Skrywer: Brand Smit

MAANDAG 25 JUNIE 2007

Jy gaan op ’n “soektog” om jouself te “vind” omdat jy glo jy “verlore” is – en dan, so glo baie mense, kom jy op ’n punt waar jy ontdek wat jy veronderstel is om te wees, of jy sien bloot wat oorbly na die “soektog” weggeskraap het wat jy gedink het jy moet wees. Dit laat mens dink aan iemand wat in ’n winkelsentrum rondstap vol klerewinkels en nie regtig weet waarna hulle soek nie, maar wat nietemin probeer om soveel as moontlik te sien, en dan hulle reaksies te evalueer op wat hulle sien.

Om jouself te definieer is meer soos iemand in dieselfde winkelsentrum wat besig is om klere aan te pas en ’n uitrusting bymekaar te sit wat ’n uiterlike manifestasie sal wees van wie en wat hy of sy wil wees. Hoe het hierdie persoon in die eerste plek uitgewerk wie hulle wil wees? Deur rond te stap, soveel as moontlik waar te neem, en hulle reaksies te evalueer.

DINSDAG 26 JUNIE 2007

19:12 (Nommer Nege Gebuigde Dorp stasie)

Ek vind dit altyd interessant om te sien deur watse spektrum van emosies ek gaan elke Dinsdagaand by die skool op Gebuigde Dorp. Geen ander periode van tyd gedurende ’n gewone week kan eens naastenby vergelyk daarmee nie.

Dit begin met ’n fatalistiese aanvaarding – vandat ek moet begin gereedmaak, tot die 17:22 my afgooi op die stofdorp wat Nommer Nege is. Dan verander dit na ellendige verveling, en my pogings om iets te doen met my arms en hande, en met my stem, wat kan deurgaan as “English teaching”. Dan, meer kere as nie, dryf een of meer van die kinders se gedrag my tot die rand van ʼn rooi-gesig uitbarsting, en ’n baie sterk drang om iets te gooi in die rigting van die ongeskikte klein gangsters in die agterste ry. Dan, ’n versagting van emosie as ek myself herinner daaraan dat die kinders se gedrag waarskynlik steeds inpas op die spektrum van normale gedrag vir pre-tieners wat self so verveeld is dat hulle iets kan oorkom.

Uiteindelik, om 18:59, kom die verligting – dit is nou te sê as ek gelukkig genoeg is soos vanaand en in kennis gestel word dat die verveling nie sal duur tot na agt nie omdat die tweede klas se enigste student afwesig is.

Dit bring my by die huidige oomblik, wagtend vir die trein op Nommer Nege se stasie. Binne dertig minute sal ek terug wees by die huis, met my roetine en die … sal ons maar net sê, meer beperkte spektrum van emosies.

______________________

DINSDAG 1 MEI 2007

’n Paar weke gelede noteer ek hoe weerloos ons almal is (“Almal van ons,” het ek geskryf), en dat die enigste rede hoekom ons nie volslae … geruïneer is nie, is omdat ons in mekaar troos en beskerming vind.

Toe, op Maandag 16 April haal ’n 23-jarige student in Amerika twee pistole uit sy kaslaai, laai hulle vol patrone, trek sy “uniform” aan, wys die pistole in meer as sestig mense se rigting, en trek die sneller keer op keer. Maklikste ding op aarde. Twee-en-dertig mense sterf.

Die ou was nie sterk nie. Hy was nie bogemiddeld intelligent nie. Hy was nie ryk nie. Wat hy wel kon doen, was om twee pistole te koop met ’n kredietkaart, hulle te laai, die pistole te wys in die rigting van studente en leerkragte vasgevang in hulle klaskamers, en die sneller te trek. Twee-en-dertig lewens het tot ʼn einde gekom, en 32 families is gedompel in smart.

Ons is weerloos, orraait.

Feit is, ons almal het donker impulse. Ons almal kan doodmaak, ons almal kan vernietig, en ons almal kan skade aanrig. Om rede te vind om nie dood te maak nie, om rede te vind om nie te vernietig nie, en om rede te vind om nie skade aan te rig nie, is uiteindelik ons en die wêreld wat ons bewoon se enigste hoop.

* * *

Vir sommige mense raak identiteit ’n krisis wanneer hulle besef hulle het veelvuldige keuses, opsies, en moontlikhede.

DONDERDAG, 3 MEI 2007

Donderdag of Maandag of Vrydag, 13 of 5 of 10 April of September of Mei.

Daar was die gedagte oor keuses en identiteit. Toe nou die aand ry ek verby my ou woonbuurt en ek dink: “Ek het daar gewoon.” Kort daarna skop die bedenking in: Ek het daar gewoon?

Ek-nou is in terme van verantwoordelikheid onder die wet steeds dieselfde persoon as die een wat vier jaar gelede gewoon het in daai woonbuurt, en dieselfde persoon as die persoon wat tien jaar gelede in Korea gewoon het, en dieselfde persoon wat sestien jaar gelede met R100 in my sak in Stellenbosch aangekom het. In terme van spirituele en intellektuele groei is ek-nou egter net verwant aan die persoon wat X, Y en Z gedoen het, of in A, B, of C gewoon het; ’n direkte afstammeling, as ’n mens meer spesifiek wil wees.

MAANDAG 21 MEI 2007

“Jy weet hoe dit is: die stof gaan lê, jy raak gemaklik, en een dag maak jy jou oë oop en tien jaar het verbygegaan. Dit is hoe jy opeindig in ’n plek soos hierdie.” ~ gedagte geïnspireer deur ’n krot in my ou woonbuurt

DINSDAG 22 MEI 2007

Ek gesels ’n paar dae gelede met [iemand na aan my], en sy vertel hoe sleg dit gaan – geld, eiendom op die mark, tweede kind op pad, man wat nie stres kan hanteer nie. Ek besef toe ek kon nie regtig identifiseer met haar probleme nie, en omdat ek nie kon identifiseer nie, was my opsies vir bemoediging en advies beperk: “Byt vas!” is nie altyd van toepassing nie.

Wat sê ’n mens dan? Sê jy een ding, dan sê die ander persoon iets anders wat die toepaslikheid van jou advies, of die effektiwiteit van jou bemoediging ondermyn. Jy vind jouself in ’n posisie waar jy soek na iets waarteen niemand kan argumenteer nie, iets wat nie afhanklik is van iets anders wat moet gebeur voor die advies of bemoediging geldig kan wees nie. Byt vas … want, wat? Dinge sal verander? Verander dit nie, klink die “Byt vas!” ook maar na niks.

“Fight for the fighting spirit,” sê ek toe, die oortuiging terug in my stem, “for the sake of fighting for the fighting spirit! Hierop sal ek nie kompromitteer nie.”

Hoekom? Dit is absoluut. Dit is nie afhanklik van iets anders soos beter tye om die draai om dit geldig te maak nie. Dit is geldig, want die alternatief is ondenkbaar. As jy nie meer veg vir die Vegtende Gees nie, sterf die Vegtende Gees. En as dit gebeur, sal jy nooit weer lewe nie.

Selfs al is beter tye werklik net om die draai.

VRYDAG 25 MEI 2007

Natasja kom môre terug, so ek is besig om my woonstel skoon te maak – spesifiek die wanorde wat ek ’n stoorkamer noem. Kom af op ’n warm plaat, ’n boeksak wat nog nooit gebruik is nie – en my huidige een is juis ernstig uitgerafel, en ’n pakkie uitgedrukte papiere wat dateer van ’n reeks klasse wat ek in Julie en Augustus 2005 gedoen het.

Tussen die gewone vervelige lyste, woordeskat, sinskonstruksies en dialoë, die volgende nota van Dinsdag 2 Augustus 2005: “Van die oomblik wat jy jou oë oopmaak in die oggend, tot die oomblik wat dit toeval laat in die nag, is jy gewikkel in ’n stryd om oorlewing – en om geluk, om die oorlewing die moeite werd te maak.”

______________________

SONDAG 18 MAART 2007

22:27

Beep-beep, beep-beep. Hier volg die nuus om 22:28.

Brand Smit, die skrywer van weleer, steeds in huisarres na die skokkende en onverwagte terugkeer na ’n posisie van mag van die Kommersiële Diktator ’n jaar gelede, het tot die volgende besef gekom: na agt jaar in Taiwan, en twee jaar van ware liefde, is hy inderdaad steeds in ballingskap.

“Ek is al agt jaar in hierdie plek,” het hy ʼn paar minute gelede sy beminde meegedeel, “en twee van hierdie jare was saam met jou, my ware beminde. As ek steeds nie hierdie plek my huis kan noem nie, wanneer sal ek?”

“Waar is jou huis dan?” wou sy liefde net vra toe hy haar voorspring. “En ek meen geensins om te sê Suid-Afrika is my huis nie!

“Nee,” het hy voortgegaan, “ek is steeds in ballingskap omdat ek nie geld het nie.”

En soos hy sy duim teen sy gekromde wysvinger vryf, kondig hy dit toe plegtig aan. “My ballingskap het niks te doen met plek nie; dit het te make met vermoëns. Ek is in ballingskap omdat ek misluk het.”

22:45

HUIS is nie noodwendig ’n enkele geografiese plek nie. HUIS is waar jy die vermoë het om te kan doen wat jy wil. HUIS – is waar jy vry is.

MAANDAG 26 MAART 2007

Laas naweek, net voor ek een aand aan die slaap geraak het, tref die gedagte van wedergeboorte my weer. En ek weet: soos die huidige inkarnasie van BRAND SMIT stadig besig is om te sterf, so groei die volgende, sterker inkarnasie.

Sondag dink ek toe aan my vakansie van Julie 2003 in Suid-Afrika, en hoe ek toe gevoel het oor my lewe. Ek lees vir Natasja ’n paar bladsye uit “Ballingskap 14” – onder andere oor die wedergeboorte wat in die eerste helfte van 2003 plaasgevind het. Besef ek dat daar iets was aan daai tyd wat nou afwesig is. Die enigste moontlikheid: “Persoonlike Agenda”.

Toe tref dit my: fokuspunt van identiteit.

Vanaf Maart 2003 tot en met die begin van verlede jaar, was “Persoonlike Agenda” en ander literêre projekte die spil gewees waarom my identiteit gedraai het. Ek was ’n skrywer, en ek kon wys wat ek bedoel.

Wie en wat is ek nou, as daaglikse aktiwiteite ’n aanduiding is van identiteit? Ek is ’n entrepreneur – sonder geld; en ek is ’n meester van projekte – wat nie kan klaarkry met enige iets waaraan hy werk nie.

SATERDAG 31 MAART 2007

Dis eenvoudig ongelooflik: Realiteit is altyd NUL. Dinge sal verander, jou lewe sal verbeter, soms met rasse skrede, maar die volgende dag is jou realiteit steeds NUL.

Jy sal protesteer en sê, “Hoe kan dit steeds NUL wees na wat gister gebeur het, of met hierdie nuwe tegnologie wat ek bekom het wat my lewe soveel makliker maak?”

Feit is, dinge wat verander, word geabsorbeer; die sirkel sluit, en die Nuwe Realiteit word die Nuwe NUL. Asof dinge altyd so was.

DONDERDAG 5 APRIL 2007

’n Idee tref my ’n paar dae gelede: Almal is weerloos. Almal. Daar is nie ’n enkele siel op hierdie planeet wat nie op een of ander manier, op een of ander tyd, weerloos is nie.

Dit dwing ’n mens dalk om te erken dat ons almal in die moeilikheid is – of in alternatiewe Afrikaans, that we are all fucked. Is dit nie so nie?

Slegs een moontlikheid bly oor: om uit te kyk vir mekaar.

MAANDAG 9 APRIL 2007

Moet geld maak, wil nie nege-tot-vyf nie, wil nie “Baas” sê nie, wil nie verveeld wees of vasgevang wees in ’n plek met reëls wat dikteer wanneer jy mag uitgaan en wanneer jy moet stilsit nie. Het al baie geskryf, maar wil nie materiaal voorlê vir kommersiële goedkeuring nie, en wil nie veranderinge maak aan materiaal ter wille van kommersiële aanvaarbaarheid nie.

Tot onlangs het ek gedink ek is in die moeilikheid. Toe ontdek ek mens kan meer doen op die Internet as net epos en soek vir inligting.

[Twee ongedateerde notas van later in 2007]

Sê die een ou: Verskeie bronne van inkomste is alles goed en wel, maar as jy vir mense wat geleenthede soek om geld te maak op die Internet te veel keuses gee, sal hulle kies om nie te besluit nie.

* * *

Dit sou altyd ’n gevaarlike kombinasie gewees het: dosyne moontlikhede en my sterk neiging tot oordrewe ambisie. Hierdie kombinasie het getref in Februarie 2006.

DONDERDAG 12 APRIL 2007

1. Dertien jaar gelede wou ek ’n kluisenaar word.

2. ’n Weersin teen enige konvensionele betrekking is so te sê ’n eienskap van my persoonlikheid.

3. Drie jaar gelede het ek baie geskryf oor nie-verskyning (“Woestyn of Stad?”)

4. Ek voel gedreineer, en wonder of dit tyd is vir my jaarlikse “Groot Moegheid”.

5. Dinsdag op die trein tref die idee van aftrede my as ’n uiteindelike ideaal.

Die patroon is duidelik genoeg. Maar intussen moet ek oorleef.

______________________

MAANDAG 29 JANUARIE 2007

Ek het die afgelope uur ’n visie gehad van my wat skielik oud word, vyf of so jare van nou af. Moeg, nie meer lus vir rondkarring of sukkel nie; sit op ’n stoel, geniet die uitsig, kombersie oor my bene.

Ek sê, as iemand nou na my lewe kyk, mag dit lyk soos vrede, maar daar woed ʼn oorlog. En die feit dat ek besig is om te wen, beteken nie dit raak makliker nie.

MAANDAG 26 FEBRUARIE 2007

Natasja G.: Innerlike krag, ʼn sterk begeerte om die regte ding te doen, om dinge reg te doen, en om goed te voel oor wat sy doen.

DINSDAG 27 FEBRUARIE 2007

Groot verandering vind plaas in ’n mens se lewe, en die aarde bly draai sonder om een asemteug te mis. Jy wil skree, “Hou vas daai bal! Son, gee my ’n sekonde! Almal haak net vas – ek moet net ’n bietjie dink …”

Helaas, hier is hoe dit gebeur: ontbyt, middagete, aandete, TV, slaap, ontbyt, massiewe verandering, middagete, aandete, TV, slaap, ontbyt, middag, kos, TV, nag, slaap, ontbyt …

SONDAG 11 MAART 2007

“Sê wie?” en “Wie is jy?” – die boustene van my persoonlike ideologie.

DINSDAG 13 MAART 2007

Ek voel op tye asof ek wil sê, “Gaan lê! Slaap tot twee-uur, en kyk TV die res van die dag! Aanvaar dat jy vir ewig struikelblokke in jou eie pad sal gooi! Bieg! Erken jy’t misluk!”

Dan dink ek weer aan iets anders – en ek kan nie anders nie as om te sê, “Behou perspektief. My sukses ses maande van nou af, en twee jaar van nou af, en tien jaar van nou af, sal altyd gewortel lê in die afgelope twaalf maande, en die paar jaar wat geboorte gegee het aan die laaste twaalf maande.”

* * *

So gaan die tyd verby. Ek staan op. Ek skakel alles aan, maak die gordyne oop, werk – en vyftien ure later skakel ek weer alles af, maak weer die gordyne toe, en gaan slaap. En as ek weer my oë uitvee, het nog twee maande verbygegaan.

______________________

VRYDAG 9 MAART 2007

[Agtergrond: Toe ek op universiteit was, het my ouer suster een jaar borg gestaan sodat ek ’n lening kon kry.]

My ma bel my vandag: “Het jou suster jou al gebel?”

In die eerste plek, my ma bel my uit Suid-Afrika? Ek dink krisis. Het my suster my al gebel? Ek dink krisis by my suster.

Draai toe uit dis [uitgelaat] Bank wat, soos hulle dit beskryf, my suster “opgespoor” het, te vertelle het dat hulle my nêrens kan vind nie, en ten spyte van die feit dat ek – wat nie “opgespoor” kan word nie – elke maand vir hulle geld gee, hulle meer wil hê. En my suster moet onmiddellik vir hulle meer geld gee anders gaan hulle ’n klag maak en ’n saak indien en my suster se werk sal in kennis gestel moet word en dit sal ’n “klad” op haar naam wees en dis ’n helse krisis. En die onvermydelike: “Jou suster is histeries.”

Ek sit en luister, en toe na ’n paar minute ontplof ek: Ek betaal hulle elke maand en hulle het my epos-adres en ek is moeg hiervoor en ek het in die eerste plek nie gevra vir die lening nie en ek het al meer as R100 000 vir hulle betaal en wat meer moet ek doen …

Na ’n uur, ’n 7-Eleven chicken burger, ’n bruinrysmelk en twee sigarette het ek genoeg bedaar om vir “Christina” te bel en te sê dat sy my moet opskryf vir meer geld vanaf einde volgende maand.

Enkele belangrike punte:

Punt 1. Hoekom het ek my humeur verloor? Verleentheid, die skaamte wat oor jou neerdaal as jy “uitgevang” word, as jy nie “doen wat jy moet doen” nie, as jy volgens jou eie reëls wil speel en dit werk nog nie lekker uit nie. O ja, en omdat jy skielik weer voor die establishment staan, hoed in die hand, om berispe te word omdat jy daai aartsonde gepleeg het: jy het skuld gemaak – en jy gee dit nie gou genoeg terug nie. (Vergeet maar daarvan dat ek lankal die oorspronklike bedrag dubbel terugbetaal het, want as gevolg van rente “skuld” ek hulle nog geld.)

Punt 2. ’n Bank is nie veel meer as ’n staatsgesteunde georganiseerde misdaadsindikaat nie, al speel hulle volgens die aanvaarde reëls. Glimlaggende, blink gesigte op advertensieborde nieteenstaande.

Punt 3. Almal – ek, my suster, en die bank – het elk ’n stukkie grond waarop ons kan staan. Nietemin, ek glo om ’n gifpil in die sop te gooi deur te beweer hulle kry my nie in die hande nie, was ’n immorele taktiek waarvoor iemand by die bank verantwoordelikheid moet neem.

Punt 4. Die situasie herinner my aan die film, The Crying Game, waar die ou die storie vertel van die padda en die skerpioen, met die padda wat instem om die skerpioen oor die rivier te help. Ten spyte van versekering en beloftes dat hy dit nie sal doen nie, steek die skerpioen die padda halfpad oor die rivier. “Hoekom het jy dit gedoen?” vra die padda. “Want dis in my natuur,” antwoord die skerpioen. “Wat het jy verwag?” So reken ek toe, is dit met banke, skuld, en die manier hoe banke mense hanteer wat hulle geld skuld. Dit is immers ’n bank. Dit is in die natuur van hulle besigheid om te doen wat hulle ook al nodig ag, maak nie saak hoe immoreel dit is nie, indien dit in hulle belang is. Wat meer kan ’n mens verwag? (eindig: Maandagmiddag 12 Maart 2007)

______________________