige hotel storie, soos die deftige restaurant en sekerlik al die onderdele van ’n weelderige lewe, is ’n spel. Mens kan die reëls en truuks van ’n komplekse video game vir jouself uitwerk, en dit tot ’n mate bemeester na ’n paar oefenlopies. Soveel te meer met weelderigheid.

Dit gaan oor selfvertroue. Hoe meer jy blootgestel word aan situasies waar jy, soos in ’n video game, sekere “bewegings” moet maak, hoe meer leer jy om dit reg te doen. En hoe meer jy leer, hoe minder foute maak jy. En hoe minder foute jy maak, hoe meer word jou selfvertroue – en hoe minder is jy bewus daarvan dat jy eintlik ’n vreemdeling is in ’n omgewing waar jy nie regtig hoort nie.

——————–

[Die digter bereik na twee dae en drie nagte die dorp waarvan hy al droom vir maande lank – Bronkhorstspruit, vyftig kilometer noord van Pretoria. Vergete was die maande van adolessente vernederings en groeipyne (het ek al genoem hy was hier op laerskool?). Die skooltjie waar hy op sy dag prefek was, lyk anders, kleiner. Die Vetkoek Hoekie is nog steeds op die hoek, maar met ’n ander naam. Die dorp lyk oor die algemeen kakkerig, maar daar was tog ’n lekkerte daaraan om terug te wees. En dit was winter, die man se gunsteling seisoen. Dooie geel gras, ’n kilheid in die laatmiddagluggie, en die reuk van steenkool het die sintuie oorweldig met ’n skamerige vragie: “Welkom tuis?”]

______________________

Die vraag bly steeds …

WOENSDAG 18 JUNIE 2003

Ek wil teruggaan Suid-Afrika toe. As dit binne die volgende ses maande is, kwaai. As dit eers oor drie jaar is, dan aanvaar ek dit so. Dit is egter belangrik om te weet waarheen jy op pad is. En om dít te weet, en om te weet hoekom jy dáár wil wees, is dit belangrik om te weet waar jy vandaan kom.

Ek ken die antwoorde op hierdie vrae. Ek weet dit nou baie beter as ses, en drie, en twee maande gelede. Ek weet dus waarheen ek op pad is, waar ek wil wees – nie net in terme van geografiese plek nie, maar ook in terme van die Groot Hiërargie, en hoekom ek spesifiek dáár wil wees.

Ek het egter een vraag: Wat doen ’n mens as jy alleen is?

Meeste mense wil omring wees deur familie en vriende, en naby aan die persoon wees met wie hulle ’n intieme verhouding het. So is dit ook met my. Maar wat doen jy as jy jouself in ’n situasie bevind waar jou naaste familie duisende kilometers ver is, jy jouself toenemend vervreem het van mense wat jy op ’n stadium vriende genoem het, en niemand jou by die huis inwag om saam met jou tee te drink en die dag se gebeure te bespreek nie? Miskien is hierdie situasie die resultaat van omstandighede buite jou beheer, of miskien is jyself ten volle verantwoordelik daarvoor. (Indien laasgenoemde die geval is, is dit nie te sê dis nie om goeie redes nie.) Die vraag bly steeds: Wat doen ’n mens as dit net jy is, en jy wil nie hê dit moet uiteindelik jou geestesgesondheid of moraal onherstelbaar vermink nie?

______________________

Bleekbaard op die Trans-Mongolië

VRYDAG 13 JUNIE 2003

Wat sal ’n Ballingskap-stuk wees as ek dit nie bederf deur een of ander plan wat totaal onuitvoerbaar is nie?

So het ek gedink aan alles wat gesê is die afgelope paar dae en weke, en gereken: Goed, terug sal ek gaan, gewapend met die brokkie fantastiese insig dat ek nie ’n uitnodiging moet verwag na ’n middelklas teeparty nie. Soos ek dit egter reeds vermeld het, is ek nie van plan om weer rond te hang in bediendekamers nie, en as ek geforseer word om saam met mense by ’n uitspattige restaurant te gaan eet, sal ek absoluut daarop aandring om vir my eie knoffelbrood en Black Label te betaal.

Die burokratiese besluite van wanneer en wáár hang af, soos altyd, van die hoeveelheid banknote wat ek sal kan rondwaai op die dag van my terugkeer.

Verder, om ’n armblanke te wees is een ding; om ’n armblanke te wees wat nog steeds studieskuld rondsleep soos soveel sondes van ’n onverantwoordelike jeug, is iets anders. Dis bloot moeilikheid soek, en mens hoef nie eens die dogmas van persoonlike politiek te resiteer ter ondersteuning nie.

Behalwe dus vir hierdie verantwoordelikheid wat enduit gesien moet word, is daar ander sake wat oorweeg moet word. Een hiervan is ouderdom. As ek dan, sê aan die einde van volgende jaar (2004), weer my beddegoed oprol en my bokse pak, sal ek enkele maande ouer as 33 wees. Goed en wel, ’n mens sal beskik oor belangrike insigte oor jou eie lewe. Maar so ’n mens sal dalk in die versoeking wees om te wens hy kon ’n paar jaar gelede al antwoorde op ’n paar belangrike vrae gehad het (onverskoonbaar gierig, ek weet).

Wat ’n mens egter beter sal laat voel as jy die feit in die gesig staar dat jy sestig gaan slaan as jy te lank lê en slaap een middag, is ervarings. Om te weet jy’t nie agt jaar lank in die Verre Ooste gewoon, maar al foto’s wat teen jou yskas pryk, is dié van jou agter jou rekenaar – wat jy self moes geneem het, en dosyne foto’s van hoe jou sitkamer verander het oor die jare nie.

Watse ervarings sou ek graag wou gooi op die skaal wat ouderdom so vieslik eenkant toe laat oorhel?

Om presies te wees, ’n amper 15 000-kilometer treinreis wat sal begin in Hong Kong en sal eindig in Londen. Stede wat op menige reisiger se Where’s Where ere-posisies beklee, sal aangedoen word. Behalwe vir die begin en die einde, is daar plekke soos Guangzhou, Nanjing, Sjanghai, Beijing, Ulaanbatar, Moskou, Warskou, moontlik Praag, Berlyn, Parys, Brussel, Amsterdam – om net ’n paar moontlikhede te noem.

Daar’s die prentjies – wat in jou kop sal bly tot jy eendag seniel is – van uitgestrekte vlaktes, berge, riviere en klein dorpies. Dan is daar die Chinese stede waar rewolusies beslis is, Russiese stede waar rewolusies begin en geëindig het, Oos-Europese stede waar … ’n mens foto’s van jouself voor pragtige ou geboue kan neem, en Wes-Europese stede wat almal ten minste een keer in hul lewens behoort te sien. En aan die einde van hierdie treinreis wag jou ouer suster in Londen met (hopelik) die eerste nuwe geboorteling in die gesin in amper 26 jaar.

Uiteindelik arriveer jy terug in Suid-Afrika met ’n onversorgde baard wat wys dat jy nie nodig gehad het om te skeer vir twee maande nie, en honderde foto’s wat jy in jou bediendekamer kan ophang. Dan kan jy … wag, bediendekamer?!

Noodsaaklik om te noem dat jy weer sal moet teruggaan Taiwan toe om huurgeld bymekaar te gaan maak vir ’n twee slaapkamer woonstel vir wanneer jy dan uiteindelik vir ewig terugkeer na die Republiek van jou Geboorte – en hopelik spaar jy dié keer genoeg geld om, benewens die huur, ook ’n paar luukshede te kan bekostig soos ’n radio, ’n waaier vir die somer, en natuurlik ’n yskas vir die foto’s. Na hierdie hernude periode van noodsaaklike ballingskap is jy al weer ’n jaar of drie ouer, die baard begin al bleek te raak, en hoewel jy al Tang Dinastie poësie in jou slaap sal kan resiteer, sal jy heel moontlik smag daarna om eerder stories te vertel aan jou eie kinders – wat nog nie eens gebore is nie.

Wat my bring by die einde van nog ’n deel van hierdie stuk skryfwerk. Ek moet gaan slaap sodat ek voor middagete kan opstaan om ’n draai te kan maak by die reisagent. Ek is immers ’n man wat oor twee weke teruggaan Suid-Afrika toe – vir drie weke.

______________________

Toekomsvisie, moontlikheid een

SATERDAG 24 MEI 2003

Brand Smit woon in Blousteenweg nommer 273. Hy’s getroud met Elsa Kleynhans (nou Junie was dit sewe jaar). Hulle het twee kinders: Martie is vyf en ’n half, en Ben is drie. Brand werk by ’n plaaslike koerant as sub-redakteur. Hulle het die huis in Blousteen gekoop drie jaar gelede by ’n werkskontak van Elsa se broer (net voor klein Ben se geboorte). Dis ’n aangename huis, met ’n kleinerige voortuin en ’n boom in die agterplaas. Brand sê altyd hy’t die huis gekoop omdat daar nie te veel gras is om te sny nie. Dan voeg Elsa elke keer by, “en die studeerkamer”.

Die gesin was verlede Desember Sodwana toe, en Brand het gesweer nooit weer nie. Die kinders het siek geword van die drinkwater, en hy en Elsa het daarna nie ’n nag se rus gehad vir ’n volle week nie. Brand het aanvanklik gesê hulle bly by die huis hierdie Desember, maar hy en Elsa het weer daaroor gepraat. Hulle beplan nou om ’n draai te gaan maak by familie van Elsa in die Weskus.

Brand praat so nou en dan oor sy jare in die Ooste; Elsa luister maar altyd geduldig. Soms, soos nou Aprilmaand, kom daar iemand kuier waarmee hy bevriend was in Taiwan. Hulle gesels dan tot laat in die nag oor dié en daai, oor tifone, besoedeling, epidemies, Engelse klasse, en Chinees.

Brand onthou nog ’n paar Chinese woorde, en hy sê altyd as hy weer Taiwan of China toe moet gaan, hy weer die taal sal kan optel. In die badkamer (die een langs die spaarkamer) hang ’n rol bamboespapier met groot Chinese karakters op. As ’n gas die badkamer gebruik het, hoop Brand altyd hulle vra hom wat die woorde beteken. Hy gaan dan gewoonlik aan daaroor tot Elsa hom herinner dat nie almal ewe geïnteresseerd is in Oosterse tale nie.

Brand het verlede jaar veertig geword, en as ’n geskenk aan homself ’n boek oor Confucius gekoop. Die boek lê in die sitkamer langs die stoel waar hy altyd sit, maar hy’t nog net die eerste paar bladsye gelees.

Hy skryf nog, maar meeste van die tyd is dit net goed vir die koerant. Hy’t eenkeer ’n artikel geskryf vir ’n nasionale tydskrif, en was baie opgewonde oor wat hy gereken het moontlik ’n nuwe bron van gereelde inkomste kan word. Dit was drie jaar gelede.

Brand is lief vir sy vrou, en hy’s toegewyd aan sy kinders. Hy hoop Martie gaan iets soos ’n argitek of ’n veearts word. Hoewel dit nog bietjie vroeg is om te sê, reken hy klein Ben mag dit dalk in hom hê om ’n skrywer te word. Hy vertel dit vir almal wat wil hoor, en lyk elke keer verleë as Elsa vir hom sê, “Laat die kind toe om sy eie mens te word.” Al wat hy dan sê voor hy oor iets anders begin praat, is dat hy dit in die seun se oë kan sien. ’n Skrywer, of miskien ’n sielkundige.

______________________