Week 19, 2020
MAANDAG 4 MEI 2020
“We don’t have time for all this,” sê Bran Stark blykbaar in die agste seisoen van Game of Thrones. “The Night King has your dragon. He’s one of them now. The Wall has fallen. The dead march south.”
Oukei.
Vandat ek op hoërskool was, het ek gedink dis die toppunt van diep om Filosofie te leer – op universiteit. “Is dit nie waarvoor mense al vir 1 000 jaar lank universiteite bywoon nie?” het ek gedink. “Om te leer van Waarheid en Betekenis en Doel van Bestaan!” Dat mense universiteit toe gaan om te leer hoe om rekenmeesters te wees, of ingenieurs of tandartse is eenvoudig nie reg nie. Dis mos goed wat jy kan leer deur vir sewe jaar in die diens te wees van ’n rekenmeester of ingenieur of tandarts, soos hulle gedoen het in die Middeleeue.
Siende dat ek myself in my laat tienerjare al geag het as ernstig oor dinge soos Waarheid en Doel van Bestaan, wou ek natuurlik Filosofie gaan studeer, of dan ten minste Teologie. Vinnig genoeg het dit deurgedring dat die enigste mense wat Filosofie kon studeer, studente was met ouers ryk genoeg dat hulle nie nodig gehad het om vakke te vat wat vir hulle ’n beroep kon verseker na universiteit nie.
Na universiteit het ek my eie opvoeding voortgesit. Geskiedenis van elke windrigting, taal, Aardrykskunde, Ekonomie, selfs genoeg Biologie om te verstaan hoe selle werk. Maar Filosofie het meestal misterieus gebly. Oor die jare het ’n handvol boeke oor Filosofie wel in my boekrak opgestapel. En ek het so een of twee keer genoeg van iets verstaan om dit in my eie skryfwerk in te werk (weet nie of ek die konsepte heeltemal reg verstaan het nie, maar dit het nietemin handig te pas gekom).
Een van vele filosowe oor wie jy nooit ’n intelligente gesprek met my moet probeer aanknoop nie, is Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831). Dis nou waar die aanhaling van Game of Thrones inkom. Om met my te praat oor Hegel se filosofie is soos om met my te gesels oor die populêre TV-reeks. Ek het tot op hede seker net een minuut van een episode gesien. Wat ek weet is opgetel uit wat ander mense opgewonde met mekaar deel binne hoorafstand. As die gesprek gaan oor Game of Thrones, is ek die een wat met ’n mond vol tande staan. Selfde met Star Trek, Star Wars, Dungeons and Dragons, of Lord of the Rings.
Om intelligent deel te kan neem aan ’n gesprek oor Hegel, het jy nodig om vlot Hegeliaans te kan praat. Soos met Star Trek en ander TV-reekse of films met ’n kultiese aanhang, sal jy binne ’n minuut uitgevang word as jy probeer saam praat as jy nie een van die geïnisieerdes is nie. Op Hegel se Wikipedia-blad lees jy byvoorbeeld: “Hegel’s principal achievement was his development of a distinctive articulation of idealism, sometimes termed absolute idealism, in which the dualisms of, for instance, mind and nature and subject and object are overcome.”
Say what?
Die beskrywing gaan voort soos volg: “Of special importance is his concept of spirit (Geist, sometimes also translated as ‘mind’) as the historical manifestation of the logical concept – and the ‘sublation’ (Aufhebung, integration without elimination or reduction) – of seemingly contradictory or opposing factors: examples include the apparent opposition between necessity and freedom and between immanence and transcendence. Hegel has been seen in the twentieth century as the originator of the thesis, antithesis, synthesis triad.”
Nou kyk, ek het geen rede om te twyfel dat mense wat Hegel ag as ’n invloedryke denker regtig verstaan waarvan hy gepraat het nie. As ek ooit so ver kon kom om Hegel te ontsyfer, sou dit inderdaad ’n geliefkoosde tydverdryf gewees het om vals Hegel-aanhangers bloot te stel. Ek sien myself byvoorbeeld by ’n braai met ’n drankie in die een hand en ’n vurk vol aartappelslaai in die ander, terwyl ek vir ’n pretensieuse siel vra: “So, watter een van Phänomenologie des Geistes of Wissenschaft der Logik ag jy as Hegel se beste vroeë werk?”
En as ek my huiswerk behoorlik gedoen het, sou ek die aartappelslaai nie op my skoen laat val het nie as iemand dan nader stap en meewarig vir my vra: “Do you agree with Maurice Merleau-Ponty who wrote that the philosophies of Marx and Nietzsche, phenomenology, German existentialism, and psychoanalysis all had their beginnings in Hegel?”
DINSDAG 5 MEI 2020
Debat is een van die hoekstene van ’n vrye, demokratiese samelewing. Aan die een kant van die spektrum is daar behoorlik georganiseerde kompetisie tussen twee opponente, of tussen twee spanne, met reëls, konvensies, en selfs ’n skeidsregter wat ’n klokkie lui. Aan die ander kant is daar Twitter of Facebook, gesprekke langs ’n braaivleisvuur of in ’n kroeg wat opeindig met ten minste een persoon in die swembad of in die tronk, en besprekings tussen vriende en familie wat die vredemakers in die kombuis of sitkamer erg gespanne maak.
Soveel soos wat ek hou van ’n lekker warm argument, moet ek erken dat die Wille-Weste-aspek van redeneer oor politiek of godsdiens my al vir jare lank irriteer. Ek kan ’n perfekte logiese argument formuleer, maar omdat die ander persoon se stem hoër is as myne, word hulle onlogiese gebrabbel beter gehoor as my logiese gemompel. En as my opponent slaag daarin om eerste ’n lighartige opmerking te maak en daardeur ’n bietjie guns wen onder die gehoor, kan ek net sowel die handdoek ingooi.
Met politiek is dit deesdae amper erger as met godsdiens. Mense sorteer hulleself in kampe, en weë jou as jy nie die regte woordeskat gebruik oor die regte onderwerp nie – en geen draadsitters word toegelaat nie! Wil nog vrae vra oor klimaatsverandering? Daar’s nie tyd nie, Ontkenner! Die wêreld is reguit op pad Hel toe oor mense soos jý wat hulle nie wil onderwerp aan Wetenskaplike Konsensus nie! Wil voorstel dat Trump dalk nié letterlik Hitler is nie? Weet jy nie dat jy die Oranje Boosheid bemagtig met jou middel-van-die-pad rasionele benadering nie!
En op die onderwerp van Trump – roer sake aan soos Rusland en Poetin, of onwettige immigrasie, of beleid jeens China of die Europese Unie of NATO, of die Kavanaugh-sage, of die storie oor korrupsie in Oekraïne, of die wettigheid van die FBI se aksies jeens Trump en die mense wat vir hom gewerk het, en jy betree ’n heelal waar daar blykbaar geen dokumentêre bewyse is van ’n gekonkelry teen Trump of oortredings deur sy opponente nie, geen epos of teksboodskap rekord nie, geen enkelstandaard wat op almal toegepas word nie, geen feite nie. Al wat saak maak, is wat jy glo, en met hoeveel emosie jy jou oortuigings kan kommunikeer. Glo jy X met genoeg emosie, moet dit waar wees. Dit móét eenvoudig waar wees. Die teenoorgestelde kán eenvoudig nie waar wees nie. Ons kant kan eenvoudig nie verkeerd wees nie. Die blote moontlikheid is te pynvol …
Wat het geword van reëls? Wat het geword van, “Kom ons kyk soos rasionele, kalm volwassenes hierna”? Wat het geword van “O, ek het nie geweet daarvan nie. As dit so is, is ek verkeerd”?
Van wanneer af het politiek fundamentalistiese godsdiens geraak?
Dit alles maak amper dat ’n mens wil sê: Moenie politiek met my praat nie, want jy aanvaar nie die reëls van die spel nie.
“Reëls van die spel?” vra jy dalk.
Ja, sal ek antwoord. Die reëls wat sê, as ek bo redelike twyfel kan bewys met datums en verwysings en logiese afleidings dat X, X is, jy nie mag wegstap en sê dit maak nie saak nie.
Nog iets: Net omdat ek nie saam in ’n spesifieke koor sing nie, en skepties is en vrae vra, beteken nie jy kan ’n bord om my nek hang wat sê “ABC-XYZ Denier” of meer afstootlike etikette nie. Ek vra weer: Wanneer het hierdie virus van godsdienstige fundamentalisme soveel mense wat voorheen redelik was, se koppe binnegedring?
Laaste punt: Ek het die afgelope paar maande nog ’n tendens opgetel. Iemand sal ’n goeie punt maak. Enige redelike mens sal daarna luister, en óf saamstem, óf iets sê soos, “Jy maak ’n goeie punt, maar ek verskil steeds van jou vanweë die volgende redes …” Die tendens nou is om uit te wys dat die goeie, redelike punt wat die een persoon gemaak het, ’n sogenaamde “talking point” is van die Euwel-Geïnkarneerde Ewige Vyand (voorheen bekend as politieke opponente). Omdat dit dan geïdentifiseer is as ’n “talking point” van Groen, kan Rooi dit uit die vuis verwerp, of omdat dit ’n “favourite talking point” is van Pampoeneters, is daar geen rede hoekom Worteleters dit eens hoef te oorweeg nie.
Hallo? Is daar nog iets oor in jou kop van die tyd toe jy ’n redelike, denkende persoon was? Net omdat Groen of Rooi of Pampoen of Wortel gereeld die punt vermeld in besprekings op TV, maak dit nie ’n ongeldige punt nie!
Oor enige warm onderwerp van die dag, hetsy persoon of vraagstuk, kan ek insien dat ek verkeerd kan wees. As jy feite op die tafel lê wat my kennis weerspreek, met behoorlike verwysings, en jy gebruik logiese redenasie, sal ek enige tyd die spreekwoordelike swaard neerlê en erken dat jý reg is, en ek verkeerd. As jy eerlik met jouself moet wees, kan jy?
WOENSDAG 6 MEI 2020
Ek het ’n basiese idee van die geskiedenis van die Filippyne: die oorspronklike bewoners van die eilande, die Spaanse oorname in die sestiende eeu, die uiteindelike verowering van die land deur die VSA – hoewel hulle dit gesien het as die bevryding van die land van Spaanse heerskappy, Japan se tydelike oorname tydens die Tweede Wêreldoorlog, en die ystervuis-bewind van Ferdinand Marcos wat geëindig het in 1986.
Ek het nog nooit ’n groot begeerte gehad om die hoofstad, Manila, te besoek nie. Die indruk wat ek kry van TV-programme is dat dit ’n lawaaierige, besige, vuilerige plek is. Omtrent almal wat ek ken wat al in die Filippyne was, gaan óf direk na van die eilande toe, óf hulle trek vinnig deur Manila op pad êrens anders.
Aangenaam was my verbasing dus toe ek gister lees van die “Intramuros”, ’n 0.67-vierkante-kilometer historiese area in die hartjie van moderne Manila. Tydens die Spaanse koloniale administrasie was hierdie Ommuurde Stad die sentrum van politieke mag, en die middelpunt van godsdiens, opvoeding en die ekonomie. Ontwikkeling in die stad in die vroeë twintigste eeu het reeds ’n tol geëis. Toe, in Februarie en Maart 1945, het die Japannese hulle laaste posisie ingeneem om die Amerikaners se opmars te stuit, onder andere in die histories belangrike Ommuurde Stad.
Soos verwag kon word, het die Slag van Manila die stad, en meeste van die historiese geboue, verwoes: “Filipinos lost an irreplaceable cultural and historical treasure in the resulting carnage and devastation of Manila, remembered today as a national tragedy. Countless government buildings, universities and colleges, convents, monasteries and churches, and their accompanying treasures dating to the founding of the city, were ruined. The cultural patrimony (including art, literature, and especially architecture) of the Orient’s first truly international melting pot – the confluence of Spanish, American and Asian cultures – was eviscerated. Manila, once touted as the ‘Pearl of the Orient’ and famed as a living monument to the meeting of Asian and European cultures, was virtually wiped out.”
DONDERDAG 7 MEI 2020
Ek het ’n paar weke gelede ’n snit gevang in ’n video van ’n Bulgaarse DJ genaamd Ahmet Kilic. Ek het dit herken as ’n Metallica nommer, maar het dit eers vandag identifiseer: “Fade to Black” van die groep se tweede studio album, Ride the Lightning, vrygestel in 1984.
Die snit het – as ’n mens dit nou so moet stel – tot my gespreek. Dit was eers toe ek die titel identifiseer wat ek die lirieke behoorlik onder oog gekry het:
Life, it seems, will fade away
Drifting further every day
Getting lost within myself
Nothing matters, no one else
I have lost the will to live
Simply nothing more to give
There is nothing more for me
Need the end to set me free
Bietjie donker, maar verstaanbaar gegewe die agtergrond en emosies van die sanger toe hy die lirieke geskryf het.
Elk geval, die snit het blykbaar ’n stapel geword by Metallica se konserte, maar hier is die studio weergawe:
VRYDAG 8 MEI 2020
Uiteindelik het ek gereed ’n konsep dokument, voorlopig getiteld, “Covid-19: A Reading List”.
Hierdie is nie die resultaat van sorgvuldige navorsing nie. Dit is bloot ’n reeks artikels wat ek gelees het vanaf Maart 2020, en wat ek geboekmerk het indien ek gedink het die inligting of opinie daarin verwoord was die moeite werd om weer te besoek.
Soos almal teen hierdie tyd behoort te weet, is die krisis wat mense in meeste lande van die wêreld tans beleef, van ’n mediese aard, met groeiende politieke en ekonomiese gevolge. Die artikels op hierdie lys spreek al drie hierdie aspekte aan.
Siende dat die krisis skynbaar nog ver van verby is, behoort hierdie lys te groei oor die komende weke en maande (hopelik nie jare nie).
Laastens, omdat ek ’n Suid-Afrikaner is wat in Taiwan woon, is daar ’n paar artikels wat handel oor die situasie spesifiek in hierdie twee lande.
Weereens, die skakel: https://www.brandsmit.com/covid-19-a-reading-list/
______________________