MAANDAG 12 APRIL 2004
Ek het hierdie knaende vermoede dat ek my eie grootste held is, die ou wat aanhou vorentoe storm al is die slag reeds beslis. (Ek weet dus hoe om te bly funksioneer.)
1) As jy nie afgetrek word nie, bly jy staande.
2) As jy nie staande gehou word nie, val jy.
* * *
Ek weet hoe om “normaal” te wees – hoe om te funksioneer in die omgewing waarin ek myself bevind sonder om my kanse op oorlewing te veel te benadeel.
________________
Ek voel soos ’n vreemdeling vir myself. Om hierdie stuk te produseer moes ek die lettertipe verander na een wat nie gebruik was in weke nie, ’n titel moes uitgedink word, die verandering van Engels na Afrikaans … en die knaende vermoede dat ek ’n sekere storielyn vir veels te lank al agter my aansleep, soos mens dosyne bokse vol persoonlike gemors agter jouself aansleep vir redes wat net jy ooit sal verstaan, en teen ’n daagliks groeiende prys.
Maar laat ek begin. Soos gewoonlik gaan dit goed. (Bloos papier as die skrywer lieg?) ’n Miljoen ure gelede het ek vorendag gekom met ’n idee vir ’n eksperiment. (Hoekom, terloops, kan papier nie rond wees nie? As ek net staar na die skerm, sal daar simbole verskyn op “Microsoft Word Document1” wat sal ooreenstem met my gedagtes? As ek spoeg op die skerm, sal dit vloekwoorde vorm?) Ek het die eksperiment genoem, die Kommersiële Diktatorskap – ’n tyd waarin Ek, die Skrywer veronderstel was om Teacher/Besigheidsman/Entrepreneur te wees vir die mees produktiewe ure van elke dag en nag vir ’n drie-maand periode. Die idee was dat ek elke dag vir ten minste agt ure lank agter mal kinders moes aanhardloop terwyl ek “ABC! ABC!” gil (en “fokof” fluister agter my masker vir elke motoris en voetganger wat my aangluur op die pad, of wat dit waag om voor my op my krakende geel fiets in te draai). Oproepe moes ook gemaak word, vennootskappe moes gesluit word, en natgeswete vingers moes daagliks klam geldnote oor gemorskos papiere tel, met die rook van ’n vinnig brandende wit sigaret wat my oormoeg oë soveel brand dat ek later nie meer my eie handskrif kan lees wanneer ek desperaat probeer om ’n aantekening te maak om myself te herinner aan my geloof in ’n “buitengewone lewe” nie.
Vooruitstrewend is die Skrywer-Entrepreneur wat weereens rede genoeg gevind het om nie sy woonstel meer gereeld te verlaat vir meer geld nie! Vir die afgelope 44 dae van die sogenaamde Kommersiële Diktatorskap het ek, in al my identiteite, die stoel agter my Toshiba 2180CDT vol gesit, en gewerk aan wat ek uiteindelik begin noem het “[…]”, wat die eerste boek, en voorloper is in die “[…]” reeks.
[…].
Die plan is verder om ’n boekbesigheid te begin (op papier, by wyse van spreke), en dan die verskillende weergawes van die boek uit te gee in vennootskap met plaaslike uitgewers so ek gaan nie, soos ek plegtig belowe het, op Vrydag 4 Junie terug Suid-Afrika toe nie. Tee? Koffie?
Dis nie asof ek nie geskryf het die afgelope sewe weke nie. Die Tydelike Kommersiële Konstitusie het my verbied om tyd agter die rekenaar te spandeer met enige iets anders as ’n kommersiële projek, hoewel pen en papier steeds gebruik kon word vir vrye uitdrukking.
En vry het ek uitgedruk – bladsye en bladsye en bladsye vol, tussendeur werk aan die taalboek, die vertaling van omtrent 2000 woorde, sinspatrone, uitdrukkings, goedkoop video CD’s …
Ek noem hierdie dinge om te verduidelik hoekom dié getikte stuk ietwat vreemd onder die vingers voel, en op die oog, omdat dit voel asof ek vir myself dinge vertel wat ek lankal weet terwyl ek ander dinge ignoreer wat my handgeskrewe notas oorheers het die afgelope paar weke.
Belangrik om ook te noem: nog ’n twaalfmaandsiklus is amper weer voltooi sedert my laaste reis na Suid-Afrika, en “vakansie” planne begin toenemend die voortou te neem in kontemplasies oor my onmiddellike toekoms.
Ek het ook daarin geslaag om aan my ouers en my ouer suster die noodwendige gevolge te verduidelik van my idees op die besigheidsfront, en hulle glo onderskeidelik dat ek steeds uiteindelik wil terugkeer Suid-Afrika toe en steeds beplan om in Engeland ’n draai te maak.
Sedert my laaste amptelike skrywe het ek ook ’n nuwe frase uitgedink, en reeds etlike kere geresiteer:
“Wanneer kom jy terug?”
“So gou as moontlik.”
“Wanneer kom jy vir ons kuier?”
“So gou as moontlik.”
“Wanneer pak jy jou gemors in bokse en kom jou beloftes na soos ’n eerbare persoon?”
“So gou as moontlik …”
Daar’s egter een probleem: My jonger suster weier om so vinnig oorgehaal te word met my slim verduidelikings. Sy’t verlede naweek uiteengelê nie net dát, of hoeveel sy my en ons ouer suster mis nie, maar presies hoekom. Dit was ’n vrag vol redes, vooraf gekontempleer en deeglik uiteengesit, asof dit ekself was wat gepraat het; asof sy my eie sentimente soos verwoord in vorige notas woord-vir-woord aangehaal het.
Ek het skuldig gevoel.
Ek werk tans aan ’n paar projekte – en dis ten minste veronderstel om te klink soos ’n oorspronklike stelling en nie soos ’n stukkie opgegorrelde vroeër teks nie. Daar’s die Groot Geld Projek wat ek reeds vermeld het, en dan’s daar die Groot Literêre Projek waarvan hierdie update ’n klein fragment is. Dan het ook gister – terwyl ek in die badkamer was – gedink aan ’n goedkoop manier om ’n paar kopieë van my eerste digbundel uit te deel aan vriende en naaste familie (wat weet ek sal hulle nie kan stop om die papier te gebruik om braaivleisvure aan die gang te kry na ’n oppervlakkige poging om sin te probeer maak van my melancholiese rympies nie). Dit het gelei daartoe dat ek gisteraand weer rooi strepe begin trek het oor poësie wat ek net verlede jaar gedink het heel orraait is, en ek hoop dus om benewens die ander “jobs” ook nog hierdie een af te handel en in pseudo boekvorm te selfpubliseer voor hopelik einde Junie.
My bemeestering van die Chinese taal, nou reeds in sy vyfde jaar, is die oorblywende huidige projek. Hier kan ek noem dat ek deesdae beter Chinees lees as wat ek dit praat, en selfs wanneer ek ’n poging aanwend tot verbale kommunikasie, haas mense hulself nie meer na die naaste Tao priester vir ’n duiwelsuitdrywing nie.
My persoonlike verhoudings strek steeds nie verder as die af en toe kuiertjies met coffee shop vriendinne nie. My romantiese verbintenis met die Tee Vrou van Zhongshan Road het ook vasgehaak in die konseptuele fase. (Ek het wel ’n bose plan bedink om haar te oortuig om met my te trou – dink Marilyn Monroe en Willy Loman, never mind Arthur Miller.)
Ek meng ook steeds vier ontbytpappe elke oggend; drink steeds my koffie swart en bitter; koop, en kyk steeds baie goedkoop VCD’s, en ek maak daagliks meer en meer aantekeninge oor geloof in ’n beter volgende dag as ’n berekende en opregte poging om die lewe vandag die moeite werd te maak, ten spyte daarvan dat mens weet dit werk dikwels nie uit soos mens gedink het dit sou nie.
Dit gaan dus aan, al gaan dit nie altyd goed nie. Tot ’n volgende teks ons weer bymekaar bring …
______________________
MAANDAG 12 APRIL 2004
Bleek: Soms voel ek asof alles tevergeefs is, asof mens net glo in goeie dinge, hoop op ’n beter volgende dag omdat … die alternatief te verskriklik is. Aan die einde is daar net een ding wat werklik die lewe die moeite werd maak, en dis liefde. Sonder liefde het jy niks, fokkol, nie soveel as ’n stofspikkel in jou oog om jou te irriteer en ’n snars emosie op te werk nie. Al wat jy het, is negatiewe spasie, negatiewe emosie wat altyd dreig om op ditself ineen te stort. Een tree vorentoe, ’n honderd treë terug …
stammeling
draf deur netelbosse
rol soos wind
ek is die natuur, die vuur
die lig se kind
tog vind ek snags
en soggens veels te min
wat seker, vas, geanker is
om my geloof en hoop aan vas te bind
liefde moet dan tog
die antwoord wees
ons is tog immers meer as siel
ons is ook vel en vlees
so rol dan soos ’n tolbos nader
voel die wind aan my gesig
ek is die vuur, die aarde
ek is soos suurstof en soos grond
want ek, soos jy, stam af van donker
maar noem die lig my pa en ma
gebore uit die oere-skande
volg ek daagliks my verlossing na
Ek leef steeds agter my verskansings; ek hou myself net deesdae meer produktief besig.
______________________
VRYDAG 9 APRIL 2004
Ek voel baie keer vals as ek op die telefoon is. Ek is bewus van die feit dat ek hard probeer om vriendelik en aangenaam te wees, en om nie die ander persoon aanstoot te gee nie – tensy dit natuurlik lighartig en vermaaklik is.
Dit is nie wie ek is nie. Hoe weet ek dit? Want ek leef met myself tussen telefoongesprekke, en ek weet die toneel wat ek speel op die telefoon, is net omdat ek eensaam is en nie op die oomblik mense wil vervreem nie.
Die waarheid is dat dit teen-produktief is. As jy vriendelik en aangenaam was op die telefoon, verwag mense dat jy in gesig-verskynings ook so moet wees, en as jy nie is nie, dan vervreem jy hulle tog aan die einde.
Ek haat hierdie leuenagtige toneelspel. As jou sosiale gesig meer strook met jou soms onaangename privaat gesig, sal mense jou in elk geval respekteer vir jou eerlikheid, al is dit soms ’n bietjie stomp. Meer algehele respek vir jou as persoon is gewoonlik die resultaat.
Elkeen van ons het ’n privaat gesig en ’n sosiale gesig. Dit is ons eie verantwoordelikheid om te verseker die privaat gesig kyk nie na ’n gesprek met iemand anders die sosiale gesig in die … wel, in die gesig, en vra “Wie de hel was dit?” nie.
Hierdie inskrywing verteenwoordig die noodwendige ewolusie van identiteit wat altyd op die kaarte is.
______________________
DONDERDAG 8 APRIL 2004
Ons fisiese geboorte arriveer maande na ’n mikroskopiese begin. Kort na ons geboorte raak ons bewus van dinge om ons. Ons raak bewus van die verskillendheid van objekte, en van die onderskeid tussen lewende en nie-lewende dinge. Nog later raak ons bewus van die kategorie “mens” – en dat hierdie etiket ook, by wyse van spreke, teen ons voorkoppe geplak word.
Enkele ander insigte penetreer ook ons bewussyn: elke mens is fisies verwyderbaar van sy omgewing, en ook van ander mense (dus, ’n vrye entiteit, nie verbind aan iets soos wat ’n tafelpoot verbind is aan ’n tafel nie); sommige objekte is belangriker as ander (’n TV is belangriker as ’n teelepel); en daar is ’n hiërargie tussen verskillende lewende wesens (’n mens is belangriker as ’n hond), en ook onderling tussen mense (’n sterk man word met meer agting behandel as ’n klein dogtertjie, en almal is belangriker as ’n boemelaar).
Met die verloop van tyd intensiveer ons bewussyn van onsself. Ons besef dat ons soos ander mense beskik oor spesifieke gelaatstrekke en karaktereienskappe, en ook oor die vermoë om keuses uit te oefen in ons spraak, voorkoms en gedrag. Ons leer ook dat al hierdie dinge beïnvloed hoe ander mense in die omgewing reageer op ons teenwoordigheid. Ons leer verder dat name belangrik is, en dat ons onsself voortdurend moet identifiseer aan ander.
Dit raak ook weldra duidelik dat ons onsself moet kan identifiseer áán onsself: “Ek bestaan, maar ek bestaan nie as die grassnyer nie; ek is ’n mens, maar ek is nie die buurman nie.” Omdat hierdie stellings nooit voldoende is nie, moet die partikulariteite verduidelik word, by wyse van spreke, in fyner detail.
Ons leer ook om ons eie identiteit te definieer (of te omskryf), om sodoende die proses waardeur ons onsself identifiseer aan ander, te vergemaklik. Laasgenoemde moet gedoen word met twee oorwegings in gedagte: 1) ons behoefte om ons eie partikulariteit te bevestig, en 2) ons moet terselfdertyd seker maak ons is nie té uniek nie, want dan ondermyn dit dalk die bevrediging van ’n ander diepliggende behoefte, naamlik die een aan samesyn en lidmaatskap.
Jy het nodig om oortuig te wees van jou eie naam en persoonlike identiteit sodat jy kan funksioneer as die aparte entiteit wat jy is. Tog het ons ook nodig om “een” te wees met ander “soos ons”, wat weer die definieer-en-identifiseer-proses beïnvloed.
Dus, ten einde te kan funksioneer as die aparte entiteit waarvan jy bewus is jy is, het jy nodig om jouself te definieer in terme van jou omgewing – tot ’n groot mate in negatiewe terme: “Ek is nie ’n tafel nie, ek is nie ’n hond nie, ek is nie ’n boemelaar nie.” Jy’t ook nodig om jouself te identifiseer aan ander en ook aan jouself – weereens is daar beide positiewe en negatiewe elemente van identifikasie: “Ek is vet, nie maer nie; ek is ‘akademies’, nie ‘sportief’ nie, ek hou van harde rock, nie ligte pop nie.”
Uiteindelik, na jare van funksioneer en definieer en identifikasie van ons persoon aan ander en aan onsself, bly net die resultate agter van wat en wie ons was – ons handewerk, by wyse van spreke, nadat ons weer een vir een deel geword het van die Groot Onsigbaarheid.
Ek het 45 minute gelede opgestaan met die gedagte dat ons uit niks verskyn, bewus raak van die feit dat ons iets is tussen ander ietse en dat ons onsself mettertyd moet definieer as ’n spesifieke iemand sodat ons, soos ek tussen swart koffie en ontbytpap deur geskryf het, kan funksioneer as ’n afsonderlike iets-en-iemand.
[En net om seker te maak ek verstaan dit reg, hier kom dit weer.]
Ons word gebore, raak bewus van die feit dat ons iets is tussen ander ietse en iemand tussen ander iemande, en dat daar van ons verwag word om te funksioneer as die iets wat ons is (moenie optree asof jy ’n tafel of ’n troeteldier is nie) en ook om te funksioneer as iemand.
Oppervlakkig beskou, is dit moeiliker om te definieer wié ons is as om te definieer wát ons is, en die proses neem heelwat langer. Uiteindelik moet ons ’n aparte iemand wees net soos ons ’n aparte iets is, en omdat ons nie elke dag ’n ander iemand kan wees nie, het ons redelike konstante identiteit nodig.
Dis nou 10:56. Ek kan nou met my dag begin. Heelwat van hierdie dinge was reeds vroeër gesê, maar dat dit op hierdie manier gesê is, vandag, gee aan vandag ’n partikulêre kwaliteit. Dit gee ook aan my nog ’n bietjie resultaat om agter te laat …
* * *
Terloops, resultaat is baie belangrik vir “evangeliese” Christene. Hulle verwag om beloon te word vir hulle “geloof” in die lewe wat volg ná hierdie aardse bestaan.
Ek wonder hoeveel mense sal steeds elke week kerk toe gaan en die dinge sê wat hulle sê, as hulle moet verneem van ’n bron wat húlle as geloofwaardig ag, dat die resultate van hulle lewens agterbly in hierdie wêreld, dat hulle dit nie kan saamvat as getuigskrifte vir ’n wêreld en ’n lewe wat kom ná hierdie een nie.
“Evangeliese” Christene is eintlik goeie besigheidsmense (daar is, terloops, ’n interessante historiese verbintenis tussen kapitalisme en Protestantisme). Hulle sê, “Ek gee dit, glo dat, doen hierdie, en kry dan daai, reg?” en die dominees en pastore knik gretig hulle koppe (nog meer “gelowiges”). As die potensiële “Christen” dan tevrede is hy of sy verstaan die saak reg, dan eers sê hulle, “’raait, count me in. Waar moet ek teken? Wat moet ek doen of sê?”
Dit sal interessant wees om te weet hoeveel mense se houding teenoor hulle religie sal verander as hulle van ’n betroubare bron moet hoor dat hulle dit al die tyd verkeerd verstaan het: dat ’n aardse lewe wat God verheerlik die begin en die einde is; dat dit doodgewoon beter is as ’n aardse bestaan wat God nié verheerlik nie; dat dit aan jou ’n meer vervullende lewe gee terwyl jy op hierdie kosmiese stofspikkel is; dat as jy fisies tot afsterwe kom, jy dood is, en dat daar geen verdere beloning op jou wag nie.
Self kan ek nie vaste stellings maak dié kant toe of daai kant toe oor wat gebeur na jou fisiese dood nie. Ek wonder maar net oor die motiverings van sekere mense, en hulle moontlike reaksies as dit sou blyk dat dinge anders is as wat hulle nog altyd vermoed, of geglo het.
* * *
Een laaste opmerking: jy moet funksioneer as die iets wat jy is – dit gaan nie werk as jy probeer funksioneer as ’n broodrooster of ’n yskas nie. Jy moet ook funksioneer as die iemand wat jy is … maar hier raak dit kompleks, want wie is jy? Jy moet dus aanvanklik nié probeer om te funksioneer as iemand wat jy nié is nie. In die vroegste fase van jou lewe weet jy net jy’s nie jou pa of jou ouma of jou suster nie, so jy weet dit sal nie werk om een van hierdie ander iemande te probeer wees nie (al probeer jy dalk om hulle gedrag of hulle manier van praat of hulle manier om dinge te doen, na te aap).
Anders gestel, aanvanklik weet jy net jy’s nie iemand anders nie. Jy weet miskien jy verkies honde bo katte of dat jy hou van sjokolade geur ontbytpap, maar ons soek voortdurend meer inligting oor onsself, om onsself beter te kan identifiseer, en dan verkieslik in die positiewe sin, “Ek is …” eerder as die negatiewe, “Ek is nie …”
Baie keer sê mens dinge oor en oor, en jy besoek weer en weer sekere temas. Aan die einde is dit nie net wát gesê of geskryf word nie, maar hóé. Baie van die dinge wat ek vanoggend geskryf het, het ek vroeër al aangeraak, maar vanoggend se formulering het ’n besonderse eenvoud.
Twee punte in ons lewens: Wat-Voor-Ons-Was, en Wat-Na-Ons-Sal-Wees, en dan’s daar natuurlik die tussen in Wat-En-Wie-Ons-Is. Wat agterbly is die resultate van laasgenoemde.
Is hierdie resultate goed, of is dit sleg? Hoekom is dit belangrik?
______________________