BrandSmit.net

SATERDAG 31 DESEMBER 2005

[Op ’n los stukkie papier sonder ’n datum, maar met ’n kalender vir April 2006 op die agterkant]

“You played out your happiness on a piano that was not infinite.” [uit The Legend of 1900]

“Fotografie” sê: neem waar, maak aantekeninge, probeer om te verstaan, en gee uitdrukking aan wat jy sien, wat jy uiteindelik begryp, en wat jy steeds nie kan verstaan nie.

* * *

Die volledige aanhaling uit The Legend of 1900:

Die man wat bekend staan as “1900” verduidelik hoekom hy nie die skip verlaat het nie, en nooit die skip sal verlaat nie: “All that city… You just couldn’t see an end to it. The end! Please, could you show me where it ends? It was all very fine on that gangway and I was grand, too, in my overcoat. I cut quite a figure and I had no doubts about getting off. Guaranteed. That wasn’t a problem. It wasn’t what I saw that stopped me, Max. It was what I didn’t see. Can you understand that? What I didn’t see. In all that sprawling city, there was everything except an end. There was everything. But there wasn’t an end. What I couldn’t see was where all that came to an end. The end of the world. Take a piano. The keys begin, the keys end. You know there are 88 of them and no-one can tell you differently. They are not infinite, you are infinite. And on those 88 keys the music that you can make is infinite. I like that. That I can live by. But you get me up on that gangway and roll out a keyboard with millions of keys, and that’s the truth, there’s no end to them, that keyboard is infinite. But if that keyboard is infinite there’s no music you can play. You’re sitting on the wrong bench. That’s God’s piano. Christ, did you see the streets? There were thousands of them! How do you choose just one? One woman, one house, one piece of land to call your own, one landscape to look at, one way to die. All that world weighing down on you without you knowing where it ends. Aren’t you scared of just breaking apart just thinking about it, the enormity of living in it? I was born on this ship. The world passed me by, but two thousand people at a time. And there were wishes here, but never more than could fit on a ship, between prow and stern. You played out your happiness on a piano that was not infinite. I learned to live that way. Land is a ship too big for me. It’s a woman too beautiful. It’s a voyage too long. Perfume too strong. It’s music I don’t know how to make. I can’t get off this ship. At best, I can step off my life. After all, it’s as though I never existed.”

______________________

DONDERDAG 22 DESEMBER 2005

Verskeie gedagtes oor 2006 (en die res van my toekoms) kom neer op een beginsel: ’n Mens kan jou verbeelding en jou intellek inspan om ’n beter lewe te bewerkstellig.

VRYDAG 23 DESEMBER 2005

My geheel het twaalf, dertien jaar gelede begin disintegreer.* Sedertdien het ek hard gewerk daaraan om weer die dele bymekaar te sit op so ’n wyse dat ek kan terugstaan en kan sê: “Dis goed. Dit werk. Ek verstaan … nie alles nie, maar ek verstaan genoeg om te kan funksioneer.”

* Christelike wêreldbeeld: elkeen en alles het ’n plek, ’n rol, ’n doel, ’n storie, ’n waarde gehad. Hierdie een sê dit? Dis omdat hy X is. Daai een sê dat? G’n wonder nie. Sy’s mos …

Na wat vir my letterlik ’n leeftyd was wat ek my lewe ingerig en geleef het volgens hierdie wêreldbeeld, het die verduidelikings en antwoorde eenvoudig al hoe dunner geraak, en het ek al hoe meer die hand van die mens herken in die ontwikkeling daarvan.

SATERDAG 24 DESEMBER 2005

Op pad terug van die Carrefour af, besef ek: dis nou presies tien jaar sedert die Kersfees van macaroni gekook in ’n ketel, goedkoop aanmaak kaassous van die kafee, en ’n twee-liter bottel aanmaak koeldrank – o ja, en ’n buisie knoffelpolonie.

Die klim van daai punt af was hard. En hoewel die kruin nog in die verte wink, is ek veel, veel nader.

MAANDAG 26 DESEMBER 2005

12:20

Die speelveld kan nooit gelyk gemaak word vir almal nie. Die stryd moet wees om dit gelyker te maak as wat dit nou is.

17:47

Jare gelede het ek gevra: Hoe kan ek my eie belangstellings volg en my eie agenda nastreef, en steeds aan die lewe bly, ’n woonplek bekostig, rekeninge betaal, ensovoorts. My eerste antwoord was eenvoudig: Jy word ryk. Dan koop jy ’n huis, meubels, ’n TV en ’n rekenaar en ’n stoof en ’n wasmasjien en ’n yskas, en jy werk rustig aan dit waaraan jy wil werk. Later het ek gereken jy’t ’n ambag nodig, iets wat jy kan doen waarvoor daar ’n mark is, waarmee jy dan ’n inkomste kan bewerkstellig sonder om jou belangrikste werk te veel te ondermyn.

Ek het vanmiddag gedink aan ’n ander moontlikheid: undemanding work. Jy kan ook jou eie agenda nastreef deur geld te verdien in ’n werk wat nie te veeleisend is nie, wat nie te veel van jou tyd opeis nie, en wat jy kan doen terwyl jou aandag steeds min of meer by jou agenda werk is – soos ek wat hierdie nota skryf, en die gedagte gehad het, terwyl ek geld verdien deur ’n Engelse klas aan te bied in Taiwan.

DINSDAG 27 DESEMBER 2005

Binne elke mens is die saad van lewe, en elke mens dra die saad van dood. Elke mens kan ’n agent van lewe wees. Net so is elke mens ’n potensiële agent van die dood.

______________________

SATERDAG 10 DESEMBER 2005

Ons bestaan is tot ’n mate ’n uitdrukking van vrye wil. Dat ons in die eerste plek ontstaan het, was egter nie ons keuse nie. Teen die tyd dat ons besef het hierdie “ding” wat ons beleef, het ’n naam, en dat dit “lewe” genoem word, was ons reeds volwaardige wesens-in-bestaan.

MAANDAG 12 DESEMBER 2005

Ek is al die afgelope tien tot vyftien jaar vasgevang tussen twee pole: ’n siniese wêreld waar elkeen vir homself baklei (en miskien vir sy familie) en waar alles regverdig kan word solank daar geld betrokke is; en die “Feel God” reaksie daarop wat so populêr is onder moderne Christene.

Ek haat hierdie ding dat mense ander sal lieg en bedrieg en oor hulle sal trap en dit regverdig deur te praat van ’n “harde wêreld” en “elke ou vir homself”, of die regverdiging dat dit gedoen is vir die welstand van die gesin, of die familie. Ek het ook ’n toenemende afkeer ontwikkel van die anti-rasionele, anti-intellektuele, emosie-gedrewe rigting waarin vele sogenaamde Christene begin beweeg het.

Wat is my opsies? Ek wil nie ’n dissipel en/of slagoffer word van sinisme en die blinde najaging van materiële gewin nie, en ek wil nie troos vind in die arms van ’n anti-rasionele, emosie-gedrewe religieuse gemeenskap nie! What to do …

* * *

[op die agterkant van ’n rekening]

“Personal Agenda” follows the second self-imposed socio-economic exile of a white, male, Afrikaans-speaking South African in Taiwan (the first “exile” being two years spent in South Korea, also as an English teacher). The main character/writer examines over a period of six years the reasons for his self-imposed exile and the possibility of returning to the country of his birth. In the process he questions his identity, the meaning and possible purpose of his life, and the accepted truths and ways of life with which he had grown up …

MAANDAG 19 DESEMBER 2005

As jy nie opstaan en loop nie, sal jy opeindig plat op jou gesig. Mense – vriende, familie, en ’n paar vreemdelinge – sal jou help tot op ’n punt. Maar na ’n ruk sal ook hulle hul eie reise voortsit. Dit is eenvoudig hoe die lewe is.

______________________

DINSDAG 6 DESEMBER 2005

Ek het nodig dat my lewe ’n doel moet dien. Hierop sal sommige mense dalk ietwat skepties reageer. “Doel?” sal hulle vra. “Doel in die lewe is ’n primitiewe religieuse konsep. Dit veronderstel dinge wat nie bewys kan word nie. Dit impliseer ook dat jou lewe waardeloos is tensy dit ’n doel dien”

My reaksie: Gestel jy het twee mans, Meneer A en Meneer B. Laasgenoemde het geen begeerte om te voel dat sy lewe ’n doel dien nie. Sy fokus is meestal op homself, en op sy eie materiële en emosionele behoeftes. Hy werk – want hy het die geld nodig; hy trou – want dis beter as om alleen te wees; en hy maak vriende – want hy hou van die gevoel dat ander mense van hou, hy hou van die geselskap, en dit verlig sy verveling. Sy lewe bestaan dus uit familie, vriende, werk, en ander dinge wat hy geniet om te doen. Hy streef nie aktief daarna om enige iets te doen of om deel te wees van enige iets wat hom na sy eie lewe sal laat kyk met die oortuiging dat hy een of ander (goeie) doel dien nie (Die kans is dat hy sonder om te probeer ’n goeie doel dien, of al gedien het, maar ter wille van hierdie argument is dit belangriker om sy geval te illustreer as een waar geen doel aktief en doelbewus gedien word nie.)

Meneer A, aan die ander kant, is een van daai mense wat glo om bloot te bestaan – om te werk, ’n gesin van sy eie te hê, om vriend te wees en vriende te hê, en om dinge te doen wat hy geniet – nie genoeg is nie. Hy voel ’n sterk drang om ’n goeie doel te dien – iets wat sy lewe meer waarde en betekenis sal gee. Gestel hy kies as sy doel in die lewe om regsdienste te lewer aan mense wat nie oor die finansiële hulpbronne beskik om hierdie diens te kan bekostig wanneer hulle dit nodig het nie. Oor die verloop van dertig jaar verskaf hy regsadvies – direk, of indirek deur ’n organisasie wat hy begin het – aan honderde, selfs duisende mense. (Dit mag wees dat hy hierdie doelgerigte lewe nastreef as ’n volger van een of ander godsdiens, wat ook aan hom die satisfaksie sal verleen dat sy diens gesanksioneer word deur ’n spesifieke godsdiensgemeenskap. Dit mag ook wees dat hy ’n ateïs is, en dat hy gemotiveer word deur die selfrespek wat sy diens inspireer, en deur die respek en dankbaarheid wat ander mense hom gee. Sy keuse om ’n doelgerigte lewe na te streef sal ’n positiewe resultaat hê op mense ongeag of sy keuse gemotiveer word deur een of ander religieuse oortuiging.)

Kom ons sê beide Menere A en B is gebore in dieselfde jaar, in dieselfde stad, met soortgelyke kulturele agtergrond en sosio-ekonomiese status, en kom ons sê verder hulle albei sterf in dieselfde jaar na ’n kort siekbed. Meneer B se lewe was goed. Hy sal gemis word deur sy kollegas, sy vriende, en sy familie. Meneer A het ook ’n goeie lewe gehad, en hy sal ook gemis word deur kollegas, vriende en familie. Wat is die verskil? Meneer A se lewe het honderde, selfs duisende mense se lewens verbeter. Sy lewe het waarde gehad wat die lewenswaarde van die gemiddelde persoon wat nie aktief ’n doelgerigte lewe nastreef nie, ver oortref. Hy sterf met die vervulling dat sy lewe ’n doel gedien het. Hy het sy lewe geleef met die vervulling dat sy kollegas, vriende en familie nie die enigste mense was wat voordeel getrek het uit sy bestaan en die keuses wat hy gemaak het nie. Meneer B het geleef sonder hierdie vervulling, en hy het gesterf wetende dat benewens sy binnesirkel nie veel ander mense veel voordeel getrek het uit sy bestaan nie. Hopelik het dit nie veel aan hom saakgemaak nie, siende dat hy reeds vroeg in sy volwasse lewe dit duidelik gemaak het dat hy nie die begeerte voel om enige doel te dien nie, of dat sy lewe waarde en betekenis moet hê buiten wat hy, of sy binnesirkel daaruit kry nie.

Hierop reageer my debatsvennoot: “So dit gaan oor persoonlike vervulling? Of gaan dit oor nommers – die een ou se lewe raak honderde, selfs duisende ander mense, en die ander ou se lewe raak miskien twintig ander mense?”

My antwoord: Een ou se lewe het twee dosyn of so ander mense se lewens positief geaffekteer. Die ander ou het honderde, selfs duisende mense se lewens positief geaffekteer. Wat presies is jou vraag? [*]

Debatsvennoot: “Gestel ek vertel jou daar’s ’n nuwe pil op die mark wat geen newe-effekte het nie, wat uiters bekostigbaar is, en dit bevat ’n natuurlike bestanddeel wat jou brein voorsien van presies dieselfde gevoel as wat ’n mens sal kry van ’n doelgerigte lewe. Dit sal jou dus dieselfde skop gee, sonder enige moeite!”

Ek: En die mense wie se lewens ek dalk positief kon beïnvloed het, bly ongeaffekteer. Werklike resultate van die aksies wat ek beplan het, bly ongerealiseer. Ek sal sê, nee dankie. Ek sal eerder die moeite doen.

* [Die vraag is dalk, is dit beter om twee mense se lewe positief te affekteer as net een? Wat van om 2 243 mense se lewe positief te affekteer teenoor 2 242 mense? Wat van een persoon wat 50 000 mense se lewens positief affekteer en die ander persoon wat positief en konstruktief bydra tot slegs 76 mense se lewenskwaliteit?]

WOENSDAG 7 DESEMBER 2005

Vir baie mense is die idee dat daar geen intelligente, kreatiewe agent is agter alles wat bestaan nie, die mees verregaande ding waaraan enige mens kan dink. Wat, of wie hierdie agent is – of wat of wie hierdie agente is, is iets waaroor mense al wonder, argumenteer, oorlog voer en sterf sedert mense begin dink het aan dinge. Ons het hierdie veronderstelde agent – of agente – name gegee. Ons het hom/haar/hulle menslike eienskappe gegee. Ons het selfs gedink aan die geslag en voorkoms van hierdie veronderstelde agent – of agente. Vele mense is tevrede met ’n eenvoudige term: “God.”

Ons kan voortgaan om te dink, te redeneer, te baklei en te sterf vir spesifieke oortuigings oor hierdie agent – of hierdie agente. Dit is blykbaar in ons natuur om so te doen. En as dit vir mense ’n gevoel gee van doel en sekerheid en betekenis in hul lewens, dan maak dit seker sin tot ’n mate dat ons voortgaan om dit te doen. Een ding bly egter staan: vir baie mense is daar niks wat enige iets kan wegneem van die feit dat ’n intelligente, kreatiewe mag die enigste redelike verduideliking is vir ons eie bestaan, en vir die bestaan van alle ander vorme van lewe nie.

Waarom hierdie veronderstelde intelligente, kreatiewe mag ons bestaan veroorsaak het, of ons bestaan ’n doel dien, en selfs die moontlike aard van hierdie veronderstelde agent, of van hierdie agente, hierdie is vrae wat so boeiend sal bly soos hulle nog altyd was.

______________________

VRYDAG 2 DESEMBER 2005

Ek het in Korea gewoon vir 22 maande en drie dae. Vandag sê ek: “Ja, ek was in Korea. Dit was orraait.” Dit vat my 4.5 sekondes om hierdie stelling te maak. Tog, daar was ’n tyd in my lewe wat “Ek is in Korea” geleef is 24 ure elke dag, sewe dae per week, en dan … weer 24 ure, en weer, en weer. Al daai tyd waarin ek asemgehaal, geëet, geslaap, gewerk en gekuier het, is nou gereduseer tot een stelling: “Ja, ek was in Korea …”

Vir die grootste deel van my volwasse lewe was ek nie betrokke in ’n verhouding met iemand nie. Alleenheid, en eensaamheid, was noodwendige resultate. Dit was so ’n oorweldigende ervaring dat dit tot onlangs tot ’n groot mate my lewe gedefinieer het. Nou is ek al amper nege maande lank betrokke in ’n verhouding met ’n vrou wat net beskryf kan word as ’n engel (en ek speel nie rond met sulke terme nie). Vandag, as ek gevra word daaroor, sal ek sê: “Ja, ek was vir lank alleen. Soms was dit oukei, en soms was dit nogals redelik kak.”

Wat jare van my lewe beslaan het, en ’n definiërende aspek van my lewe geword het, word nou uitgedruk in ’n sewe sekonde stelling. Ek wil amper uitroep, “Sewe sekondes?! Ons praat hier van dae, en nagte, en weke, en maande, en jare! Sewe sekondes?!”

Ek werk nou al vir meer as twee en ’n halwe jare lank aan ’n boekprojek – ’n versameling essays en notas. Die Afrikaanse teks is so te sê gereed, en ek is reeds besig met die Engelse vertaling. Ek het ook al ’n magdom tyd gespandeer aan ander projekte. Geen tasbare sukses het sover uit enige iets gekom nie – geen erkenning of betekenisvolle wins nie; slegs enkele aanmoedigings, en ’n bietjie geld uit een handboek.

Soms pla hierdie gebrek aan vrugte van my arbeid. Ek glo egter dat hierdie situasie, soos die Korea voorbeeld en die alleenheid, ’n punt sal bereik waarna ek ook daarna sal verwys in die verlede tyd: “Ja, ek moes redelik baie tyd insit voor ek kon smaak die eerste vrugte van my arbeid.”

______________________