Maand: Februarie 2004

Post-ballingskap, deel 001

MAANDAG 2 FEBRUARIE 2004

Hoekom kan ek nie aan die einde van hierdie maand – Februarie 2004 – huis toe gaan nie?

[…]

Ek kan dit kategories stel dat ek nie ’n blyplek met ’n mooi adres nodig het om literêre materiaal te produseer nie. Die aangeleentheid van kar-en-huis was tot onlangs van uiterste belang omdat een van die hoofredes vir repatriasie was om te kan trou-en-kinders. Ook hierdie aangeleentheid is aangespreek. As ek myself nie kan help nie, en ’n vrou vind my aantreklik ten spyte van haar beste pogings om die aantrekking te onderdruk … dan is dit maar hoe dit is. Maar ek gaan nie meer kar-en-huis om dit as sulks in die Hoekie vir Eensames te adverteer saam met ’n foto van my van tien jaar gelede nie.

Wat is dit dan wat my moontlik nog hier gaan hou in Maart, en April … en Desember 2007? Is dit vir die vrou by die seekat-plek wat haar wimpers vir my gooi? Is dit omdat ek my Chinees nog wil verbeter? Miskien wil ek nog Japan toe reis, en China, en … wat was die ander plekke nou weer? Miskien wil ek eers my EFL uitgewersbesigheid op die been kry? Beter redes? Slegter redes? Hierdie is, dank Vader, nie ’n “Ballingskap” opstel nie …

Die enigste redes hoekom ek nie besig is om my boeke met een hand in ’n boks te druk terwyl ek met die ander hand tik nie, kan in twee woorde opgesom word: “meubels” en “geld”. En in ag genome dat as ek nie meubels gehad het nie, geld nie soveel van ’n probleem sou gewees het nie, kom dit neer op een ding: MEUBELS!

“Los die blêrrie meubels net hier,” sou miskien jou advies wees.

“Ek het omtrent vyftig bokse ook,” sou ek pateties probeer terugpraat.

Maar kom ons praat reguit: Dis Februarie. Dis die maand van mediese ondersoeke om te bewys ek is gesond genoeg om tussen oues en malles en besete taxi bestuurders en gangsters te woon. Dis ook die maand wat ek my visum moet hernu, vir ’n tydperk wat oor die afgelope vyf jaar nog altyd neergekom het op nóg twaalf maande.

Ek is pynlik bewus daarvan dat ek genoeg geld het om te betaal vir die vliegtuigkaartjie wat ek in Desember so ewe hoopvol bespreek het. Die enkelkaartjie sal my NT$15 500 kos. Dit sal my los met genoeg geld om myself vir so ’n maand of twee aan die gang te hou tot ek op ’n wonderbaarlike wyse kan begin geld verdien in Suid-Afrika (terwyl ek voortgaan om ten minste twaalf ure per dag te skryf aan materiaal wat min mense ooit sal lees).

Ek is bewus van hierdie stand van finansiële sake. Ek is ook bewus van die feit dat ek meeste van my issues versmoor, of dood verveel het.

Ek weet dus hoeveel geld ek het, en ek weet hoeveel dinge ek nié daarmee sal kan doen nie. In teorie kan ek nog ’n paar maande hier bly … ag fok, in teorie kan ek nog ’n paar maande hier bly en seker nog ’n paar duisend by die paar duisend in die bank voeg. Ek weet al te goed ek kan moontlik my twee stelle EFL-materiaal – het jy gedink ek formuleer net heeldag my persoonlike agenda? – aan ’n plaaslike uitgewer verkoop.

Dit vat egter niks weg daarvan dat niks my hier hou anders as ’n behoefte aan ’n bietjie meer geld, en ’n paar tafels en stoele nie. Kan ek wegstap van die meubelstukke wat ander mense oor die jare op straathoeke gelos het, en ek met groot entoesiasme laat in die nag na my eie woonstel gesleep het? Daar’s die ou kassie met die laaitjies en die gaasdeure waarop ek staan en notas maak; die klein, lae bedtafeltjie; die houtkassie in die kombuis; die groot houttafel waarop my rekenaar staan; ander klein tafeltjies. Dan’s daar die musiekinstrumente wat ek in oomblikke van waansin in 2000 aangeskaf het, rusbanke en opgestopte stoele, my oefenfiets …

Mens moet opoffer as jy wil voortstu. Of jy moet hoop jy kry genoeg kapitaal versamel van ’n tot nou toe onbekende bron wat jou in staat sal stel om duisende rande te kan spandeer net om jou rekenaar in jou eie land op dieselfde houttafel te kan neersit.

Ek praat so graag van rewolusie. Kan ek werklik doen wat ek moet doen as ek bewus raak van die prys? Of hou ek vas aan grashalms terwyl ’n groot hand na my uitgestrek word? Is ek veel meer onnosel as wat ek dink?

Ken ek soveel “antwoorde” en donder ek steeds die verkeerde rigtings in?

DINSDAG 3 FEBRUARIE 2004

Vir ’n geruime tyd al ignoreer, of systap ek die idee van balans. Balans, so’t ek onlangs weer ontdek, gaan hoofsaaklik oor spanningsloosheid, of om ten minste so na as moontlik aan hierdie ideale situasie te kom. Die idee is sentraal aan verskeie godsdienste. ’n Terugkeer na die spanningslose toestand voor fisiese geboorte vind manifestasie in byvoorbeeld die nirvana van Boeddhisme, en die paradys van die Christelike geloof en Islam. Die begeerte om terug te keer na ’n toestand van spanningsloosheid is, soos die oervrees om te verdwyn in die niet, een van die mees fundamentele aspekte van die menslike werklikheidservaring. Niemand kan dit vryspring nie. (Snaaks, hierdie strewe na spanningsloosheid, maar ook die vrees om te verdwyn. Miljoene godsdienstige mense begeer om na hulle afsterwe die “paradys” te betree, maar terselfdertyd vrees hulle fisieke dood – ’n essensiële voorvereiste om die paradys te kan betree. Die Boeddhistiese nirvana, aan die ander kant, is om letterlik in die niet te verdwyn, maar vele lewens moet gewoonlik gelei word voor jy by hierdie punt kom. Is dit nie waar dat ons almal, diep in ons binneste, glo dat ons uiteindelik almal in die niet gaan verdwyn nie? Laat dit ons net beter voel daaroor om een of ander pleknaam daaraan te gee, of om te glo die proses is kompleks en uitgerek?)

Teleurstellend soos dit mag wees, is hierdie teologiese inleiding net ’n manier om terug te keer na my nuutste plan: om moontlik aan die einde van hierdie maand, sonder genoeg geld, en sonder behoorlike beplanning terug te keer na my Ware Tuiste – waar baie spanning heel moontlik aan die orde van die dag sal wees, en ek heel moontlik sal verdwyn in die niet van ’n ongekarteerde niemandsland. Ek het natuurlik in Desember skimpe laat val van vliegtuigkaartjies wat bespreek is, en om einde Februarie 2004 terug te gaan Suid-Afrika toe, was immers die plan vanaf verlede Juliemaand. Nietemin, ek het dit as vanselfsprekend begin aanvaar dat ek ’n paar maande langer as Februarie sal bly.

My probleem, soos ek dit reeds in die eerste gedeelte uiteengesit het, is dat ek gister besef het ek het ’n klein opening om nou ’n waarlik heroïese ontsnapping te waag. Ek het nie werklik genoeg geld nie, maar tog het ek genoeg om daai enkelkaartjie te koop.

Verder sien ek geen skeepshouers in my koffiebone nie, wat beteken ek sal uiteindelik moet doen waarvan sekere esoteriese karakters praat met groot oortuiging: Ek sal verder lig moet reis. Geen tafeltjies, geen kassies, geen stoele of gemaklike sitkamerbanke nie. Ek sal my boeke, en ’n paar klein ornamente en lappe in bokse moet gooi en dit huis toe pos. Dan sal ek twee tasse moet pak, en dit saam met my rekenaar, my kamera, en die liggaam wat my gees huisves, op daai Cathay Pacific vliegtuig laai op Donderdag 4 Maart.

Hoekom sal ek na al hierdie jare, na soveel “beter” planne, soveel finansiële bewerkings, soveel fyn uitgewerkte scenario’s en agterdeuropsies, op so ’n amper impulsiewe en onverantwoordelike wyse my ballingskap ophef? Omdat die organisme spanning ervaar. En as die organisme spanning ervaar, en hy sien daar gaan nie onmiddellike uitkoms wees nie, dan glimlag hy vir onverantwoordelike planne. Dan’s die stem van rede skielik elders anders besig, want ook hierdie stem weet wat sy werklike doel in die lewe is: om die organisme se oorlewing te verseker vir so lank as moontlik.

As die spanning te veel raak, moet ’n plan gemaak word om die balans te herstel. En as “beter” planne, en meer “verantwoordelike” strategieë nie strook met die oerbehoeftes van die organisme nie, dan’s dit tyd vir rewolusie.

______________________

Om orraait te wees

SONDAG 1 FEBRUARIE 2004

Dit mag dalk vir die gewone leser voorkom asof ek ’n talent het daarvoor om met groot entoesiasme dinge uit te wys asof ek een of ander groot ontdekking gemaak het waarvan niemand ooit voorheen geweet het nie, maar waarvan almal eintlik reeds bewus is. Dit herinner my aan die Far Side cartoon van die twee gorillas wat onder ’n boom sit en piesangs eet. Die een gorilla knak nog ’n piesang van die tros af, bekyk dit met groot liefde en deernis, en sê dan vir sy vriend: “You know, Sid, I really like bananas … I mean, I know that’s not profound or nothin’ … Heck! We ALL do …”

Soos alle intelligente diere weet, moet sekere behoeftes bevredig word om onaangename sensasies soos honger te vermy. Die mens, oënskynlik die mees komplekse, mees ontwikkelde en – in meeste gevalle in elk geval – die mees intelligente onder alle soogdiere, het benewens die gewone drange ook die behoefte om Orraait Te Voel, ten minste vir die grootste deel van meeste dae wat ons op hierdie stofspikkel van die kosmos spandeer.

Meeste van ons aanvaar dat daar tye gaan wees in ons lewens wat dinge maar redelik onaangenaam sal wees, dae wanneer ons weet ons net een dag op ’n slag moet oorleef in die hoop dat alles weldra weer orraait sal raak. Ons weet ook dat daar tye is wat ons meer as net orraait is – tye wat ons ekstaties gelukkig is, selfs ons vyande om die hals wil val, wanneer ons vir almal tot vervelens toe wil oortuig dat die lewe pragtig is. Hierdie tye hou egter nie vir ewig nie, en dit weet ons ook.

As die tye goed is, dan help dit ook dat ons weet selfs die orraait-tye wat volg op die ekstase, is heel leefbaar. As dit sleg gaan, kan ons nie wag tot die lug weer ooptrek, en alles net weer orraait is nie. Ons weet ook dat hierdie gevoel van “dinge is orraait” meestal volhoubaar is, ten spyte van beter en slegter tye tussen in, mits ons sekere dinge doen op ’n gereelde basis.

Wat ons doen om hierdie algemene sin van welstand te handhaaf is so verskillend soos ons gesigte. Sommige handhaaf hierdie bewussyn deur godsdienstige rituele, soos om vyf keer per dag te bid, of elke oggend Bybelstudie te doen. Ander vind dit in meer aardse aktiwiteite soos stokperdjies, sport, of tuinmaak. In baie gevalle sluit dit in om tyd te spandeer met geliefdes.

Hoekom neem ons nie hierdie bewussyn as vanselfsprekend nie? Die antwoord wat ek wil voorstel is die “piesang” waarop die ander gorilla sal reageer: “Ek weet. Jy vertel my niks nuut nie.”

Die rede hoekom meeste van ons hierdie bewussyn van orraait-voel nie as vanselfsprekend aanvaar nie en hoekom ons stappe moet doen om die bewussyn te handhaaf, is omdat meer dinge ons lewens daagliks bedreig as wat gesond is om te tel. Daar’s virusse, kriminele, padongelukke, en genetiese siektes wat ons uit die bloute kan tref, om maar ’n paar te noem.

Die idee vir hierdie opstel was uitgedink terwyl ek huis toe getrap het van die supermark af, met ’n sak vol “kruideniersware” (my nuutste woord vir vier verskillende bokse ontbytpap) hangende aan my stuurstang. Siende dat ek op my fiets was, laat in die nag in die donker agterstrate van ’n Taiwannese stad, was die hoofgevaar waaraan ek kon dink dat iemand skielik van agter in my sal vasry, of dat ’n taxi met ’n besete bestuurder agter die stuur uit een of ander stegie gejaag sal kom. Die gedagte aan mense wat dae later nog stukkies ontbytgraan sal pap ry het my dus nie oorweldig met ’n gevoel van welstand nie.

Ek het toe wel veilig by die huis gekom, en het heel orraait gevoel toe ek binne minute ’n oorvol koppie vars graanvlokkies en muesli op my Sondagkoerant kon uitmors. Ek was egter bewus daarvan dat ek ook die volgende dag verby nou stegies gaan jaag, en dan is daar die epidemies waaraan mens amper al gewoond geraak het in hierdie geweste.

Buiten hierdie ooglopende bedreigings is daar die dinge wat mens al vir jare lank katvoet laat loop: ouderdom, wat nader kruip soos ’n honger rot na ’n boks muesli in die middel van ’n besige pad; armoede, en al die nare aspekte wat daarmee saamgaan; eensaamheid, as mens nie genoeg geld kan verdien om behoorlike dates te kan bekostig nie, en so kan ek voortgaan.

Hierdie vrese is nie uniek aan my nie. Meeste mense is effens versigtig as hulle op die pad gaan. Almal is geïrriteerd as ’n sieke op hulle hoes. Min mense raak opgewonde daaroor as hulle die eerste grys hare bespeur op ’n kop wat ’n dekade gelede met aansienlik meer hare versier was. En meeste mense dink armoede is erger as die pes.

Ons almal tref maatreëls om onsself ’n kans te gee teen hierdie bedreigings. Ons almal stel ook ’n gevoel van welstand – of om ten minste darem orraait te voel – hoog op die prys. Godsdiens speel ’n belangrike rol as maatreël teen dit wat ons bedreig. Lewens- en ongeskiktheidsversekering laat ons ook heelwat beter voel. En om die menigvuldige voordele van finansiële welstand te onderskat spreek van flagrante onkundigheid (ugh-ugh), selfs onverskoonbare onverantwoordelik (was ek nie nog besig om iets anders te doen nie?).

Daar is egter een laaste bedreiging wat ek wil uitwys – ’n sluimerende, dog antieke verskrikking wat die mens al teister sedert ons slim genoeg was om te dink. Hierdie bedreiging vir ons welstand is die gedagte dat ons in die niet gaan verdwyn as ons fisiese bestaan tot ’n einde kom. Dat ons nie onthou gaan word nie. Dat almal sal aangaan met hulle lewens, amper … asof ons nooit eens hier was nie.

Weereens stel ons sekere maatreëls in. Weereens speel godsdiens ’n rol. Daar is ook kinders wat ons gene, en moontlik ons name sal voortdra.

Vir die godsdienstige maatreëls om te werk moet ons gereeld bepaalde rituele nakom; byvoorbeeld, mense wat glo daaraan moet gereeld hulle lidmaatskap aan die Groot Verlossingsplan bevestig om seker te kan wees van Iets Meer As Net Hierdie Aardse Bestaan. Mense wat kinders het weet ook dat hulle elke dag hard moet werk om hulle kinders aan die lewe te hou. Vir sommige mense – gelowige mense met kinders, of mense met geen afstammelinge nie, en wat ook nie konvensioneel gelowig is nie – is daar (ook) ander roetines en rituele wat so gereeld as moontlik aktief nagevolg moet word om hierdie sluimerende vrees die hoof te bied.

Soos ander mense, het ek ook ’n ritueel, ’n primêre maatreël, ’n essensiële roetine wat ek so gereeld as moontlik moet volg om nie oorweldig te word deur bogenoemde oervrees nie. Mense beproef verskeie maatreëls, toets verskeie aktiwiteite uit vir moontlike waarde in die handhawing van ’n gevoel dat hulle orraait is, en met die verloop van tyd word sekere aktiwiteite uitgesonder as geskik vir hierdie belangrike taak. So het ek ook na vele jare ’n patroon geïdentifiseer in my eie lewe – om aktief besig te wees met die proses van woorde aanmekaar ryg, is vir my soos ’n kragtige kalmeerpil wanneer ek gespanne raak oor die einde van my fisiese bestaan.

As ek skryf, voel ek orraait. Al is ek nie elke uur wat ek wakker is besig agter die rekenaar, of met ’n notaboek voor my nie, solank ek weet ek is besig met ’n skryfprojek, weet ek my lamp van persoonlike welstand het nog olie.

Om nie gereeld te skryf nie, is om die risiko te loop dat my lamp al flouer gaan begin brand. Vir my is dit ’n amper religieuse ritueel, ’n aktiwiteit wat amper as heilig beskou kan word.

Om te skryf, is my versekering.

______________________