Kategorie: Post Ongetiteld, volume een: Slothoofstuk

SATERDAG 5 JUNIE 2004

Ek het die afgelope jaar baie rondgeval tussen besigheid en vrye kreatiwiteit, vrye kreatiwiteit en besigheid; baie besigheid, minder kreatiewe werk; meer kreatiewe werk, minder besigheid … [lees onder andere: Geld en kuns]

Wat ek nou sê is dat, vir my, die optimale doelwit vrye kreatiewe werk is.

Sommige mense sal voorstel dat dit dalk sal beteken dat jy agt ure per dag of selfs meer sal moet spandeer in ’n vervelige omgewing met weinig stimulasie om ’n salaris te verdien as jy nie ’n inkomste bewerkstellig met jou kreatiewe werk nie. Is dit dan nie beter om harder te probeer om geld te maak met jou kreatiewe werk nie?

My antwoord: As jou kreatiewe werk vry is, en jy kan steeds ’n profyt daaruit maak, goed so. Maar as jy die vrye uitdrukking van jou kreatiwiteit moet kompromitteer ten einde wins te maak daaruit, verloor jy te veel.

Dan sê ek, as dit nie anders kan nie, werk maar jou paar ure per dag vir ’n salaris in ’n omgewing waar jy nie sou wees as dit nie was vir jou finansiële behoeftes nie. As jou kreatiewe werk dan vrye uitdrukking is, is dit die moeite werd.

______________________

Geen, of min notas beteken nie geen werk nie. Ek was besig die afgelope paar dae op die rekenaar … ek het wel gister die insig gehad dat mense, as jy hulle een-vir-een oorweeg, net weerlose diere is wat hulle bes probeer om aan die lewe te bly, en miskien ’n bietjie geluk te smaak tussendeur al die teleurstellings, en die mislukkings, en al die dinge wat nie heeltemal uitwerk soos wat mens graag wou gehad het nie. (En dan is daar natuurlik die “weerlose” kriminele, die “weerlose” korrupte politici, die “weerlose” onderdrukkers en uitbuiters van ander weerlose diere …)

***

In Maart het ek gereken 4 Junie gaan D-dag wees. Dit sou die einde wees van die Kommersiële Diktatorskap, en naby genoeg aan die begin van my lewe terug in Suid-Afrika.

Die werklike 4 Junie was uiteindelik oorheers deur die feit dat my drukker nie gewerk het nie, so ek kon nie die twintig kopieë van my digbundel produseer wat ek wou uitdeel aan vriende en familie nie. So kom, en gaan die dae van ons lewe …

______________________

DINSDAG 1 JUNIE 2004

Selfkennis, identiteit en die Dalai Lama

Die “huidige” Dalai Lama was gebore as Tenzin Gyatso. Ses dekades gelede was hy driftig besig om net ’n gewone laitie te wees toe ’n paar monnike eendag opdaag en hom te vertelle het hy’s nie wie hy dink hy is nie, maar eerder die soveelste inkarnasie van iemand anders. Imagine dit.

WOENSDAG 2 JUNIE 2004

[My gesprekke, werklik of andersins, met die Mormoonse sendelinge gaan terug tot in my eerste jaar in Taiwan toe twee welgeklede, skoongeskeerde jong Amerikaners elke Donderdag vir ’n paar weke ’n besoek afgelê het aan my woonstel. Hulle het gekom op uitnodiging – ek het hulle gesien een aand terwyl ek op my stoep gestaan en ’n sigaret gerook het, en siende dat daar nie toe veel ander Westerlinge in die omgewing was om mee te gesels nie, het ek die geleentheid aangegryp vir ’n teologiese geselsie. Ons gesprekke het die vorm aangeneem van vraag-en-antwoord: Ek het vrae gevra, hulle het probeer antwoord, ek het gereageer op hulle antwoorde, en toe hulle nie meer wou of kon antwoord nie, het ek namens hulle antwoorde uitgedink. Na ’n paar weke het die twee besluit om my eerder nie weer te besoek nie.

Op die betrokke Woensdag van hierdie stuk was ek per trein op pad terug na Fengshan toe twee blanke mans my gesigsveld betree: jonk, swart broeke, wit kortmouhemde met naamplaatjies op die een bors, skoongeskeer, kort hare. Ek het begin wonder wat ek sou sê, sou hulle naderskuif. Die reis het net so tien minute geduur; die gesprek sou derhalwe kort, en op die man af wees.]

Gesprek met Mormoonse sendelinge op die trein

(Wat nie plaasgevind het nie op Woensdag 2 Junie 2004)

“Hi.”

Ek knik my kop.

“Are you a teacher?”

“Yes.”

“How long have you been here?”

“Couple of years.”

“Have you heard of the Church of the Latter Day Saints of Jesus Christ?”

“There’s no point in me having this conversation with you.”

“Why?”

“Because you don’t know who you are.”

“What do you mean?”

“I mean you know your names, and you know to which religious organisation you belong. But these are mostly things that you’ve been told about yourself during the first two decades of your lives. You haven’t really made any personal choices that would indicate to me that you truly know who you are.”

“We’ve chosen to follow Jesus Christ.”

“How could you have chosen something if you’ve never had any choices? Where did you grow up? Utah? Salt Lake City? If you were an Arab who grew up in a Muslim environment, with all the environmental data that would have given you an identity in that context, and you then chose the Church of Latter Day Saints above Islam … then you would have made a choice. So far you’re nothing but a human body carrying around a lot of data about yourself. These things – your physical appearance, your name, your language, where you come from, your nationality, and the fact that you are missionaries of a particular church – are all identifying marks that tell you and anyone else how you fit into your environment.

“You, sitting there, cannot tell me anything that you haven’t been told. Have you ever had an experience that could possibly undermine your beliefs? How can you know the truth about yourself or anything you believe in if you’ve never questioned the validity of the facts that you’ve been fed? What are your criteria for telling truth from a lie?

“I cannot have an intelligent conversation – about religion no less! – with someone who is nothing more than an emulator of other people in order to know how he should function as a human being.”

“How do you know what we think, or what we’ve experienced? I experience God every day …”

“Yes, you have experiences, and I’m sure you’ve been told how to interpret them. And the words you use to give expression to these experiences … are words that you did not invent, am I right?

“My station’s coming up. Listen, I cannot, in the final instance, judge the validity of your experiences. I do not claim to possess the powers of mind or spirit which would certainly be required to either confirm or refute the source of your experiences.

“If I made certain assumptions about you that are incorrect, please accept that I did so to make a point that might be applicable to your life, or it might not be. If my assumptions cannot in entirety be dismissed, then please consider it for a minute or so. Either way, have yourselves a good day.”

______________________

VRYDAG 28 MEI 2004

Mense wat dink ek hou daarvan om alleen te wees, moet hulle koppe laat lees. Maar watse alternatief is daar vir die persoon vir wie alleenheid ’n daaglikse realiteit is anders as om sy waarde as individu te bevestig volgens sy eie standaarde?

Hierdie persoon sal poog om sy waarde as ’n enkeling te bevestig in ’n gemeenskap waar lidmaatskap aan ’n groep een van die gesogste pryse is wat ’n individu vir homself kan toeëien.

Om een lid te wees van ’n intieme twee-lid groep word egter veral hoog op die prys gestel, want dit impliseer onder andere dat die individuele lede seksueel aantreklik is vir ten minste een persoon. Dit weer beïnvloed die aansien van hierdie twee lede in die groter sosiale groep waarbinne hulle beweeg, en ook in die breër gemeenskap, want seksuele aantrekkingskrag (en die gepaardgaande bevrediging van ’n ander persoon se behoefte aan plesier) is saam met finansiële vermoëns van die belangrikste faktore wat ’n individu se waarde bepaal in die wêreld waarin ons van hierdie tyd leef.

As jy dus nie ’n gewaardeerde lid van ’n sosiale groepering is nie, en jou seksuele aantrekkingskrag is nie van so ’n aard dat mense fisieke gemeenskap met jou begeer nie (op wyses wat vir almal duidelik is), is daar slegs een moontlike etiket vir jou persoon, naamlik ENKELING-ALLEENLOPER. (As jy egter, as ENKELING-ALLEENLOPER, oor sigbare finansiële vermoëns beskik, sal jy wel mense aantrek wat die voordele wat jou finansiële status inhou, begeer.)

Om ’n ENKELING-ALLEENLOPER te wees, veral een sonder sigbare finansiële vermoëns, is uit die aard van die saak nie so genotvol soos om saam met iemand te wees nie. Dit het ook geensins ’n kalmerende effek op enige eksistensiële angs wat jy dalk ervaar nie. Dit is ook ’n persoonstoestand wat lei tot geniepsige aanvalle op jou waardigheid, wat weereens jou bewussyn van andersheid beklemtoon, wat jou kanse nog verder verminder om wel ernstig opgeneem te word in ’n groter sosiale konteks.

Wat staan jou te doen? Moet jy voor ’n trein inspring? Moet jy ander mense eindeloos verveel met jou selfbejammering? Wat jy doen, is om jou waarde te bevestig volgens jou eie standaarde, wat soms in konflik is met dié van die gemeenskap wat enkelinge met agterdog bejeën en lidmaatskap aan sosiale groepe aanmoedig. ’n Kritiese beskouing van sommige van die gemeenskap se standaarde is dus te verwagte.

Terloops, vir wie maak ek hierdie aantekeninge? Selfs die moontlikheid dat dit net vir myself is, is ondraaglik.

En ek weet waar hierdie nuutste stukkie sosiale kritiek vandaan kom: Dit voel sleg om alleen te wees, so nou vleg ek ’n sweep uit woorde waarmee ek die gemeenskap kan wetter (of ’n sweep wat ek kan klap ’n veilige afstand van die naaste piekniektafel af – ek wil nie my kanse op ’n bietjie gemeenskap te erg in die wiele ry nie).

Ek trek nie ’n enkele woord terug van wat ek gesê het in die voorafgaande paragrawe nie, maar dit is ter wille van intellektuele eerlikheid weereens belangrik om te erken dat ek weet wat my kritiek aanvuur.

Ek is vasgevang in ’n dilemma. Die kloof tussen hoe ek myself sien, en “die gemeenskap” se beskouing van my – soos gemanifesteer word in die reaksies van mense op wat ek met my lewe doen, en wat ek soms in hulle gesigte kwytraak – raak toenemend onoorbrugbaar.

Twee moontlikhede: a) ek moet die erkenning kry van die gemeenskap wat ek glo ek verdien, of b) ek sal voortgaan om die gemeenskap met toenemend venynige minagting te bejeën. (Dit moet noodwendig so wees – as “hulle” nie saam met my is nie, is ek teen hulle. En die malhuis of die tronk kruip nader …)

Hou ek die gemeenskap verantwoordelik vir my eensaamheid? Nee. Ek is reeds skuldig aan sinisme, ek kan nie bekostig om nog onnosel ook te wees nie.

[…]

Nietemin, soos jy die gras soms skud om ’n slang te laat uitkruip, so glo ek my eie gebrek aan gereelde intieme kontak en my afgeslotenheid van die gemeenskap is die medium waardeur ek sekere insigte bekom oor die posisie van die enkeling in die gemeenskap. Die bitterheid waarmee ek soms skryf daaroor, bevestig dat dit nie net ’n interessante onderwerp is wat ek met die objektiwiteit van ’n akademikus bestudeer nie. Ek weet waarvan ek praat.

Weereens kan ek verklaar dat ek weet wie ek is. Weereens kan ek vir mense wat tyd op hulle eie so ver as moontlik vermy, vra of hulle weet wie húlle is – buiten die kombinasie van na-apings om suksesvol te kan funksioneer binne ’n spesifieke sosiale gemeenskap.

Ek kan ook verklaar dat wie ek is nie altyd goed is nie, en definitief nie altyd lekker nie. Mens wonder ook soms wat dan so goed is aan breedvoerige selfkennis as die resultaat daarvan is dat jy jou dae en nagte alleen slyt …

______________________

DINSDAG 18 MEI 2004

Die SELF.

“Wat is ’n huis – die plek waar jy voel jy behoort, anders as ’n plek waar jy wéét wie jy is?”

Dit was gisteraand. Vandag vra ek, wat beteken dit om te “weet wie jy is”? Dit beteken jy weet wat jou plek is tussen ander mense met wie jy op ’n spesifieke tydstip ’n spesifieke omgewing deel. Dit beteken jy is bewus van jou eie waarde in hierdie omgewing. Jy weet ook naastenby hoe jy beskou word deur ander in die omgewing.

Interessant vir bogenoemde definisie van “huis” is dat ek nie vyf jaar gelede geweet het wie ek-in-konteks was nie (siende dat ek pas in Taiwan gearriveer het). Ek kan verder sê dat dit my omtrent vyf jaar gevat het om te weet wie ek-in-konteks is (veral tussen “ander soos ek”, naamlik ander Suid-Afrikaners in Taiwan); ook dat ek wou “huis” toe gaan kort nadat ek meer sekerheid ontwikkel het oor wie ek-in-konteks is. Dit kan verder geargumenteer word dat ek ook kan weet wie ek-in-konteks is op ’n ander plek, hoewel dit weereens tyd sal vat.

In een woord, wat definieer wie jy is? Ek sou sê meer as enige iets, verhoudings met ander mense.

* * *

Terloops, Nietzsche het nie geglo dat daar ’n “fixed self” is wat “ontdek” kan word nie. Hy’t gereken, “WILL a self and thou shalt BECOME a self.” [Eie beklemtoning]

WOENSDAG 19 MEI 2004

Is daar iets soos ’n “kern-self” wat ontdek kan word, waarop die persoon ontwikkel word wat jy graag wil wees? Kan hierdie kern-self in sy vroegste vorm beskou word as rein en onbesmet, iets wat dan deur blootstelling aan omgewing buite die baarmoeder gekorrupteer word? Of is die kern-self iets wat vanweë genetiese samestelling in die wortel reeds gekompromitteer kan wees, iets wat dan deur vroeë ervarings verder beskadig en gekorrupteer kan word, jare voor dit deur die persoon “ontdek” word?

* * *

Nietzsche reken dus dat die self nie gevind kan word nie, maar dat dit gedefinieer, en ge-word moet word. (Wat sou hy sê oor die idee van ’n “kern-self” wat ontdek kan word?)

Dit wil amper voorkom asof ek weer by die begin is: Wie is ek, en waar is my plek? Die interessante ding is nou, die Nietzsche beskouing wil ’n mens amper dwing om eerder te vra: Wie wil ek wees? En, watter plek wil ek toeëien as my eie?

Hoe definieer mens die “self” (wie jy is/wil wees)? En hoe definieer jy “plek” (jou huis/waar jy hoort)?

(Ek moet myself verwyder van die res van die mensdom en hulle soms tragiese lewens, en slegs selektief betrokke raak.)

As omgewing so ’n belangrike faktor is in kennis oor die SELF (om te weet wie jy is, of wat dit beteken om “jy” te wees), is dit moontlik om ’n universele “ek” te hê? As “ek, in Fengshan City, Taiwan” nie heeltemal dieselfde is as wat “ek” in, sê Bronkhorstspruit sal wees nie, wie is “ek” dan? En as dit verander, dan is dit mos onmoontlik om ’n universele “ek” te ken, of te kan wees! Dan is om ’n funksionerende, partikulêre “ek” te wees in die omgewing waar jy jouself op die huidige oomblik bevind, en om ’n soortgelyke persoon te wees in enige ander omgewing, die beste waarvoor jy ooit kan hoop!

Dit volg dus dat selfkennis relatief is tot jou omgewing. Wat mens wél het as jy radikaal van omgewing verander (Fengshan, Taiwan na Riyadh, Saoedi-Arabië), of as jou omstandighede radikale verandering ondergaan, is verwysingspunte. Jy weet hoe jy opgetree het in die ander omgewing, of toe jou situasie anders was, of jy reken jy weet hoe jy sou optree. Hierdie kennis voorsien jou dan van ’n verwysingsraamwerk waarbinne jy kan uitwerk hoe jy in die nuwe omgewing of veranderde omstandigheid moet optree om steeds naastenby “dieselfde persoon” te wees, indien dit enigsins van toepassing is dat daar ooreenkoms moet wees.

Kan jy jouself ooit ten volle ken? En in ag genome die kardinale rol wat omgewing speel in die “kennis” van wie jy is, WIE IS JY WERKLIK?

DONDERDAG 20 MEI 2004

Toepassing van ’n teorie/Die SELF en omgewing

So ek wil nie hier weggaan nie, want ek weet wie ek is hier. Wat ook beteken as ek hier weggaan om te woon in ’n plek soos Pretoria of Bronkhorstspruit en ek definieer wie ek is dáár, ek ook nie dáár sal wil weggaan nie, om dieselfde rede.

Jy sal nie wil weggaan van ’n plek nie, tensy jy ontevrede is met wie jy is op daai plek. Ontevredenheid van hierdie aard sal lei daartoe dat jy sal aanhou weggaan van plekke tót jy ’n plek vind waar jy nie net wéét wie jy wil wees nie, maar waar jy kan wéés wie jy wil wees.

[Die beginsel: As jy weet wie jy is op ’n bepaalde plek, en tevrede is met wie jy is op daai plek, as ekonomiese en ander faktore in daai plek verder van so ’n aard is dat jou kanse op oorlewing beter is as op ’n ander plek waar jy jouself in teorie ook kan vestig, is dit verstaanbaar en redelik dat jy sal wil bly net waar jy is.]

DINSDAG 25 MEI 2004

Identifiseer jou SELF – en hoe dit aan jou geïdentifiseer word

Die SELF, hoe die persoon sy eie SELF áán hom- of haarself identifiseer, en ook hoe die persoon sy of haar SELF aan die gemeenskap identifiseer. Laasgenoemde is egter nie ’n eenrigting gesprek nie – die taal waarin die individu sy of haar SELF aan die gemeenskap identifiseer, is nie deur die individu bedink nie, maar word benut met die komplimente, as’t ware, van die gemeenskap waarvan die individu deel is. (Voorbeelde van taalkonsepte wat benut word sluit in “man”, “vrou”, “sterk”, “slim”, “leier”, “skrywer”, “ryk”, “arm”, “intellektueel”, “ateïs” en “Christen”, om net ’n paar te noem.)

In my geval het ’n gemeenskap wat hoofsaaklik uit blanke Afrikaansprekendes bestaan, my SELF áán myself geïdentifiseer. Tans identifiseer ek myself as volwassene aan ’n ander gemeenskap – Oosters, Chinees – met behulp van taal wat ek besig is om te bemeester en ander data waarvan ek bewus geraak het deur persoonlike ervaring.

______________________