BrandSmit.net

DINSDAG 28 MEI 2013

Hoekom skryf ek?

Om ’n saak te dien?

Om ’n argument te probeer wen?

Om ’n bydrae te maak?

Ek skryf, tot ’n groot mate, om een ding te sê: Ek was hier.

WOENSDAG 3 JULIE 2013

“Wat doen ek?” vra ek myself.

Sou die ou in die tronk ook hierdie vraag aan homself vra? Indien wel, wat sou hy antwoord? Sou hy antwoord: “Niks, ek is in die tronk”?

Indien die gesinsman homself die vraag vra, sou hy sekerlik antwoord, “Ek sorg vir my familie.”

Is dit genoeg? Is dit goed genoeg?

Vra die pastoor of dominee of sendeling die vraag, kan hulle antwoord, “Ek doen God se wil.”

Maklik. Skuif die verantwoordelikheid oor op God. “Ek voer net opdragte uit.”

Vra die soldaat homself die vraag, is die antwoord soortgelyk aan dit wat die godsdienstige gee: ’n vooraf geformuleerde antwoord word geresiteer. Met oortuiging.

Sal die arm man of vrou in die plakkerskamp antwoord dat hulle hul bes probeer om weer op hulle voete te kom?

Vra die ma van twee kinders in ’n oorloggeteisterde gebied haarself die vraag, is dit sekerlik heeltemal redelik as sy antwoord: “Op hierdie stadium doen ek wat ek moet doen om myself en my kinders veilig en aan die lewe te hou.”

Wat antwoord sy na die gewere stil geraak het?

Wat antwoord die egpaar wat pas teruggekeer het na die ruïnes van hulle huis na twee jaar in ’n vlugtelingkamp?

Wat antwoord die heroïenverslaafde?

Wat antwoord die alkoholis wanneer hy sy eerste sopie van die dag drink, kort na ontbyt?

Wat antwoord die gewetenlose besigheidsman? Sou hy antwoord, “Ek maak soveel geld as wat ek kan,” asof jy dit sekerlik kon raai?

Is hy werklik tevrede daarmee? As hy redelik intelligent is, en so nou en dan ’n bietjie dink oor dinge, en jy sit vir ’n uur saam met hom by ’n koffiewinkel of ’n kroegtoonbank, wat sou sy meer uitgebreide antwoord wees?

Wat antwoord die entrepreneur met ’n sosiale gewete?

Wat antwoord die jong politieke leier wat nog nie sy siel verkoop het nie?

Wat antwoord die skrywer, die kunstenaar, die akteur, die dramaturg, die komediant?

As almal moet koes vir koeëls of skrapnel, of hulle word wakker in die nag van hongerpyne of koue, of van die roepstem van ’n honger geliefde, reageer almal net. As enige een in die omgewing ’n geleentheid wil aangryp om ’n filosofiese vraag te vra, sal hy of sy heel waarskynlik eenkant toe gestoot word. As jy bloot reageer elke oomblik wat jy wakker is, is die antwoord op wat jy doen, voor die hand liggend.

Maar wat gebeur wanneer jy nie in onmiddellike gevaar is nie, en jy opsies het waaroor jy ’n besluit moet neem voor jy oorgaan tot aksie? Wat doen jy dan? En hoekom spesifiek daai keuse of aksie?

DONDERDAG 4 JULIE 2013

Ek kyk na die werk wat ek moet doen, vir my persoonlike geskrifte asook vir my kommersiële projekte.

My rasionele brein sê: Ek moet dit doen; anders gaan niks gebeur met die werk wat ek reeds gedoen het nie.

My emosionele brein sê: Vir elke R100 wat ek gaan insit in terme van tyd en moeite, gaan ek tussen vyf sent en R1 terugkry. (“Maar ek moet dit seker doen; anders gaan niks gebeur met die werk wat ek reeds gedoen het nie.”)

VRYDAG 5 JULIE 2013

Wat doen ’n kat?

Die kat het nie gevra om gebore te word nie. Die kat het geen keuse gehad oor sy spesie of geslag, of oor die tyd, plek of omstandighede van sy geboorte nie.

En tog, daar is hy – of sy.

Wat doen die kat met sy daaglikse bestaan? Hy probeer deur die dag en nag kom so spanningsloos as moontlik.

Dis al wat sin maak vir hom.

______________________

DONDERDAG 6 JUNIE 2013

Ek het ’n heerlike oggend gehad. Eers het ek ontbyt geëet – hawermout wat ek self gemaak het, met All Bran Flakes, sprinkelings pekanneute, en ’n paar rosyntjies, en ’n koppie koffie klaar gedrink wat my swaer gemaak het – so sterk dat ’n druppel wat die hond van die vloer af opgelek het, amper haar hart laat staan het.

Toe het ek ’n warm bad gevat – die eerste in jare (ek stort gewoonlik). Na die bad het ek geskeer, tande geborsel, en vir myself ’n koppie groentee gemaak.

Soos ek toe my koppie Taiwannese tee koud blaas, gaan sit ek in die son – lekker warm Junie-son, Afrika-son, winterson. Nadat ek notas gemaak het vir ’n essay oor irriterende mense, het ek vir so halfuur lank gelees.

Ek sit toe die boek opsy, sit my oorfone op my kop, skop my plakkies uit, en druk “Play” op my musiekspeler. En toe, vir die tweede helfte van 1982 en feitlik die hele 1983 skop ek ’n sokkerbal rond oor die grasperk, van die een kant na die ander kant, en weer terug.

Wie sê net ’n kind kan die dinge van ’n kind geniet?

______________________

DONDERDAG 6 JUNIE 2013

Ek was gister “daai persoon” op die Gautrein: die een wat op die perron by die lughawe nie wag tot ál die passasiers uitklim voor hyself met sy groot stukke bagasie inklim nie.

Dis nie dat ek as ’n reël onbeskof is nie. Dis net, die oomblik toe die trein tot stilstand gekom het en die eerste klomp mense uitgeklim het, het ek in Kaohsiung MRT-mode ingegaan: wanneer die uitkomende verkeer begin minder raak, vat jy ’n gaping.

Die oomblik toe ek in is, besef ek natuurlik die lughawe is die laaste stop: almal moet eers uitklim voor die volgende groep reisigers mag inklim.

Dit was onvermydelik dat iemand, rooi in die gesig van ontstokenheid, sou vassteek en vir my preek. “Wait for everyone to get off!” gil die man toe vir my. “The train is not going anywhere! You’ll all get a chance!”

My “whatever” respons was onoortuigend. Ek het geweet ek het myself skuldig gemaak aan gedrag wat my daai persoon gemaak het wat almal verpes op ’n trein, veral een soos die Gautrein as dit sy laaste stop maak by ’n besige stasie soos die lughawe. Ek was die persoon vir wie ekself al my tong geklap het en ’n vuil kyk gegee het.

Die gedagte kom toe by my op dat ek sekerlik in die opinie van die ou met die rooi gesig ’n eendimensionele karakter is. Ek is “Die Poephol Wat Nie Wag Nie”. As hy regtig daaraan moes dink, sou hy seker toegegee het dat hy reken ek loop die heeldag rond en irriteer mense. Of ek stap die heeldag rond op die lughawe en wag vir die trein om te arriveer sodat ek mans met rooi gesigte se gesigte nog rooier kan maak deur hulle uitgang te blokkeer met my reusagtige bagasie. Óf dit, óf ek verdamp soos kondensasie die oomblik as ek klaar my onbeskofte daad gepleeg het.

By Sandton-stasie het ek mooitjies gewag dat ’n paar mense afklim voor ek die trein verlaat het. Omdat ek ’n ander trein Rosebank toe moes haal, het ek nóg ’n kans gehad om te wys ek wéét hoe om ’n trein te betree soos ’n beskaafde mens.

Toe die trein ’n paar minute later tot stilstand kom by ’n ander perron, het ek teruggestaan. Die deure het oopgegaan … maar voordat ’n enkele passasier ’n kans gehad het om uit te klim, het ’n jong vrou die deur bestorm.

“Ongeskik,” het ek geprewel, en gevoel hoe my wange warm raak van irritasie. Soos ek die vrou toe agterna kyk, wonder ek hoe lank dit sou vat voordat sy verdamp.

______________________

WOENSDAG 22 MEI 2013

Dit is inderdaad intimiderend om voor die majestueuse konstruksie te staan wat die Christelike religie is, jou keel skoon te maak, en te verklaar dat jy reken dat hierdie godsdiens, in jou beskeie mening, die handewerk is van mense, ontwikkel en verfyn oor meer as 2000 jaar deur duisende denkers en teoloë, priesters en pouse, monnike en pastore, én deur gewone gelowiges.

Dit is ook baie moeilik wanneer jou eie ouers glo dat die Christelike religie die universele waarheid is van die Een en Enigste Almagtige God. Dit is moeilik as jy begin het om presies die teenoorgestelde te glo, maar jy wil nie jou ouers ontstel nie. Wat dit veral ’n sensitiewe onderwerp maak, is dat hulle groot troos vind in hierdie stelsel van oortuigings.

DONDERDAG 23 MEI 2013

’n Belangrike vraag om te vra met betrekking tot die Christelike geloof is die volgende: Waarom moes Jesus sterf?

Die antwoord wat jy kry sal meestal gaan oor ’n bloedofferkultuur wat algemeen was in die Midde-Ooste twee tot drie duisend jaar gelede.

Wat gewoonlik nie veel van ’n indruk sal maak op gelowiges nie, is wanneer jy daarop wys dat dit ’n bietjie vreemd is dat ’n god wat veronderstel is om universeel te wees, wat volgens leerstellings bestaan het miljarde jare voor enige mens vorendag gekom met die eerste teken van kultuur of beskawing, sal toelaat dat sy eie seun – volgens sekere teologiese standpunte, hyself – gemartel en vermoor word omdat ’n kulturele gebruik wat algemeen was op ’n spesifieke tyd en spesifieke plek dit so gedikteer het.

Indien te min belydende gelowiges hierdie tipe vrae vra, is dit heel waarskynlik omdat vrae van hierdie aard aktief ontmoedig word. Gelowiges word ook gereeld herinner aan wat hulle pynvolle en ewige straf sal wees indien hulle versuim om te glo op die regte manier – dat hulle sekerlik nie die “toorn van God” sal kan ontvlug as hulle vrae vra wat hom beledig nie.

Nog ’n vraag wat nie waardeer sal word nie: Waar eindig kultuur van spesifieke tyd en plek, en waar begin wat veronderstel is om tydlose waarheid te wees?

______________________

DINSDAG 21 MEI 2013

Situasie een:

Stel jouself voor ’n misdaadtoneel. ’n Speurder daag op, lig hier en daar ’n flits, en trek ’n boekie uit sy baadjie se binnesak. Hy lees vir ’n paar minute, en verklaar dan dat dit logies is dat “die man” dit gedoen het – volgens die boekie wat hy styf in sy hand vasklem.

“Die man?” vra ’n paar omstanders.

“Ja,” antwoord die speurder. “Moenie julleself onnosel hou nie. Julle weet presies waarvan ek praat.” Kort daarna verlaat hy die toneel.

Dan kom ’n tweede speurder op die toneel. Hy lig ook sy flits op ’n paar plekke, maar hy neem ook vingerafdrukke, hy neem ’n klomp foto’s, seel ’n klomp items in plastieksakkies, en praat met ’n paar potensiële ooggetuies.

Na ’n paar dae vra iemand vir hom wie hy dink die misdaad gepleeg het. “Ek weet nog nie,” sal die tweede speurder antwoord. “Ek kyk nog waarheen die leidrade my vat.”

Situasie twee:

’n Man gaan dokter toe. Hy verduidelik dat sy hart nie meer so lekker werk nie, dat dit soms wild aan die klop gaan, en so aan.

“Wat is fout?” vra hy die dokter.

Die dokter leun oor, kyk so bietjie hier en daar in die rigting van die man se borskas, en trek ’n boek uit sy laai uit. Die siek ou merk op dis ’n baie ou boek.

“Dis logies,” laat die dokter dan hoor. “Jy hou nie tyd met die seisoene nie.” Dan laat weet hy sy ontvangspersoon dat hy gereed is vir die volgende pasiënt.

Die volgende dag gaan die siek man na ’n ander dokter toe. Die dokter vra hom ’n klomp vrae – wat hy eet, of hy rook en drink, of hy enige oefening inkry, en of hy stres het by die werk. Die man word geweeg, sy bloeddruk word geneem, en die verpleegster trek van die man se bloed vir toetse. Dan vra die dokter hom om sy hemp uit te trek. Hy klop ’n bietjie hier, en luister ’n bietjie daar.

Aan die einde van die konsultasie lig die dokter die siek man in dat hy oor ’n paar dae moet terugkom. Hy sal dan vir hom kan sê wat die resultaat is van die toetse.

———–

Watter speurder gaan jy vertrou – die een wat die leidrade volg met ’n oop gemoed om te sien waarheen dit hom lei, of die een wat na ’n paar dinge kyk, en die leidrade interpreteer op so ’n wyse dat dit korrespondeer met wat sy boek sê? Watter dokter gaan jy vertrou?

Soos enige redelike mens sal meeste volgelinge van religieuse tradisie ook die speurder verkies wat kyk waarheen die leidrade hom vat, en aandring op die dokter wat verskillende moontlikhede oorweeg en toetse doen en vrae vra voordat hy of sy uiteindelik tot die gevolgtrekking kom dat die oorsaak van die probleem waarskynlik X, Y of Z is.

Wat my egter verbaas, is wanneer dit kom by vrae oor die ontstaan van die heelal en lewe op aarde, gryp talle mense onmiddellik na religieuse mitologie, en verwerp alle twyfel en bespiegelings as oneerbiedig en afstootlik en verwag dat sulke gedrag onmiddellik gestaak moet word.

“Sit weg julle sogenaamde wetenskapboeke,” sal hierdie mense sê. “Ons almal weet klaar wat die waarheid is.”

______________________