MAANDAG 8 DESEMBER 2003
’n Gedagte het in my kop begin broei êrens in die eerste deel van Oktober. Ek kan beweer dat ek sedertdien aan niks anders gedink het as aan die eier wat in sy nes gelê en wag het nie, maar hierdie idee is een van daai wat in fases uitbroei. Ek is nou eers, in die eerste deel van Desember, gereed om die ander ent van die eier te tik in die hoop dat die volle waarheid skreeuend uit sy dop sal kruip.
My vraag was laas, hou ek steeds in my agterkop dieselfde sjabloon wat betref my toekoms? Ek het tot ’n groot mate neergevel wat ek wou sê, en ek loop die risiko dat ek net dieselfde politiek weer gaan uitgorrel, om dit weer ’n keer op te dis as iets nuuts wat ek nog wil bysê.
Ek meen nou al vir ’n geruime tyd dat ek hierdie onpubliseerbare versameling stukke gaan afhandel, al my kontant in ’n plastieksak gaan toedraai, en sal teruggaan Suid-Afrika toe. Daar aangekom sal ek dit en dat doen, naamkaartjies laat druk wat sê wie ek is, hoekom ek op daai dorp my sole wil deurloop, en hoe ek reken ek by die gemeenskap inpas – in terme wat my dorpsgenote sal verstaan. Ek sal binne enkele weke ’n plaaslike burger wees wat herken, en vriendelik gegroet sal word elke Saterdagmiddag as ek balle by die gholfbaan gaan optel om te verkoop vir brood en twak.
Lank voordat ek sal begin verlang na Taiwannese vrouens en diepgebraaide seekat, sal ek aansit vir aandete by ’n vooraanstaande linksgesinde op die dorp se dogter. Kort daarna sal sy te bly wees dat iemand soos ek met háár sal wil trou, siende dat sy nét vyf operas op die klavier kan speel, gereeld haar humeur verloor vir sosiale onreg, haar ma altyd sê sy’s heeltemal te slim om ooit ’n goeie man te kry, en dat sy ’n veels te goeie sin vir humor het om ernstig opgeneem te word deur enige regdenkende digter of skatryk ingenieur.
En so sal my lewe voortgaan volgens die konvensionele model. Die skoonfamilie sal soms verplig voel om verskoning te maak oor my sogenaamde verlore jare, toe “hy na die Verre Ooste toe gegaan het om Engels te gee en te skryf, en so aan”. Ek sal egter wees waar meeste burgers van die Middelkosmos eens net gedroom het hulle sal opeindig – getroud, huis, werk, kinders, grassnyer …
Ek weet ek maak myself skuldig aan stereotipes. Ek weet lewe in die middelstratum van die samelewing is geen Voortrekkerkamp of Sondagskoolpiekniek nie. Ek weet alle mense, middel of nie, wil graag ’n behoorlike dak oor hulle koppe hê. Ek weet almal probeer hulle bes om genoeg geld elke maand bymekaar te skraap om siel binne vel te hou. En ek verstaan om jou eie kind in jou hande vas te hou verander jou beskouing van sake op wyses wat jy nooit sou kon raai nie.
Steeds wonder ek: Is die ideaal van ’n middelklasbestaan vir elke volwasse persoon beskore? Wat, om die noodwendige opvolgvraag te vra, is die alternatiewe modelle van ’n suksesvolle, gelukkige, vervullende volwasse lewe?
Een probleem wat ’n mens teëkom in die beantwoording van hierdie vraag, is definisie van ’n middelklasbestaan. Daar’s ook faktore wat ’n antwoord verskillend maak vir verskillende mense – maatskaplike realiteit, kulturele verwagtinge, en sienings van wat ’n suksesvolle volwassene is, speel alles ’n rol.
Siende dat hierdie nie ’n akademiese werk is nie, en omdat ek nie in die posisie is om oor enige iemand anders se lewe te skryf nie, slaan die byl dus weer teen my eie voordeur vas. Wat sou dus die alternatief wees vir my, of dan ten minste vir iemand in my posisie? Ek is 32 jaar oud; ek besit geen eiendom nie, en ek besit nie ’n motorkar nie. Die paar stukke meubels wat ek my eie noem, staan ’n woonstel in Noordoos-Asië vol. Ek het die ekwivalent van ’n paar duisend rand in die bank; ek glo kredietkaarte is ’n euwel; ek het geen dokumentasie van ’n vaste salaris om ’n bankbestuurder mee te beïndruk vir ’n huislening nie, en ek het ’n hardkoppige streek wat maak dat ek wil skryf wat ék wil skryf ongeag of dit publiseerbaar is, selfs as ek eintlik aksies moet neem om meer geld te verdien.
Wat is my opsies, as ek nie kwalifiseer vir die standaard ideaal van ’n middelklas gesinsman nie, as konserwatiewe, middelklas, “family values” gemeenskappe (wat insluit my eie ouers, my susters, en vriende wie ek om verskeie redes as belangrik ag) se kriteria van wat ’n “volwassene” behoort te doen, vryelik bokant my kop verby swaai?
DINSDAG 9 DESEMBER 2003
Om te trou en kinders te kry is meer as net ’n leefstylkeuse – dit is, en was heel moontlik nog altyd, oor kultuur- en tydsgrense heen, die primêre vereistes om te kwalifiseer as ’n volwaardig volwasse lid van die gemeenskap.
Natuurlik betwyfel niemand jou vermoë om keuses te maak, en verantwoordelikheid te neem vir jou eie aksies as jy ouer as 21 is nie, en soveel te meer as jy reeds die Groot Drie geslaan het. Dis egter een van daai gevalle waar mense sal sê “Ja, jy is nou oud genoeg om saam te gesels, maar …,” en dan nie altyd hulle sin kan voltooi nie.
’n Vriendin vra onlangs vir my – sonder dat sy bewus was daarvan dat dit ook een van mý huidige troetelkwessies is, wanneer ek reken ’n mens se ouers jou sien as ’n volwassene, as volwaardig een van “ons”. Mý vraag is, wanneer sien nie net jou ouers nie, maar die breë gemeenskap jou as ’n volwasse een van hulle? ’n Voorlopige antwoord was reeds aangebied – trou-en-kinders (en as jy kwalifiseer vir ’n lening, kan huiskoop bygevoeg word).
Wat ons terugbring by my vraag van gisteraand: Gestel trou-en-kinders is óf nie jou keuse nie, óf jou nie beskore nie, wat dan? Gaan jy tot jy tagtig is behandel word as ’n tweedeklas volwassene? Gaan volwassenes wat kwalifiseer om as sulks beskou te word volgens die genoemde kriteria geïrriteerd raak as jy ’n mening wil lewer oor “volwasse sake” soos kinders en die opvoedingsproses, omdat “jy nie weet nie, want … jy weet net nie”?
(Terloops, die drie dinge – huiskoop, trou, en kinders kry, word gereeld in een asem genoem as mylpale wat ’n mens kwalifiseer as ’n volwassene. Maar selfs al besit jy nie eiendom nie, al is jy geskei of al was jy nooit eens getroud nie, wat werklik saak maak is of jy die verantwoordelikheid ken van om jou eie kind groot te maak. Dit, meer as enige iets anders, is die Goue Ongeskrewe Vereiste.)
Natuurlik is daar uitsonderings op die reël; mense wat nooit hulle eie kinders produseer en/of grootmaak nie, wat wel gerespekteer word as volwaardige volwassenes. Die beste voorbeelde waaraan ek kan dink is die Katolieke Pous en die meerderheid Katolieke priesters. Hierdie groep word inteendeel gerespekteer omdat hulle die vreugde (en verantwoordelikheid) van eie kinders uit vrye wil prysgegee het, sodat hulle die Kerk, en hulle geloofsgemeenskap kan dien soos hulle leerstellings dit uiteensit. Selfde met die Dalai Lama en Boeddhistiese monnike. Mens kan amper sê dat voltydse lede van hierdie religieuse en ander soortgelyke gemeenskappe spesiale “vrywaringsbriewe” het om nie aan die konvensionele kwalifikasies vir volwaardige volwassenheid te voldoen nie.
Wat van ander volwassenes wat buite die konvensionele kriteria val? Waar pas die volwassenes in wat hulleself in inrigtings bevind, of wat op straat slaap en as “boemelaars” geklassifiseer word? Niemand verwag werklik van volwassenes in sielkundige inrigtings om op te tree, of te funksioneer as volwassenes nie (en van hulle word moontlik opgesluit in die vrees dat hulle wel kinders sal verwek); en boemelaars word in elk geval nooit geag as goed genoeg vir enige iets anders as miskien ’n muntstuk en ’n kort prekie in die parkeerterrein nie. Maar pas hulle steeds op ’n manier in as volwasse lede van die gemeenskap? Hulle word nie heeltemal as kinders behandel nie, en in sommige gevalle word daar van hulle verwag om verantwoordelikheid vir hulle aksies te neem, so … sal ons dit vir die oomblik daar laat om hulle “semi-volwassenes” te noem?
Om terug te kom by my spesifieke situasie: as ek ’n versteurde priester-boemelaar was wat myself “Pous” genoem het, kon ek nog ingeval het in die semi-volwasse groep, hoewel ek ook vrywaring kon eis van konvensionele kriteria vanweë my priesterstatus. Maar omdat ek nie geestelik versteur is nie, nie ’n boemelaar is nie, omdat ek nie ’n Katolieke priester of monnik is nie, en ook omdat ek nie kinders het nie, bevind ek myself in ’n spesiale groep: ongetroude, enkellopende, werkende volwassenes wat volgens vele se standaarde nie kwalifiseer vir volwaardig volwasse status nie.
Pla dit my? Dit irriteer meer as wat dit pla. Ek beskou myself as ’n volwaardige volwassene, maar as die vereistes van kinders en (moontlik) eiendom geld, gaan ek altemit nie as ’n volwaardige volwassene behandel word deur mense wat wel voldoen aan hierdie vereistes nie.
Ek kan die hele debat omgooi na die ander kant toe en sê dat daar baie volwassenes is wat “Ouer” kan skryf op hulle identiteitskaartjies, maar wat ek as … sal ons maar net sê, onderontwikkeld sal beskou volgens my eie maatstaf van volwasse opinies en gedrag.
Noudat ek daaraan dink, behoort daar nie iets te wees soos ’n kredietstelsel nie? Behoort mens nie krediet te kry vir uitgesorteerde opinies oor “volwasse” sake wat relevant is vir alle volwassenes nie; krediet wat sal opmaak vir die gebrek aan krediet wat ander se beloning is vir intieme eerstehandse kennis van ouerskap, al het hulle dalk nog nie soveel uitgesorteerde opinies nie? Die antwoord is heel waarskynlik negatief. Ouer-volwassenes het die breë gemeenskap aan hulle kant. Goed en wel as jy jou weergawe van die betekenis van die lewe, en kwessies soos identiteit en die rol van plek in die mens se lewe uitgesorteer het in “volwasse” woorde; wat egter saak maak, is of jy kinders het of nie.
Hoe sal dit my opinie verander as ek wel eendag my eie kind in my arms toevou? Ek sal graag wil antwoord dat dit nie my opinie sal verander nie. Dit sal my nog steeds irriteer as iemand van mening is dat ek nóú kan deelneem aan die gesprek as dit oor kinders gaan, “want jy’s mos nou self ’n ouer”. ’n Persoon is ’n volwaardige volwassene omdat hy of sy ’n volwasse ouderdom bereik het, omdat hulle weet hoe om te funksioneer as volwassenes, en omdat hulle verantwoordelikheid neem vir hul eie aksies in die gemeenskap waarbinne hulle hulself bevind. Ek het nie kinders van my eie nodig om as ’n volwassene gedefinieer te word nie, en ek het nie kinders van my eie nodig om ’n opinie oor die onderwerp van kinders grootmaak te lug nie.
(Is daar mense wat, bewustelik of onbewustelik, gemotiveer word om kinders te kry net sodat hulle kan kwalifiseer as “werklike” volwassenes in hulle gemeenskap? Ek glo daar is.)
Hierdie stuk het ’n paar draaie geloop waarop ek nie oorspronklik gereken het nie. (Ek beplan in elk geval nie my stukke nie. Ek skryf meeste van die tyd wat ek andersins hardop vir myself sou vertel, dink dan ’n titel uit en noem die eindresultaat “’n stuk”). Ek dink ek wou aanvanklik geweet het of ek net die een opsie het vir die toekoms, naamlik om terug te gaan Suid-Afrika toe, geld te verdien, huis te koop, te trou en kinders te kry.
Ek wou op een of ander kol nog alternatiewe noem, soos die ou wat twintig jaar lank in Hong Kong woon, vlot Chinees kan praat, baie reis, elke jaar hope literêre materiaal produseer (beide publiseerbaar en onpubliseerbaar), en geken sal word as die “eksentrieke oom van die Ooste” deur sy susters se kinders.
Ek glo egter die kwessie van hoe volwaardige, respekteerbare volwassenheid gedefinieer word, is die dieperliggende aangeleentheid agter die oorspronklike gedagte wat gebroei het in my kop.
NASKRIF
Die probleem in hierdie stuk was dat mense wat kwalifiseer volgens sekere kriteria, behandel word as “volwaardige volwassenes”. As jy oud genoeg is om by verstek te kwalifiseer maar jy voldoen nie aan hierdie sogenaamde “benchmarks of adulthood” nie, word jy steeds aanvaar as ’n mede-volwassene, maar jy word gereeld op subtiele wyses herinner daaraan dat jy nie aan ’n paar kardinale vereistes voldoen nie.
Ek het egter veel later aan iets anders gedink. Vind mense nie in soveel gevalle enige iets om hulleself in ’n beter lig te stel nie? As die ander volwassene nie getroud is nie en/of nog nie enige afstammelinge geproduseer het nie, dan vind hulle dit daarin. Dan sal dit hierdie saak wees waarop hulle sal hamer tot vervelens toe. As hulle dit nie daarin vind nie, dan sal dit wees oor die ander persoon se werk, of hulle kinders wat te veel lawaai maak, of “hulle verbasende swak smaak in huisdekor in ag genome dat hulle soveel geld het”.
Sekerlik is dit naïef om te verwag dat jy dieselfde reaksie sal kry van ander volwassenes om die tafel as die gesprek gaan oor misdaadbestryding in die plaaslike distrik, as die ander volwassenes woonagtig is in die distrik, en jy woon in ’n misdaadvrye enklawe in Skandinawië. Of dat jou mening noodwendig dieselfde gewig sal dra as die gesprek gaan oor die opvoeding van kinders, as jy nie enige kinders het nie. Dieselfde vir ’n gesprek oor huweliksprobleme as jy nog nooit getroud was nie.
Tog, sommige volwassenes sal altyd standaarde koester, fyn uitgekies en blink gepolitoer, wat hul eie lewens in ’n beter lig stel. Vir hierdie rede, sal volwassenes wat glo in hul eie waarde ten spyte van die somtyds eensydige menings van ander volwassenes, dit makliker vind om voort te gaan om ’n sukses te maak van hul eie lewens, ongeag hul verhoudingstatus en eiendomsportefeulje, en ten spyte van ’n moontlik algehele gebrek aan begeerte, of selfs onvermoë, om kinders te produseer.
______________________