middelklas – BrandSmit.net

Foute, insigte, vrae, nuwe woordeskat en advies

SONDAG 3 AUGUSTUS 2003

Twee foute wat ek gemaak het in 1998 [tydens my eksperimentele terugkeer na Suid-Afrika]:

1. My voorbereidings was onvoldoende.

2. Ek het die knie gebuig in ’n oomblik van onsekerheid, gedink dit sal my ’n bietjie sekuriteit gee, en … ’n aanbod vir ’n job aanvaar.

En een insig:

Die rede hoekom baie gewone werkende mense in die geïndustrialiseerde “Eerste Wêreld” nie ryk is nie, is omdat hulle “goeie jobs” het, en tevrede is met wat hulle verdien. Ook omdat hulle leefstyl groei soos hulle inkomste groei, of in baie gevalle selfs hulle inkomste oortref.

Wat doen jy …

* as jy twee maande agter is met jou huispaaiemente,

* as die water- en elektrisiteitsrekeninge meer as ’n maand agterstallig is,

* as die kombuiskaste leeg is,

* as jou bankrekening uitgeput is,

* as jou motor teruggeneem is deur die bank, of enige tyd in die volgende week of twee teruggeneem gaan word,

* as die helfte van jou meubels reeds teruggeneem is, en

* as die kinders al hoe stiller raak?

Wat is, aan die einde van die dag, werklik jou opsies?

Ek het vandag ’n paar nuwe Engelse woorde geleer:

* atrium – the central court of an ancient Roman house

* niche – a suitable and satisfying role, job, or way of life; an opportunity in business; the conditions in which a species can live successfully

* ethereal – extremely delicate and light, and seeming to be too spiritual or perfect for this world

* translucent – allowing light to pass through but not transparent

en laastens …

* colander – a metal or plastic bowl with many small holes in it, used to drain water from vegetables

En ’n laaste brokkie advies:

Omring jouself met mense. Dis baie makliker om weg te breek van mense vir ’n paar ure of ’n paar dae as jy nodig het om tyd op jou eie te spandeer, as om mense bymekaar te probeer kry as jy na lang periodes van isolasie skielik ’n behoefte aan geselskap het.

______________________

Die nuwe etiket (dele een tot vier)

DINSDAG 10 JUNIE 2003

Die nuwe etiket (i)

[…]

Die nuwe etiket (ii)

In terme van wat ek nou doen vir ’n inkomste, die hoeveelheid geld wat ek verdien, en my tersiêre kwalifikasies, kan ek oorweeg word vir Lidmaatskap van die Middelklas. In terme van die sosio-ekonomiese omstandighede waarin ons gesin onsself bevind het tydens my jeug in die middel tot laat tagtigs, is ek ’n Armblanke. In terme van my hang-ups en onsekerhede, is ek ’n Armblanke. As ek nou teruggaan Suid-Afrika toe en ’n betrekking aanvaar as ’n hoërskoolonderwyser, sal ek net ’n kerf bokant die werkersklas wees; in ander woorde, Petit bourgeois. As ek teruggaan Suid-Afrika toe en struggle van maand tot maand, maar my kreatiewe onafhanklikheid behou, sal ek ’n Armblanke wees.

Die nuwe etiket (iii)

Vraag: Wil ek ’n “armblanke” wees?

Antwoord: Dis nie ’n kwessie van waar ek wíl wees nie, dis ’n kwessie van waar ek ís. En wat gaan ek in elk geval antwoord? “Ek wil middelklas wees”?

Klasbewussyn is soos politieke bewussyn – gekoppel aan jou persoonlike ervarings. Met politieke opstand is daar altyd mense wat vra, “What’s the big deal?” So is daar sekerlik vele van my tydgenote wat sal wonder waaroor presies skop ek soveel stof op.

As ek my eerste 14 lewensjare moes deurgebring het in ’n armblankebuurt, in ’n armblankehuis, met armblankekos op die tafel, armblankeklere aan my lyf, en armblankevakansies in die agterplaas, sou ek moontlik meer van ’n gevoel gehad het dat ek êrens behoort. (Sou dit my lewe beter gemaak het? Nie noodwendig nie. Die saak is immers meer kompleks as net om ’n sin van lidmaatskap te ervaar.)

Wat ’n middelklashuis, middelklasklere, middelklaskos, middelklasvakansies, en ’n idee van wat die toekoms mag inhou vir my gegee het tot ek 14 jaar oud was, was eerstehandse kennis van die sogenaamde bourgeoisie, asook vriende wat grootgeword het in die wêreld van die middelklas. Die belangrikste seëning wat ’n aanvanklike middelklaslewe egter vir my gegee het, was ’n relatiewe maklike pad na tersiêre opleiding, wat my aan die einde kennis en insig en selfs ervaring gegee het van die Groter Wêreld.

Wil ek teruggaan Suid-Afrika toe en vir myself ’n twee slaapkamer huurhuis in ’n armblankebuurt soek? Nee. Wil ek teruggaan Suid-Afrika toe en tussen ’n klomp Armblankes gaan staan en uitroep, “Ek’s een van julle!”? Fok dit. Selfs Vladimir Lenin het gesê, “Less windy talk about ‘proletarian culture’, and let’s first rid ourselves of a serf mentality. We could do with some bourgeois culture for a start.” (Hy’t blykbaar in sy laaste toesprake en skryfwerk klem gelê op ordentlike opleiding en onderrig. Dis natuurlik ook waar dat hy ’n bietjie van ’n romantiese idee gehad het van mense wat gelukkig sal wees al werk hulle tien ure per dag in ’n fabriek, solank hulle party net aan bewind is. Miskien het hy gemeen dit sal alles goed uitwerk. Of miskien het hy nie omgegee vir individuele welsyn nie. Sou hy persoonlike geluk en vervulling gesien het as dekadente, kapitalistiese waardes?)

Die nuwe etiket (iv)/Mislukking en klasbewussyn

Hoe en waar jy inpas in die wêreld is, soos klas en politieke bewussyn, iets waaraan meeste mense eers begin dink as hulle hulself aan die verkeerde kant van die lyn bevind. (“Watter lyn?” sal baie mense weer vra, en by hulleself dink, “Jislaaik, hierdie ou het lekker baie issues!”)

Ek het vir jare geglo ek hoort in die middelklas – in die tagtigs in Suid-Afrika as ’n kind het ek geglo alle blankes is middelklasmense, maar later ook in terme van kleredrag, taalgebruik, toekomsvooruitsigte, tersiêre kwalifikasies, stokperdjies en belangstellings, en vriende. Tog, vir jare al sukkel ek met die oortuiging dat ek ’n mislukking is in hierdie spesifieke klas – die sosio-ekonomiese domein waar ek veronderstel was om te slaag. Die feit dat ek al jare in die Verre Ooste woon, het dit net moontlik gemaak om hierdie “mislukking” te verdoesel.

Hierdie mislukking was pynlik ooglopend tydens die periodes wat ek wel in Suid-Afrika gewoon het na ek klaargemaak het met universiteit. Ek kon nog in 1995 wegkom met die feit dat ek steeds op papier geregistreer was vir ’n tersiêre kursus – ek was dus nie ’n werklose armblanke nie, ek was ’n “nagraadse student”, maar van die begin van ’96 af was my werklike status in die Groot Hiërargie duidelik vir enige een wat sou omgee om te kyk.

Gedurende die ses maande wat ek in Johannesburg gewoon en gewerk het in 1998 was dit ook duidelik aan almal, en tot groot verleentheid aan myself, dat ek dit nie “maak” in die Middelklas nie. Hoe ’n mens ook al daarna gekyk het, ek was ’n mislukking in die klas waarin ek gewerk het, waarin ek gesosialiseer het, en waarin ek gewoon het – die bediendekamer waarvoor ek nie huur betaal het nie, was immers in ’n middelklasbuurt.

Van die oomblik wat ek in Taiwan aangekom het, kon ek weer hierdie mislukking kamoefleer. Vanaf 2000 het daar egter heelwat ander Suid-Afrikaners ook Taiwan toe gekom, wat óf voorheen suksesvol was in die Middelklas, óf ten volle verwag het om suksesvol te wees ás en wanneer hulle terugkeer Suid-Afrika toe. Ek het myself weereens in sosiale sirkels bevind waar ek gereken het ek die feit moes verdoesel dat ek ’n Middelklas Mislukking was in 1998, en ook sou wees as ek moes terugkeer enige tyd gedurende die afgelope drie-en-’n-halwe jaar (sedert 2000).

Oor hierdie wegkruipery en voorgeëry dat ek iets is wat ek inderdaad nie is nie, kan ek die volgende stelling plegtig bekend maak: Nie meer nie. (Of soos Roberto Duran in 1980 geprewel het in sy geveg teen Sugar Ray Leonard, “No más, no más.”)

Ek sal op ’n dak klim en uitroep: “Ek is ’n Armblanke! Ek koester geen middelklas ambisies meer nie! En ek weier om verder voor te gee dat ek ’n kind van die middelklas is! My ouers is kunstenaars wat permanent pendel tussen die laer middelklas en die klas van Armblankes! Ek is ’n skrywer, en ’n Armblanke! Dit, julle skynheilige bastards, is die realiteit! Dit is my realiteit, en dit is al my realiteit vir twintig jaar lank!”

En terwyl ek op die dak is sal ek sommer vir die ander Armblankes ook skree, “Fok julle ook met julle serf mentality! Ek weier om weer in ’n poverty state of mind te verval waar ek laer trek met ander armgatte, en modder gooi na dié wat meer besit as ek … wat ’n kar het, en ’n mooi huis, en wat oorsese vakansies kan bekostig! Goed vir hulle! Mag hulle gelukkig wees! Watter een onder julle begeer nie hierdie dinge vir julleself en julle kinders nie?! Ek is nie een van húlle nie, maar ek is ook nie een van júlle nie! Ek is in ’n klas van my eie!”

En die Armblankes op die sypaadjie sal terugskree, “Ja, en voetsek jy met jou fancy universiteitsgrade en jou fancy Japannese kamera …”

______________________

Brand Smit en ’n besoldigde posisie

SATERDAG 24 MEI 2003

Ek dink nie ek kan nog ’n jaar in Taiwan bly nie. Dis nie dat ek skielik moeg is vir die plek nie. Dis nie dat ek nie weet ek kan volgende maand op vakansie gaan, terugkom, die kleuterskoolwerk los, fokus op my Chinees en my teaching materiaal vir ses maande, en ’n ander woonstel kry nie. Dis nie dat ek nie weet ek kan dan volgende Februarie vir twee maande op vakansie gaan, en terugkom en ’n ander werk kry nie.

Waaroor dit gaan, is bloed: my familie. My ouers raak nie jonger nie. My jongste suster, met wie ek altyd ’n noue verhouding gehad het, is al ’n paar jaar getroud, en ek het nog net een keer sedertdien by hulle aan’t huis gekuier. My ouer suster woon in Engeland. Ek sal graag ook by haar wil gaan kuier, maar dat ek dit nog nie kon doen nie, is ten minste nie iets waaroor ek skuldig voel nie, want sy het, soos ek, weggegaan.

Nog ’n ding: Onlangs het die nuus gebreek dat my ouer suster swanger is met haar eersteling. My jonger suster kan ook enige tyd swanger raak. Waar laat dit my? Die “oom” wat in die Verre Ooste woon, wat miskien een keer per jaar kom kuier? En wanneer my ouer suster en haar gesin Suid-Afrika toe gaan, is die kans goed dat ek aan die ander kant van die planeet sit. Dis nie goed genoeg nie.

Een ding wat weereens bevestig is die laaste paar jare in my observasie van Taiwannese mense en hulle kultuur, is hoe belangrik familie is. Ek sien oupas wat laatmiddag in die straat afstap wat weet hulle sien weer daai aand, soos elke aand, hulle kleinkinders. Ek sien ouers wat hul eie kinders én hulle broers of susters se kinders by dieselfde kleuterskool optel. Dít – dit is die lewe wat ek wil hê! ’n Lewe van gemeenskap, waar ek my ouers gereeld kan besoek, en naweke by my suster en swaer kan braai. En as hulle dan kinders het, om te sien hoe hulle my onmiddellik herken, en vir my ’n storie vertel soos ’n kind net ’n storie vertel vir iemand wat nie ’n vreemdeling is nie. En wie weet, as dinge dan so uitwerk, dan sien ek ook hoe my eie kinders eendag so is met my suster en my swaer. Dan is daar my ouer suster en haar man. Goed en wel, Engeland is ’n bietjie ver vir ’n weeklikse braai, but it’s still a hell of a lot closer than the Farthest East!

’n Vraag het soos ’n vlaggie wat aan ’n veer vas is by my mond uitgespring die oomblik toe hierdie gedagtes geregistreer het as ’n nuwe verwikkeling: Hoe gaan ek dit regkry?

Soos verskillende bestanddele maar altyd saamvloei op enige oomblik om iets groots te produseer, was ek dié keer besig om ’n George Orwell boek te lees met die titel, Coming up for Air. Die ou gaan in die eerste honderd bladsye of so erg aan oor Engeland in die twintigs, en oor ’n betrekking wat jou net genoeg geld gee sodat die kinders nooit regtig weet dat julle nooit baie geld gaan hê nie, met die vrou wat altyd kla oor rekeninge en so aan. Ek dink toe half dromerig: “Hmm … ’n job, nè?”

Om iets wat naastenby kwalifiseer as ’n vaste betrekking te beklee in Suid-Afrika is gewoonlik vir my niks meer as ’n ietwat vermaaklike teoretiese moontlikheid nie. Ek sal so nou en dan ’n vlugtige dagdroom daaroor hê. Maar dit is ook iets wat ek vrees, as gevolg van my probleem met gesagsfigure, en omdat ek bang is ek mors my lewensdae in ’n ewigdurende stryd om genoeg geld bymekaar te maak. En as dit nie ’n kantoor job is nie, dan enige van ’n duisend ander jobs waar jy moet sê, “Ja Baas,” en “Dis waar, ek hét lelik drooggemaak. Ek belowe ek sal nooit weer nie.” En dan huis toe gaan in die aande en met niemand wil praat nie, of op almal wil skree.

Hoekom sou George Orwell van alle mense die idee van ’n “job” vir my lekker laat klink? Sy hoofkarakter het immers aan soortgelyke dinge geglo as wat ek daagliks aan myself resiteer as persoonlike dogma. Miskien was dit nie in die eerste plek die idee van ’n vaste werk nie, maar die idee van mense om jou, ’n vrou en kinders, en plekke wat jy ken. En miskien was dit ook omdat ek weet dat ek die konsep van ’n vaste betrekking – so sentraal aan ’n lewe van middelklas semi-sekuriteit – koppel aan al die dinge waarna ek vir jare lank al smag.

Hierdie verband tussen wat ek vrees en wat ek begeer hou my nou al vir hoe lank in ’n ongewenste situasie vasgevang. Ek wil die goeie dinge hê wat ’n mens gewoonlik kan kry as jy ’n sogenaamde job het, sonder om in werklikheid so ver te gaan om my eie oortuigings te verloën en ’n vaste werk te probeer bekom – of dan ten minste iets wat op papier lyk soos ’n vaste werk.

Is dit nie hoekom ek vir die duisendste Saterdagaand alleen in my woonstel in die Verste Ooste sit, terwyl my familie op ’n ander kontinent die vleis begin uitsit vir vanaand se braai nie? Omdat dit dogma geraak het dat Brand Smit nooit ’n besoldigde posisie sal kan verduur nie.

______________________