Kategorie: Post Ongetiteld, volume twee

SATERDAG 2 JULIE 2005

11:35

Ek is besig om ’n Kevin Bacon movie te kyk, en ’n spesifieke storielyn vang my onkant vir die soveelste keer in my volwasse lewe. Nou, ek weet dis net ’n movie, maar dis nie wetenskapfiksie nie, dis ’n gedramatiseerde weergawe van ’n lewe waarmee ek seker is meeste kykers, wat sekerlik in die miljoene tel, kan assosieer.

Die storie verloop soos volg: ’n jong man wat ambisies het om ’n skrywer te wees en ’n beskouing het van homself as iemand wat nie net dieselfde wil doen as die spreekwoordelike almal nie, trou met ’n jong vrou wie se karakter nie so duidelik ontwikkel is as haar eggenoot s’n nie, maar wat mens kan veronderstel ambisies het van ’n meer konvensionele lewe. Hulle koop ’n huis in ’n middelklasbuurt. Hy kry werk by ’n advertensie maatskappy, en probeer skryf in die aande, maar kry nie veel uitgerig nie. Hy weet nie regtig wat hy wil hê uit die lewe nie, maar werk nietemin om die “huis” wat sy lewe is, te handhaaf – ’n lewe wat hy nie soseer gekies het nie as dit net gebeur het as ’n standaard opsie waarvoor hy die regte aksies geneem het op die regte tye, soos om op te daag vir ’n werksonderhoud en om op te daag by die bank om vorms in te vul vir ’n huislening. Hy wonder hoekom hy homself nie net kan aanvaar soos hy is nie, en tevrede kan wees met die plek waar hy is nie.

Soos verwag kon word, vat dit nie lank voor swangerskap en kinders deel word van die storie nie. Die man kla dat sy lewe sonder betekenis is, en dit word toenemend gesuggereer dat “fatherhood” die groot verskil gaan maak.

Die storie verloop dus soos volg:

– Man en vrou trou.

– Man en vrou is onseker oor die werklike waarde van hul lewens in die Groter Beskouing van Dinge (en hoewel dit al genoem is dat ons nie altyd leef in die Groter Beskouing van Dinge nie, leef ons ook nie net in die wêreld van vrot melk en vals musiek en kinders wat skree nie – al hierdie dinge is deel van iets groters, en dit weet meeste van ons). Hulle glo moontlik selfs dat hulle hul bestaan moet regverdig. Hulle moet aan die wêreld kan wys dat ook hulle iets werd is, en ’n waardige aanspraak kan maak op die suurstof wat hulle inasem, en die son wat hul wange warm bak.

– Hulle kry êrens werk, koop ’n huis, en probeer die gate vul wat onsekerheid oor die waarde van hul bestaan brand op hulle bewussyn soos ’n oop vlam gate sal brand deur delikate ryspapier.

– Hulle kry kinders – die blydskap, die groot aanpassing wat hulle moet maak in hul daaglikse lewens, die geluk en die gelukwensings onderstreep dat hulle ’n goeie punt bereik het. Hulle is nou ouers, wat beteken nuwe rolle om te speel asook die addisionele waarde wat dit aan hul lewens gee in die Groter Beskouing van Dinge. Die kind of kinders word grootgemaak om aanvanklik soos hulle ouers te wees (taal, sport voorkeure, religieuse waardes en ander lojaliteite), en na ’n paar dekades dalk soortgelyke lewens te leef. Die hele siklus word voortgesit: kry kinders, volwassenheid, kry kinders, volwassenheid, kry kinders …

Wat is my probleem hiermee? Ek hou van kinders! My eie susters het pragtige kinders en ek is gelukkig vir hulle! Ek wil dalk self eendag kinders hê! Wat is my probleem met hierdie mees primitiewe, mees wydverspreide verskynsel? My probleem is die tipe volwassenes wat vele mense word. En ek glo die tipe volwassenes wat mense word, word sterk beïnvloed deur die rede of redes hoekom hulle in die eerste plek ontstaan het. [Dink byvoorbeeld aan Prins William van Brittanje: rede vir ontstaan: om eendag koning te word (of koningin as die dobbelsteen anders geval het).] As ek kyk na my eie geval, het my ouers my dalk gehad omdat hulle meer kinders wou hê om hul eie selfsugtige redes. Ek het oukei uitgedraai. As volwassene lewer ek pittige dog effens siniese kommentaar oor ander volwassenes se lewens, ek betaal my rekeninge (laat, maar darem), en ek glo ek maak my bydrae, hoe beskeie ook al, tot die vooruitgang van beskawing, of ten minste tot die behoud van wat goed is.

Is dit nie aan die einde goed genoeg nie?

Ek dink dis tyd dat ek een van die naarste waarhede ooit in die gesig staar en dit erken: Nie almal se lewens is belangrik in die Groter Beskouing van Dinge nie. Om een lewe te hê met waarde wat die primêre behoeftige-organisme-gedrag-tot-behoefte-vervulling-model oortref, is moontlik dosyne primêre modelle nodig. Dis ’n aaklige waarheid hierdie: dat my lewe in die Groter Beskouing van Dinge meer werd is as iemand anders s’n, en dat iemand anders se lewe weer meer waarde het as myne – dat ek inderdaad wegdoenbaar is ter wille van ’n ander wie se lewe meer kosbaar is, meer waardevol as my eie. (En ek verwys nie na waarde van my lewe in die sin dat my lewe waarde het vir my ma, en Piet X se lewe het waarde vir Moeder X nie, ek praat van waarde waar verhoudings nie ter sprake is nie.)

Wat dit sal beteken is dat dalk soveel as nege uit elke tien volwasse mense kinders moet produseer om waarde te gee aan hulle lewens, en om hul deel by te dra tot die bevrediging van die behoeftes van die gemeenskap in die dekades wat kom (kinders word onderwysers, en dokters, en padbouers, en so meer). Een uit elke tien, of dalk net een uit elke honderd mense, doen meer – iets wat hul waarde transendeer bo hulle intieme binnesirkel en die arbeidswaarde wat hulle het vir die plaaslike ekonomie. Ten einde hierdie een-uit-tien of een-uit-honderd mense te produseer, MOET MEESTE VOLWASSE MENSE KINDERS KRY. Dis hoe dit is. Dis tyd dat ek dit aanvaar.

(Terloops, die movie se naam is, She’s having a baby.)

23:40

Weereens kom dit hierop neer: daar is geen universele menslike waarde nie. Elke persoon moet sy of haar eie waarde uitwerk in die Groter Beskouing van Dinge. As hy of sy nie tevrede is met die voorlopige uitslag nie, moet hy of sy self aksies neem om ’n gewenste waarde te bereik – sover dit binne sy of haar vermoë is.

Wat is jou waarde as jy dit nie self uitwerk nie, en as jy nie tel onder die groep mense wat gepla is met hulle waarde in die Groter Beskouing van Dinge nie? Dan is jou waarde die resultaat van noodlot – plek en tyd van geboorte, geslag, familie, sosio-ekonomiese status, ras, ensovoorts, behoeftes van die gemeenskap – x-hoeveelheid onderwysers benodig, x-hoeveelheid rommelverwyderaars, ensovoorts, en keuses en aksies wat jy neem, of geneem het om jou behoeftes te bevredig tot op die huidige oomblik.

Great. (Moontlike titel of subtitel vir ’n opstel: Aanvanklik oor ’n movie.)

[Sê jy werk jou eie waarde uit – wat dit ook al beteken, en jy reken jy kan ook getel word onder die groep mense wat gepla is met hul waarde in die Groter Beskouing van Dinge, is dit nie uiteindelik ook 100% deel van jou proses om jou eie behoeftes te bevredig nie? Een uit honderd mense wat dan uitstyg bo die spreekwoordelike massas, doen dan so vir dieselfde rede hoekom ’n bestaansboer ’n aartappel plant en oes: om eie behoeftes te bevredig.]

______________________

WOENSDAG 29 JUNIE 2005

Hoekom skryf ek? Hoekom sit ek op ’n trein? Hoekom knip ek my naels, eet ek ontbyt, sit ek sakke vol rommel in die hoek van my kombuis, skuif ek meubels rond, plak ek prente teen my mure, kyk ek na die syfer op die weegskaal, herinner ek myself dat ek my hare moet gaan sny later vanmiddag, en probeer ek vriendelik en beleefd wees?

Omdat … regtig? Omdat? Beter, mooier, maerder, ryker, slimmer, gesonder … beter, mooier, maerder, ryker, slimmer, gesonder … beter, mooier, maerder, ryker, slimmer, gesonder! Goedkoop trein, express – ’n spoor bly ’n spoor!

Bokse vol gemors wat net nie weggegooi kan word nie, nat handdoeke, nuwe beddegoed wat vrot oues moet vervang, mense wat om jou jaag en ’n lawaai in jou ore maak en eet en drink en lag en koop en vreet en jaag en sit en slaap en koop en vreet en suip en jaag en lê en praat en jaag en suip en vreet en slaap en koop en raas en jaag en vreet en slaap en sit en praat … Seks en dood, en tussen-in probeer mense hulleself wysmaak dat ander dinge ook belangrik is.

Kuns, vermaak, rommel, mens en treine en blomme, sigarette en groentesop … Aag! Laat hierdie asseblief nie my laaste nota wees nie!

* * *

Waarheid en leuen. Is ek op die trein?

(Dis 15:37.) Nee.

Soms sterf ek in die waarheid en word weer gebore in die leuen. Soms is die leuen belangriker as die waarheid. Soms het die leuen meer waarde as die waarheid.

Voor die woord “waarheid” bestaan het, het die waarheid reeds bestaan. Waarna ons verwys as die waarheid, is dus min of meer akkuraat; dit strook min of meer met die werklike waarheid; dit tref min of meer die kol.

Is ek op die trein?

(Dis 15:42.) Ja.

Wat is die punt? My omgewing het verander. Ek het volgens ’n vooraf beredeneerde plan ’n aksie geneem, en my waarheid het verander. Om 15:37 was die waarheid dat ek nie op die trein was nie. Om 15:42 was die waarheid presies die teenoorgestelde – ek was op die trein.

Mens kan slim wees en vra na ’n behoorlike definisie van “trein”. Of mens kan die korrekte gebruik van die voorsetsel “op” debatteer. “Op” sou streng gesproke beteken bo die trein, op die dak. Jy het immers die trein betree. Dit is derhalwe meer korrek om te beweer dat jy “in” die trein is, dan nie?

Geen graad van semantiese kluitgooiery kan egter die waarheid verander dat my waarheid verander het tussen 15:37 en 15:42 nie.

DONDERDAG 30 JUNIE 2005

Ek het gister verby ’n stootskraper op ’n trok gery. Vir ’n oomblik was ek diep beïndruk met die masjien: al die buisies en arms en staal, en droë modder wat getuig van ’n harde dag se arbeid. Ek besef toe ek ken nie die persoon wat daai masjien ontwerp het nie. Ek weet niks van hom of haar af nie! Die gedagte het my nie te veel ontstel nie, want die redelike aanname is gemaak dat die masjien wel ontwerp is, en dat dit wel deur ’n persoon ontwerp is, en dat hierdie persoon werklik bestaan, of bestaan het.

Ek besef toe ook dat ek geen idee het van die mense wat die masjien gebou het nie …

* * *

Leef ek in ’n tyd van oorlog of vrede? Self was ek nog nooit in ’n oorlog betrokke nie. Ek het ook nog nooit oorlog eerstehands aanskou nie. Meeste van die mense wat ek ken en daagliks mee kontak het, het ook nog nooit oorlog gesien of ervaar nie. Dit blyk dus ’n redelike veronderstelling te wees dat ek in ’n tyd van vrede leef. Tog, ek sien beeldmateriaal op TV van oorlog. Ek het ook al mense ontmoet wat oorlog eerstehands ervaar het, hoewel hulle dit ervaar het jare voor ons paaie gekruis het.

Die punt met hierdie stukkie teks is nie oorlog of vrede nie – dit is om te illustreer ’n verskynsel wat alledaags is in menslike kommunikasie. ’n Vraag word gevra, en ons gaan gewoonlik sonder veel aarseling oor na die mees gepaste beantwoording daarvan. Was die vraag ’n redelike een? Watse veronderstellings is gemaak waarmee die persoon wat moet antwoord, nie noodwendig sou saamstem as hy vir ’n wyle daaroor moes nadink nie? Was daar inherente implikasies aan die vraag waarmee die antwoorder nie eenstemmig sou wees, sou hy dit besef het nie? Byvoorbeeld, wat is “oorlog”? Hoe definieer ’n vraagsteller ’n “tyd van vrede”? Watter antwoord sou korrek wees? Weeg opinie hier swaarder as feitelike korrektheid? Wat sou ’n redelike opinie wees, en wat ’n drogredenasie?

Vrae en antwoorde (of opinie) is wyses waarop ons meer inligting versamel oor onsself, die omgewing wat ons bewoon, die tyd waarin ons leef, en die mense met wie ons die omgewing deel. Vrae, of die wyse hoe die vraag gevra word, beïnvloed ook soms die antwoord – of die wyse hoe dit beantwoord word.

Laaste sin: informasie is belangrik; informasie word ingewin deur vrae te vra; akkurate, korrekte, sinvolle en redelike antwoorde is die mees algemene resultaat van goed geformuleerde, redelike en sinvolle vrae.

______________________

WOENSDAG 29 JUNIE 2005

Na jare se dink oor homself en oor die lewe, besluit ’n man wie hy wil wees, waar hy wil woon, in watter styl, met hoeveel geld hy tevrede kan wees, en so meer.

Dan ontmoet hy ’n vrou en hulle begin ’n verhouding. Oor die verloop van maande wat hy met haar spandeer, kry hy ’n idee van wat haar visie is van ’n mooi huis. Sommige aspekte daarvan korrespondeer met sy eie idees. Ander items tref hom dalk as opsigtelik “bourgeois”. Hy het ook ’n aversie opgebou oor die jare teen dekor wat lyk of dit uit ’n katalogus gekoop is, en hy word herinner aan ’n Fight Club quote: “Flipping through catalogues, deciding which coffee table defines me the best.”

Hierdie man is gemaklik daarmee om van ’n koffietafel ’n politieke argument te maak. Tog, hy is lief vir die vrou, en haar visie van ’n mooi huis … is mooi, stylvol, esteties aangenaam, en warm. Sy vraag aan homself: Moet hy erken dat die voorstelle wat sy maak om van ’n woonstel ’n mooi tuiste te maak nie in konflik is met sy idee van ’n aangename leefspasie wat haar teenwoordigheid in sy lewe pre-dateer nie, of moet hy voortgaan om sy visie van ’n “intellectual’s lair” te verdedig tot die laaste koffietafel splinter, omdat hy sal sterf van verleentheid as enige ander leunstoel rewolusionêr van opinie moet wees dat hy bourgeois geraak het die oomblik toe hy sy hart verloor het op ’n vrou?

Wat hier ter sprake is, is identiteit. Wie en wat jy is in die omgewing en tyd waarin jy bestaan vind uitdrukking in jou adres, jou klere, jou meubels, jou vervoermiddel, en die ornamente en muurbehangsels in jou sitkamer. As enige van laasgenoemde uitdrukkings van jou wie-en-wat verander, wat sê dit van wie en wat jy is, of geword het, of besig is om te word? (En enige leser wat van mening is dat ’n koffietafel net ’n donnerse koffietafel is, het duidelik nog nie die fyner punte van bestaan gekontempleer nie.)

Mens verander, dit weet almal. Mens tree in ’n verhouding met iemand spesiaal, en jou bestaanstoestand word oornag (en met die verloop van maande), getransformeer van enkellopende amateur akademikus/skrywer, na … amateur akademikus/skrywer in betekenisvolle verhouding met ’n pragtige vrou wat nie hou van gebreekte toilette en pap tweedehandse rusbanke met opgestapelde koerante onder ’n laken om te verhoed dat mens inval nie.

Verhoudings, kompromie, politiek, koffietafels … whatever. Laat die shopping begin!

______________________

DINSDAG 28 JUNIE 2005

’n Frase wat gereeld gehoor word om braaivleisvure, op stoepe of balkonne, langs ’n tafel in ’n restaurant of ’n toonbank in ’n kroeg, of ander plekke waar middelstratum mid-twenties hul tyd verwyl, is dit: “Ek weet nou wat belangrik is in die lewe. Ek weet nou wat ek uit die lewe wil hê.”

Ek is in geen posisie om wat vir hulle belangrik is, of wat hulle uit die lewe wil hê, te bevraagteken nie. Die versoeking bestaan wel om vir hulle te vra: Wat was jou proses? Op watse wyse het jy te werk gegaan om uit te vind of uit te werk wat vir jou belangrik is, of wat jy wil hê? Het jy nagte wakker gelê en gedink daaroor? Het jy jare lank die moontlikhede opgeweeg en oor en oor bedink? Vir maande lank? Weke, dalk? Het dit jou “getref” een oggend op pad werk toe? Was dit iets wat iemand gesê het by ’n braai, of op TV, of in ’n movie, of op kantoor, of op kampus een dag? Het jy ’n deeglike proses van eliminasie gevolg, waartydens jy ’n dosyn, of ten minste ’n halfdosyn moontlikhede oorweeg het, met al die moontlike pluspunte van elke moontlikheid opgeweeg teen al die moontlike nadele en al die moontlike risiko’s? Wie se spore volg jy bewustelik of onbewustelik na? Hoekom hierdie spore? Watse behoeftes hoop jy om te vervul met jou uiteindelike keuse van wat vir jou, as jong volwassene, belangrik is? Watse doelwitte sal vervul word in die nastrewing van wat jy uit die lewe wil hê? Wat is belangrik vir jou vriende, jou broers, jou susters, jou neefs en niggies? Stem wat vir jou belangrik is en wat jy uit die lewe wil hê naastenby ooreen met wat hulle wil hê, en wat vir hulle belangrik is? Indien jy ’n ander pad wil volg as hulle, wat is jou redes, jou motiverings? Indien dit wel ooreenstem, wat reken jy sou die redes wees daarvoor? En nou dat ons op hierdie vraaglyn is, wat was belangrik vir jou ouers, of jou ooms en tantes (net vir interessantheid)? Het hulle soortgelyke dinge nagestreef as wat jy nou meen om te doen vir die volgende veertig of so jare van jou lewe? Is, of was hulle gelukkig met hul keuses? Om watter redes sou jy reken was hulle tevrede met hul keuses? Was daar dinge waaroor hulle spyt was? Wat is hierdie dinge? Is daar drome of ambisies wat jy nou reeds afskryf as onrealisties en onvervulbaar? Hoe spyt sal jy moontlik oor tien of twintig jaar wees oor hierdie dinge wat jy as onbereikbaar beskou het in jou middel-twintigs? Wat sal opmaak vir die drome en ambisies wat jy nooit gaan nastreef nie?

Hierdie is maar enkele vrae waarvoor jy ’n uur of wat kan afknyp as dit net jy is – as jy jouself bevind in ’n plek waar jy niemand ken nie, waar bekende stemme vir die oomblik nie jou eie weergalm, of stil praat, of ondersteun nie.

______________________

WOENSDAG 15 JUNIE 2005

’n Hele paar gedagtes staan in lyn vir ’n stukkie papier […] Ek kom agter dat ek ’n hang-up ontwikkel wat betref geloofwaardigheid. Ek kan honderde bladsye teks op die tafel neerlê wat ek sover geproduseer het, maar … tot nou toe is niks gepubliseer nie! […] Aag tog! Iets moet gedoen word!

Papier is papier; ink is ink; en soos ek hier sit in my grys onderbroek en grys T-hemp, op die rooi stoeltjie by die lessenaar in die kombuis met die blou waaier wat raas en die reën wat buite drup, is gevoelens, gevoelens. En soos dit is, slaag mens nie altyd daarin om in ’n nota aan jou latere self te probeer verduidelik, op papier, in ink, presies hoe jy gevoel het op daai oomblik nie.

So, wat ek voel is frustrasie … nee, ongeduld, want ek sien die wenstreep, of die bestemming waaroor ek vir jare al profeteer. Ek sien dit, want dit is naby. Die probleem is dat ek nie reguit soontoe hardloop nie. Ek skuifel-draf teen ’n halwe sentimeter per uur, van links na regs en regs na links, dan slaan ek bollemakiesie en stap eers terug na die begin voor ek besef ek moet omdraai, dan gly ek eers oor my eie broekspype, skuifel voort teen een sentimeter per uur vir twee ure, raak aan die slaap van verveling en verloor weer my spoor … en so karring ek aan.

Ek het nodig, ter wille van geloofwaardigheid, om te produseer, met amptelike verifikasie van sukses.

DONDERDAG 16 JUNIE 2005

Reën – al vir vyf dae aaneen, eindelose wasgoed, skottelgoed, geloofwaardigheid as ’n skrywer en entrepreneur, en ’n nuwe vraag: is ek ietwat verleë oor die effek wat ’n intieme verhouding op my het? Dit beïnvloed wat ek sê en hoe ek dit sê; dat, en waaroor ek soms apologeties is; en dit laat my verskyn aan iemand soos ek voorheen net aan myself verskyn het – bedoelende finansiële status, my status as ongepubliseerde skrywer, die werklikheid dat ek werk aan talle sogenaamde geld projekte … wat nog nie geld maak nie.

Nog ’n vraag (’n noodsaaklike een): voel ek so goed oor myself in ’n intieme verhouding soos wat ek gevoel het op my eie?

Soos ek besig was om die vraag neer te skryf, het ek besef dis gelaai met misverstand en ongesproke detail. Was ek altyd gelukkig op my eie? Het ek verwag dat ek in ’n verhouding te alle tye gelukkig sal wees? Die antwoord op beide is, nee.

Hier’s my advies aan myself: ’n Intieme verhouding is ’n omgewing waar jy weereens gekonfronteer word met jouself – ’n omgewing wat op kardinale wyses verskil van die een waarin jy op jou eie was. Dit bied aan jou ’n nuwe spieël waarin jy na jouself kyk. Dit is ’n omgewing waar konflik, beide groot en klein, ’n gereelde verskyning maak. ’n Verhouding is ook ’n proses waartydens jy jouself weereens moet definieer – wie jy is, wat jy is, waar jou plek in die wêreld is, wat jou ideale rol is, wat jou relatiewe waarde is as ’n mens (en as moontlike rolspeler), wat jou sterkpunte en jou swakhede is, wat die toekoms moontlik vir jou kan inhou, hoeveel geld jy nodig het om nie net te kan oorleef nie, maar om te wees wie jy wil wees en te doen wat jy wil doen.

Soos die omgewing van die Woestyn (selibaatheid en alleenheid), so ook is hierdie omgewing en die gepaardgaande proses beide konstruktief en destruktief, beide positief en negatief; soms lei dit tot ’n bewussyn van geluk, soms tot frustrasie; soms lei dit tot ’n afname in positiewe selfbeskouing en vertroue in jou potensiaal en vermoëns, soms bevestig dit jou bestaande positiewe selfbeskouing en vertroue in jou potensiaal en vermoëns, en soms is dit bevorderlik vir ’n versterking van laasgenoemde.

’n Intieme verhouding is ’n lewende omgewing, waar geduld, liefde en wedersydse aanvaarding sal lei tot vervulling van veel meer as net fisiese behoeftes. In die ideale situasie sal dit lei tot ’n ryker ervaring van menswees. Natuurlik sal ’n intieme verhouding ook soms lei tot pyn, teleurstelling en frustrasie. Dit is ’n omgewing waar eerlikheid en opregtheid hoog op die prys gestel moet word. Dit is ’n proses wat gekoester moet word, selfs al moet jy ook soms die minder aangename aspekte verduur wat deel sal wees van enige situasie waarin twee mense in gereelde en intieme gemeenskap verkeer.

SONDAG 26 JUNIE 2005

Sê ’n Christen karakter in ’n movie vir ’n ander ou, “Jesus will save us.”

Antwoord die ander ou met, “I don’t believe that.”

Slaan die Christen ou terug met, “Your beliefs have no bearing on the facts.”

MAANDAG 27 JUNIE 2005

01:22

’n Gekrap deur bokse, ou gemors, en stukkies papier wat A.W.O.L. gegaan het oor die jare lei my tot die hernude besef dat ek nie gister ontstaan het nie. Ek kom al ’n lang pad.

17:58

Hoe dink ’n mens? Mens praat in klanke, en lees visuele voorstellings van die klanke – maar hoe dink ’n mens? Wat is die woorde in jou kop?

______________________