BrandSmit.net

DONDERDAG 8 APRIL 2004

Ons fisiese geboorte arriveer maande na ’n mikroskopiese begin. Kort na ons geboorte raak ons bewus van dinge om ons. Ons raak bewus van die verskillendheid van objekte, en van die onderskeid tussen lewende en nie-lewende dinge. Nog later raak ons bewus van die kategorie “mens” – en dat hierdie etiket ook, by wyse van spreke, teen ons voorkoppe geplak word.

Enkele ander insigte penetreer ook ons bewussyn: elke mens is fisies verwyderbaar van sy omgewing, en ook van ander mense (dus, ’n vrye entiteit, nie verbind aan iets soos wat ’n tafelpoot verbind is aan ’n tafel nie); sommige objekte is belangriker as ander (’n TV is belangriker as ’n teelepel); en daar is ’n hiërargie tussen verskillende lewende wesens (’n mens is belangriker as ’n hond), en ook onderling tussen mense (’n sterk man word met meer agting behandel as ’n klein dogtertjie, en almal is belangriker as ’n boemelaar).

Met die verloop van tyd intensiveer ons bewussyn van onsself. Ons besef dat ons soos ander mense beskik oor spesifieke gelaatstrekke en karaktereienskappe, en ook oor die vermoë om keuses uit te oefen in ons spraak, voorkoms en gedrag. Ons leer ook dat al hierdie dinge beïnvloed hoe ander mense in die omgewing reageer op ons teenwoordigheid. Ons leer verder dat name belangrik is, en dat ons onsself voortdurend moet identifiseer aan ander.

Dit raak ook weldra duidelik dat ons onsself moet kan identifiseer áán onsself: “Ek bestaan, maar ek bestaan nie as die grassnyer nie; ek is ’n mens, maar ek is nie die buurman nie.” Omdat hierdie stellings nooit voldoende is nie, moet die partikulariteite verduidelik word, by wyse van spreke, in fyner detail.

Ons leer ook om ons eie identiteit te definieer (of te omskryf), om sodoende die proses waardeur ons onsself identifiseer aan ander, te vergemaklik. Laasgenoemde moet gedoen word met twee oorwegings in gedagte: 1) ons behoefte om ons eie partikulariteit te bevestig, en 2) ons moet terselfdertyd seker maak ons is nie té uniek nie, want dan ondermyn dit dalk die bevrediging van ’n ander diepliggende behoefte, naamlik die een aan samesyn en lidmaatskap.

Jy het nodig om oortuig te wees van jou eie naam en persoonlike identiteit sodat jy kan funksioneer as die aparte entiteit wat jy is. Tog het ons ook nodig om “een” te wees met ander “soos ons”, wat weer die definieer-en-identifiseer-proses beïnvloed.

Dus, ten einde te kan funksioneer as die aparte entiteit waarvan jy bewus is jy is, het jy nodig om jouself te definieer in terme van jou omgewing – tot ’n groot mate in negatiewe terme: “Ek is nie ’n tafel nie, ek is nie ’n hond nie, ek is nie ’n boemelaar nie.” Jy’t ook nodig om jouself te identifiseer aan ander en ook aan jouself – weereens is daar beide positiewe en negatiewe elemente van identifikasie: “Ek is vet, nie maer nie; ek is ‘akademies’, nie ‘sportief’ nie, ek hou van harde rock, nie ligte pop nie.”

Uiteindelik, na jare van funksioneer en definieer en identifikasie van ons persoon aan ander en aan onsself, bly net die resultate agter van wat en wie ons was – ons handewerk, by wyse van spreke, nadat ons weer een vir een deel geword het van die Groot Onsigbaarheid.

Ek het 45 minute gelede opgestaan met die gedagte dat ons uit niks verskyn, bewus raak van die feit dat ons iets is tussen ander ietse en dat ons onsself mettertyd moet definieer as ’n spesifieke iemand sodat ons, soos ek tussen swart koffie en ontbytpap deur geskryf het, kan funksioneer as ’n afsonderlike iets-en-iemand.

[En net om seker te maak ek verstaan dit reg, hier kom dit weer.]

Ons word gebore, raak bewus van die feit dat ons iets is tussen ander ietse en iemand tussen ander iemande, en dat daar van ons verwag word om te funksioneer as die iets wat ons is (moenie optree asof jy ’n tafel of ’n troeteldier is nie) en ook om te funksioneer as iemand.

Oppervlakkig beskou, is dit moeiliker om te definieer wié ons is as om te definieer wát ons is, en die proses neem heelwat langer. Uiteindelik moet ons ’n aparte iemand wees net soos ons ’n aparte iets is, en omdat ons nie elke dag ’n ander iemand kan wees nie, het ons redelike konstante identiteit nodig.

Dis nou 10:56. Ek kan nou met my dag begin. Heelwat van hierdie dinge was reeds vroeër gesê, maar dat dit op hierdie manier gesê is, vandag, gee aan vandag ’n partikulêre kwaliteit. Dit gee ook aan my nog ’n bietjie resultaat om agter te laat …

* * *

Terloops, resultaat is baie belangrik vir “evangeliese” Christene. Hulle verwag om beloon te word vir hulle “geloof” in die lewe wat volg ná hierdie aardse bestaan.

Ek wonder hoeveel mense sal steeds elke week kerk toe gaan en die dinge sê wat hulle sê, as hulle moet verneem van ’n bron wat húlle as geloofwaardig ag, dat die resultate van hulle lewens agterbly in hierdie wêreld, dat hulle dit nie kan saamvat as getuigskrifte vir ’n wêreld en ’n lewe wat kom ná hierdie een nie.

“Evangeliese” Christene is eintlik goeie besigheidsmense (daar is, terloops, ’n interessante historiese verbintenis tussen kapitalisme en Protestantisme). Hulle sê, “Ek gee dit, glo dat, doen hierdie, en kry dan daai, reg?” en die dominees en pastore knik gretig hulle koppe (nog meer “gelowiges”). As die potensiële “Christen” dan tevrede is hy of sy verstaan die saak reg, dan eers sê hulle, “’raait, count me in. Waar moet ek teken? Wat moet ek doen of sê?”

Dit sal interessant wees om te weet hoeveel mense se houding teenoor hulle religie sal verander as hulle van ’n betroubare bron moet hoor dat hulle dit al die tyd verkeerd verstaan het: dat ’n aardse lewe wat God verheerlik die begin en die einde is; dat dit doodgewoon beter is as ’n aardse bestaan wat God nié verheerlik nie; dat dit aan jou ’n meer vervullende lewe gee terwyl jy op hierdie kosmiese stofspikkel is; dat as jy fisies tot afsterwe kom, jy dood is, en dat daar geen verdere beloning op jou wag nie.

Self kan ek nie vaste stellings maak dié kant toe of daai kant toe oor wat gebeur na jou fisiese dood nie. Ek wonder maar net oor die motiverings van sekere mense, en hulle moontlike reaksies as dit sou blyk dat dinge anders is as wat hulle nog altyd vermoed, of geglo het.

* * *

Een laaste opmerking: jy moet funksioneer as die iets wat jy is – dit gaan nie werk as jy probeer funksioneer as ’n broodrooster of ’n yskas nie. Jy moet ook funksioneer as die iemand wat jy is … maar hier raak dit kompleks, want wie is jy? Jy moet dus aanvanklik nié probeer om te funksioneer as iemand wat jy nié is nie. In die vroegste fase van jou lewe weet jy net jy’s nie jou pa of jou ouma of jou suster nie, so jy weet dit sal nie werk om een van hierdie ander iemande te probeer wees nie (al probeer jy dalk om hulle gedrag of hulle manier van praat of hulle manier om dinge te doen, na te aap).

Anders gestel, aanvanklik weet jy net jy’s nie iemand anders nie. Jy weet miskien jy verkies honde bo katte of dat jy hou van sjokolade geur ontbytpap, maar ons soek voortdurend meer inligting oor onsself, om onsself beter te kan identifiseer, en dan verkieslik in die positiewe sin, “Ek is …” eerder as die negatiewe, “Ek is nie …”

Baie keer sê mens dinge oor en oor, en jy besoek weer en weer sekere temas. Aan die einde is dit nie net wát gesê of geskryf word nie, maar hóé. Baie van die dinge wat ek vanoggend geskryf het, het ek vroeër al aangeraak, maar vanoggend se formulering het ’n besonderse eenvoud.

Twee punte in ons lewens: Wat-Voor-Ons-Was, en Wat-Na-Ons-Sal-Wees, en dan’s daar natuurlik die tussen in Wat-En-Wie-Ons-Is. Wat agterbly is die resultate van laasgenoemde.

Is hierdie resultate goed, of is dit sleg? Hoekom is dit belangrik?

______________________

MAANDAG 5 APRIL 2004

Ek was gisteraand in die “Bread of Life Church” in Kaohsiung. Ek het gedink ek sou voel soos ek Saterdagaand gevoel het toe ek ’n ander roete probeer het terug huis toe en opgeëindig het op ’n donker, verlate pad in ’n industriële area. Die gevoel wat ek gehad het tussen die donker fabrieke, na middernag op ’n Saterdagaand, was vars in my geheue op pad na die kerk. Ek het gereken ek gaan myself weer bevind in ’n plek waar ek nie hoort nie.

Na 45 minute het ek uitgestap en … ek was teleurgesteld. Teleurgesteld in die “preek” wat hoofsaaklik bestaan het uit ’n pseudo-wetenskap/geskiedenislesing om te “bewys” dat Christus werklik gesterf het. Die wat-dit-beteken-deel was uiteindelik ingelei met die woorde, “Just a few final words …” (of iets dergeliks).

Ek was ook herinner daaraan dat mense “kerk doen” op ’n Sondagaand, soos ander mense (of dieselfde mense) “sport doen” op ’n Saterdag. Dit was ’n sosiale geleentheid met die byvoordeel van religieuse identiteit bevestiging.

Ek kon nie anders as om te kyk na die mense, die “pastoor” met sy mikrofoon, en die parafernalia van “Christelike geloof” en tot die konklusie te kom dat die Kerk van Christus gekaap is deur mense wat nie die helfte van hulle eie “geloof” verstaan nie.

Hierdie is kritiese aantygings, en ek is bewus van die feit dat ek slegs 45 minute gespandeer het in die “gemeenskap van gelowiges”.

Een vraag kom egter by my op: As dit is wat ek dink, het ek ’n verantwoordelikheid om my opinies bekend te maak – in die geskrewe woord en in privaat gesprek, of moet ek dit vir myself hou en sê, “Laat die mense voortgaan om in vrede kerk te doen en hulle identiteite te bevestig”?

Verantwoordelikheid aan wie? Soos gewoonlik is ek nie seker nie. Al wat ek weet – en ek is immers nie ’n algehele vreemdeling in die hele kerk-besigheid nie, is dat iets nie lekker was by daai byeenkoms nie.

* * *

Die klem op “bewyse” in die lesing gisteraand het my ook laat dink die pastoor het aangeneem hy “preek” vir ’n groep ongelowige thomasse vir wie geloof nie genoeg is nie; asof hy weet die mense moet eers hul vingers insteek in die wonde van Christus voor hulle kan glo.

* * *

Dit mag vreemd wees vir sogenaamde gelowiges om dit uit te lig, maar dit wil voorkom asof die Christelike geloof vir vele “Christene” gaan oor regte aksie en beloning – doen dit, kry dat. Wat gedoen moet word vir die beloning is dat die persoon “in God moet glo”. Sodra dit natuurlik ’n voorvereiste raak vir verlossing, is dit letterlik ’n saak van lewe en dood om korrekte oortuigings te definieer, en ewe belangrik, om verkeerde oortuigings vas te pen. En sodra jy die grens vasgestel het tussen korrekte oortuigings en verkeerde oortuigings, is dit oop seisoen teen ketters wat “mislei word”, wat op “die verkeerde pad” is, mense wat “nie werklike gelowiges is, soos ons nie”.

______________________

DONDERDAG 1 APRIL 2004

Wees jou eie SELF

Die eerste dekade of twee van ons lewens spandeer ons vasgevang in omgewings waar ons grotendeels ís wat ons veronderstel is om te wees (of waar die verwagting is dat ons sal wéés wat ons veronderstel is om te wees). Die idee is, wanneer ons die pad vat weg van hierdie omgewings af, dat ons dan sekere vrae sal vra. In die proses van antwoord formulering sal ons dan vind, of definieer, wie ons “werklik” is, of wil wees – hoewel realisties gesproke is wie en wat ons moontlik kán wees reeds sterk beïnvloed deur wie ons veronderstel is om te wees en wat van ons verwag word.

In sommige gevalle is wie en wat ons veronderstel is om te wees, met hier en daar ’n verfspatsel om onsself tot ’n mate uniek te maak, goed genoeg, en hierdie identiteit word dan aangebied as antwoord op wie ons is.

In ander gevalle bereik individue ’n tyd van persoonlike krisis, wanneer hulle besef dit wat hulle veronderstel is om te wees strook nie met wat hulle ontdek het oor hulleself nie, of dit strook nie met wie of wat hulle wíl wees nie. Veranderinge moet dan gemaak word, al vereis dit soms jare se onsekerheid en intense selfondersoek. In die ideale scenario sal hierdie individue na ’n periode van sogenaamde identiteitskrisis weer aan die wêreld kan verskyn, maar dié keer in ’n “nuwe gedaante”.

Hierdie “nuwe” persoon sal altyd gebou wees op die fondasie van die “ou” persoon – vroeë ervarings, beide positief en negatief, is gewoonlik reeds te verweef met die psige van die persoon om dit te verwerp as “nie langer van toepassing nie”. Sekere karaktereienskappe van die “ou” persoon mag ook steeds in takt wees; maar selfs as sekere karaktereienskappe behou word, sal die “eienaar” van hierdie eienskappe dit nou tot ’n groter mate as sy of haar eie kan bestempel, en nie (net) as die resultaat van druk wat op hulle geplaas was in hul vormingsjare om hulle te manipuleer tot dit wat hulle veronderstel was om te wees nie.

Dit word dan ook gesê dat die persoon wat sy of haar “eie self” gevind of gedefinieer het, hulle “eie mens” geword het. Hoeveel van hierdie “self” werklik jou eie is, bly natuurlik ’n ope vraag.

SATERDAG 3 APRIL 2004

Wees nou ’n slegte akteur, toe …

Dis waarlik indrukwekkend hoe ons soms karikature maak van mense met wie ons gereeld ons lewens deel sodat hulle marionette kan wees in ons eie wêreld. Nou ja, ons almal doen dit, so niemand kla te veel daaroor nie. (Weereens ’n kwessie van wedersydse ooreenkoms: “Ek sal jou nie daarop wys as jy my nie daarop wys nie.”)

Net soms irriteer dit wel, wanneer ons kan sien iemand verwag ’n sekere “act” van ons, of verwag van ons om een of ander karakter te wees, en dit strook nie met hoe ons voel op daai oomblik, of met hoe ons in werklikheid gesien wil word nie. Of daar word van ons verwag om sekere aspekte van ons karakter te onderdruk, ter wille daarvan om te wees wat ons veronderstel is om te wees in die ander persoon se beskouing van ons – soos in, “Wees nou ’n goeie vriend en speel jouself reg, toe?”

Die vraag kan natuurlik ook gevra word hoeveel mense werklik hul eie nuanses ken. En hoeveel mense is nie afhanklik van hulle vriende se karakterisering van hulle ten einde te weet wie hulle is en hoe hulle moet optree nie?

______________________

DINSDAG 30 MAART 2004

’n Taiwan oggend

Die oggendmark skets ’n ryk portret: lelike honde, lelike mense, mooi kindergesiggies, mooi vrouens met anatomies perfekte voete, die reuk van vis wat kombineer met kool en bromponie uitlaatgasse wat kombineer met die sig van ’n vrou in goedkoop sandale, met heupe wat effens styfspan in jeans soos sy oorleun om die vis te ruik …

* * *

Volgens Leibniz is al my “successive states” reeds ingesluit in my huidige bestaan. Hy praat ook van ’n hiërargie van “monads” – point-like centers of force. So vorm atome bloed, en bloed vorm deel van die aar, wat deel is van die vinger, wat deel is van die hand, wat deel is van die liggaam.

Volgens hom is die siel die “dominant monad”.

Verwaande kommentaar

Ek het gister genoem dat ek my primêre rol en funksie in die gemeenskap sien as dié van Sosiale Kommentator. Dit moet natuurlik genoem word dat dit nie ’n job is waarvoor mens aansoek doen nie; dis ook nie ’n posisie waarvoor jy aangestel word nie. Dis ’n rol en funksie waaroor jyself beslis of jy bekwaam is of nie. Laastens, ek is bewus van die feit dat dit ’n verwaande self-aanstelling is: ek glo ek is bekwaam daarvoor, en dit is goed genoeg.

Wat beteken dit in die praktyk om ’n Sosiale Kommentator te wees? Dit beteken jy lewer kommentaar oor sosiale, maatskaplike en politieke aangeleenthede – sake wat meeste mense in die gemeenskap raak soos werk, lewenstyl, familie, waarde en betekenis van die lewe, en hoe die individu die waarde van sy of haar eie lewe definieer. Meeste van die tyd neem dit die vorm aan van die geskrewe woord, maar privaatgesprek is ook ’n belangrike arena van hierdie tipe kommentaar. Mense lees dan wat jy geskryf het, of luister na wat jy te sê het, en besluit of hulle die siening van jou as ’n Sosiale Kommentator wil sekondeer, of nie.

Dit is egter van kardinale belang dat jy moet glo in jou eie kwalifikasie vir bogenoemde rol.

Dit is ook van allergrootste belang dat jy te alle tye jou onafhanklikheid van denke behou. Die oomblik as jy afhanklik raak van ander se goedkeuring van jou kommentaar, dien jy húlle agenda (tensy jy natuurlik behoort aan ’n politieke party en jou kommentaar ingestel is daarop om steun te verleen aan ’n spesifieke ideologie). As jou idees of opinies met ander s’n ooreenstem, is dit ’n bonus. Jou kommentaar of posisie oor ’n sekere aangeleentheid moet egter nooit verander bloot omdat hulle met wie jy voorheen ’n siening gedeel het, van mening verander het nie.

______________________

SONDAG 28 MAART 2004

’n Nuwe, of ou metafoor

’n Nuwe, of ou idee (maak nie saak nie): ’n Massa wat losbars (soos ’n eier wat gebreek word), en na ’n rukkie herkonstitueer – in ’n ander vorm; nooit presies dieselfde nie.

’n Soortgelyke ding gebeur met spraak: sekere idees en beelde vorm in my kop; ek verwoord dit en die idees en beelde “bars los” uit my mond in klanke wat verstaanbaar sal wees vir die hoorder, en herkonstitueer dan ’n fraksie van ’n sekonde later in die ander persoon se brein – en haar reaksie op wat ek gesê het, wys moontlik dat die idees en beelde wat in mý kop was, nie in 100% dieselfde vorm geherkonstitueer het nie.

MAANDAG 29 MAART 2004

Goeie waarde – vir diegene wat dit waardeer

My rol en funksie in die samelewing is in die eerste plek om sosiale kommentaar te lewer, en in die tweede plek (wanneer dit moontlik is), om sodanige finansiële bystand te verleen om ander mense se lewens die moeite werd te maak om te leef.

Jy mag dalk vra, “Wie soek jou sosiale kommentaar? Wie’t gevra daarna?”

My antwoord sal wees, “Sommige mense mag dit dalk handig vind, en ander mag dit dalk sien as ’n onnodige mors van natuurlike hulpbronne. Ek aanvaar die verskil in opinie, en ek skryf vir diegene wat dit waardeer.”

______________________