Kategorie: Oumensjare van my jeug – 2013

DONDERDAG 6 JUNIE 2013

Ek het ’n heerlike oggend gehad. Eers het ek ontbyt geëet – hawermout wat ek self gemaak het, met All Bran Flakes, sprinkelings pekanneute, en ’n paar rosyntjies, en ’n koppie koffie klaar gedrink wat my swaer gemaak het – so sterk dat ’n druppel wat die hond van die vloer af opgelek het, amper haar hart laat staan het.

Toe het ek ’n warm bad gevat – die eerste in jare (ek stort gewoonlik). Na die bad het ek geskeer, tande geborsel, en vir myself ’n koppie groentee gemaak.

Soos ek toe my koppie Taiwannese tee koud blaas, gaan sit ek in die son – lekker warm Junie-son, Afrika-son, winterson. Nadat ek notas gemaak het vir ’n essay oor irriterende mense, het ek vir so halfuur lank gelees.

Ek sit toe die boek opsy, sit my oorfone op my kop, skop my plakkies uit, en druk “Play” op my musiekspeler. En toe, vir die tweede helfte van 1982 en feitlik die hele 1983 skop ek ’n sokkerbal rond oor die grasperk, van die een kant na die ander kant, en weer terug.

Wie sê net ’n kind kan die dinge van ’n kind geniet?

______________________

DONDERDAG 6 JUNIE 2013

Ek was gister “daai persoon” op die Gautrein: die een wat op die perron by die lughawe nie wag tot ál die passasiers uitklim voor hyself met sy groot stukke bagasie inklim nie.

Dis nie dat ek as ’n reël onbeskof is nie. Dis net, die oomblik toe die trein tot stilstand gekom het en die eerste klomp mense uitgeklim het, het ek in Kaohsiung MRT-mode ingegaan: wanneer die uitkomende verkeer begin minder raak, vat jy ’n gaping.

Die oomblik toe ek in is, besef ek natuurlik die lughawe is die laaste stop: almal moet eers uitklim voor die volgende groep reisigers mag inklim.

Dit was onvermydelik dat iemand, rooi in die gesig van ontstokenheid, sou vassteek en vir my preek. “Wait for everyone to get off!” gil die man toe vir my. “The train is not going anywhere! You’ll all get a chance!”

My “whatever” respons was onoortuigend. Ek het geweet ek het myself skuldig gemaak aan gedrag wat my daai persoon gemaak het wat almal verpes op ’n trein, veral een soos die Gautrein as dit sy laaste stop maak by ’n besige stasie soos die lughawe. Ek was die persoon vir wie ekself al my tong geklap het en ’n vuil kyk gegee het.

Die gedagte kom toe by my op dat ek sekerlik in die opinie van die ou met die rooi gesig ’n eendimensionele karakter is. Ek is “Die Poephol Wat Nie Wag Nie”. As hy regtig daaraan moes dink, sou hy seker toegegee het dat hy reken ek loop die heeldag rond en irriteer mense. Of ek stap die heeldag rond op die lughawe en wag vir die trein om te arriveer sodat ek mans met rooi gesigte se gesigte nog rooier kan maak deur hulle uitgang te blokkeer met my reusagtige bagasie. Óf dit, óf ek verdamp soos kondensasie die oomblik as ek klaar my onbeskofte daad gepleeg het.

By Sandton-stasie het ek mooitjies gewag dat ’n paar mense afklim voor ek die trein verlaat het. Omdat ek ’n ander trein Rosebank toe moes haal, het ek nóg ’n kans gehad om te wys ek wéét hoe om ’n trein te betree soos ’n beskaafde mens.

Toe die trein ’n paar minute later tot stilstand kom by ’n ander perron, het ek teruggestaan. Die deure het oopgegaan … maar voordat ’n enkele passasier ’n kans gehad het om uit te klim, het ’n jong vrou die deur bestorm.

“Ongeskik,” het ek geprewel, en gevoel hoe my wange warm raak van irritasie. Soos ek die vrou toe agterna kyk, wonder ek hoe lank dit sou vat voordat sy verdamp.

______________________

WOENSDAG 22 MEI 2013

Dit is inderdaad intimiderend om voor die majestueuse konstruksie te staan wat die Christelike religie is, jou keel skoon te maak, en te verklaar dat jy reken dat hierdie godsdiens, in jou beskeie mening, die handewerk is van mense, ontwikkel en verfyn oor meer as 2000 jaar deur duisende denkers en teoloë, priesters en pouse, monnike en pastore, én deur gewone gelowiges.

Dit is ook baie moeilik wanneer jou eie ouers glo dat die Christelike religie die universele waarheid is van die Een en Enigste Almagtige God. Dit is moeilik as jy begin het om presies die teenoorgestelde te glo, maar jy wil nie jou ouers ontstel nie. Wat dit veral ’n sensitiewe onderwerp maak, is dat hulle groot troos vind in hierdie stelsel van oortuigings.

DONDERDAG 23 MEI 2013

’n Belangrike vraag om te vra met betrekking tot die Christelike geloof is die volgende: Waarom moes Jesus sterf?

Die antwoord wat jy kry sal meestal gaan oor ’n bloedofferkultuur wat algemeen was in die Midde-Ooste twee tot drie duisend jaar gelede.

Wat gewoonlik nie veel van ’n indruk sal maak op gelowiges nie, is wanneer jy daarop wys dat dit ’n bietjie vreemd is dat ’n god wat veronderstel is om universeel te wees, wat volgens leerstellings bestaan het miljarde jare voor enige mens vorendag gekom met die eerste teken van kultuur of beskawing, sal toelaat dat sy eie seun – volgens sekere teologiese standpunte, hyself – gemartel en vermoor word omdat ’n kulturele gebruik wat algemeen was op ’n spesifieke tyd en spesifieke plek dit so gedikteer het.

Indien te min belydende gelowiges hierdie tipe vrae vra, is dit heel waarskynlik omdat vrae van hierdie aard aktief ontmoedig word. Gelowiges word ook gereeld herinner aan wat hulle pynvolle en ewige straf sal wees indien hulle versuim om te glo op die regte manier – dat hulle sekerlik nie die “toorn van God” sal kan ontvlug as hulle vrae vra wat hom beledig nie.

Nog ’n vraag wat nie waardeer sal word nie: Waar eindig kultuur van spesifieke tyd en plek, en waar begin wat veronderstel is om tydlose waarheid te wees?

______________________

DINSDAG 21 MEI 2013

Situasie een:

Stel jouself voor ’n misdaadtoneel. ’n Speurder daag op, lig hier en daar ’n flits, en trek ’n boekie uit sy baadjie se binnesak. Hy lees vir ’n paar minute, en verklaar dan dat dit logies is dat “die man” dit gedoen het – volgens die boekie wat hy styf in sy hand vasklem.

“Die man?” vra ’n paar omstanders.

“Ja,” antwoord die speurder. “Moenie julleself onnosel hou nie. Julle weet presies waarvan ek praat.” Kort daarna verlaat hy die toneel.

Dan kom ’n tweede speurder op die toneel. Hy lig ook sy flits op ’n paar plekke, maar hy neem ook vingerafdrukke, hy neem ’n klomp foto’s, seel ’n klomp items in plastieksakkies, en praat met ’n paar potensiële ooggetuies.

Na ’n paar dae vra iemand vir hom wie hy dink die misdaad gepleeg het. “Ek weet nog nie,” sal die tweede speurder antwoord. “Ek kyk nog waarheen die leidrade my vat.”

Situasie twee:

’n Man gaan dokter toe. Hy verduidelik dat sy hart nie meer so lekker werk nie, dat dit soms wild aan die klop gaan, en so aan.

“Wat is fout?” vra hy die dokter.

Die dokter leun oor, kyk so bietjie hier en daar in die rigting van die man se borskas, en trek ’n boek uit sy laai uit. Die siek ou merk op dis ’n baie ou boek.

“Dis logies,” laat die dokter dan hoor. “Jy hou nie tyd met die seisoene nie.” Dan laat weet hy sy ontvangspersoon dat hy gereed is vir die volgende pasiënt.

Die volgende dag gaan die siek man na ’n ander dokter toe. Die dokter vra hom ’n klomp vrae – wat hy eet, of hy rook en drink, of hy enige oefening inkry, en of hy stres het by die werk. Die man word geweeg, sy bloeddruk word geneem, en die verpleegster trek van die man se bloed vir toetse. Dan vra die dokter hom om sy hemp uit te trek. Hy klop ’n bietjie hier, en luister ’n bietjie daar.

Aan die einde van die konsultasie lig die dokter die siek man in dat hy oor ’n paar dae moet terugkom. Hy sal dan vir hom kan sê wat die resultaat is van die toetse.

———–

Watter speurder gaan jy vertrou – die een wat die leidrade volg met ’n oop gemoed om te sien waarheen dit hom lei, of die een wat na ’n paar dinge kyk, en die leidrade interpreteer op so ’n wyse dat dit korrespondeer met wat sy boek sê? Watter dokter gaan jy vertrou?

Soos enige redelike mens sal meeste volgelinge van religieuse tradisie ook die speurder verkies wat kyk waarheen die leidrade hom vat, en aandring op die dokter wat verskillende moontlikhede oorweeg en toetse doen en vrae vra voordat hy of sy uiteindelik tot die gevolgtrekking kom dat die oorsaak van die probleem waarskynlik X, Y of Z is.

Wat my egter verbaas, is wanneer dit kom by vrae oor die ontstaan van die heelal en lewe op aarde, gryp talle mense onmiddellik na religieuse mitologie, en verwerp alle twyfel en bespiegelings as oneerbiedig en afstootlik en verwag dat sulke gedrag onmiddellik gestaak moet word.

“Sit weg julle sogenaamde wetenskapboeke,” sal hierdie mense sê. “Ons almal weet klaar wat die waarheid is.”

______________________

DONDERDAG 18 APRIL 2013

Situasie 1:

Persoon A sê Charles Manson het nooit ’n kans gehad nie. Sy kinderdae was gevul met alkoholisme, verwaarlosing, en ’n gebrek aan koestering en liefde. Dat hy ’n misdadiger geword het, en uiteindelik aandadig was aan brutale moorde, is nie juis ’n verrassing nie.

Persoon B vra of Persoon A regverdig wat Charles Manson gedoen het.

“Nee,” antwoord Persoon A. “Dis wel vir my belangrik om te probeer verstaan hoekom iemand iets gedoen het eerder as om net my kop te skud vir al die onbegryplike boosheid in die wêreld.”

“Wat sou jy gedoen het as jy in 1969 geweet het van Charles Manson,” vra Persoon B, “as jy geweet het van sy mishandeling en verwaarlosing, en jy sien dan hy’s besig om iemand wreed aan te rand?”

“Ek sou probeer het om hom te stop, met geweld, indien nodig.”

“Sou jy so ver gegaan het om hom dood te maak as jy gedink het die ander persoon se lewe is in gevaar?”

“As dit daarop sou neerkom, ja.”

“Selfs al het jy begrip gehad van sy jeug en hoe dit gelei het tot hierdie aanval?”

“Ja. Sy jeug verduidelik tot ’n groot mate sy gedrag. Maar sy jeug en hierdie persoon se lewe wat in gevaar sou wees, is twee verskillende sake. Hy mag nie die persoon aangerand het nie. Hy mag nie hierdie persoon se lewe bedreig het nie. Sou hy dit wel doen, moes hy die gevolge dra. Dat ek verstaan wat sou gelei het tot hierdie gedrag, neem niks weg van my morele verantwoordelikheid om die ander persoon se lewe te probeer beskerm nie.”

Situasie 2:

Persoon A sê hy verstaan dat die Rooi Leër soldaat in Berlyn in April 1945 kwaad is vir alle Duitsers, omdat húlle die oorlog na hóm en sy land gebring het. Hy is vol woede en energie, en vrees vir sy eie lewe. En hy mis sy vrou. Hy het haar maande laas gesien. Hy hoor ander Sowjet-soldate sal sommer ’n vrou gryp in die straat en hulleself afdwing op haar. Hy mis die nabyheid van ’n vrou. Hy voel niks anders as haat vir die Duitsers nie. En hy is seksueel gefrustreer, vol adrenalien, en die testosteroon in sy bloed laat hom op ’n manier aan dinge dink wat nie strook met sy morele waardes nie.

Dan, een middag, sien hy ’n jong vrou by ’n gebou instap. Hy agtervolg haar. Teen die tyd dat sy op die tweede vloer kom, is hy agter haar. Hy roep na haar. Sy loop vinniger. Hy haal haar in, pen haar vas teen die muur.

Persoon B: As jy daar was, en jy verstaan hoekom hy so optree, wat sou jy gedoen het? Of, wat sou jy gereken het is die regte ding om te doen?

Persoon A: Ek sou alles in my vermoë gedoen het om hom te stop, selfs al sou dit beteken ek moes hom doodmaak.

Persoon B: Al verstaan jy hoekom hy dit doen? Al verstaan jy die omstandighede, die oorlog, die feit dat hy maande laas sy eie vrou gesien het, sy woede, die adrenalien, die testosteroon, die feit dat hy weet hy dalk die volgende dag dood kan wees? Sou jy hom steeds doodgemaak het?

Persoon A: Ek sou enige iets gedoen het om hom te stop. Die redes hoekom hy in daai situasie was, wat rasioneel verduidelik kan word, en die vrou se lewe, is twee verskillende sake. Hy mag hom nie op die vrou afgedwing het nie. Dis immoreel. Dis verkeerd – selfs as die redes agter sy aksies verduidelik kan word. My morele plig sou wees om die vrou te beskerm. Al sou dit beteken het dat ek dalk die soldaat moes doodmaak. Selfs al sou ek begrip gehad het vir sy situasie.

Konklusie: Begrip vir immorele gedrag neem niks weg van jou morele verantwoordelikheid teenoor jou medemens in gevaar nie. In ’n situasie waar ’n onskuldige persoon in gevaar is, is dit al wat saak maak. Om jou voorneme te kompromitteer op daai oomblik deur die motivering te oorweeg vir die gedrag van die pleger van geweld, is ’n luukse wat die persoon in gevaar nie kan bekostig nie.

______________________