Kategorie: Persoonlike Agenda, Boek Een

SATERDAG 5 AUGUSTUS 2000

Die gedig, soos ’n aantekening in ’n joernaal, is vir my ’n verwysingspunt. Dit vertel hoe ek gekom het waar ek is vandag; hoe dit gebeur het dat ek is wát ek is, op hierdie spesifieke tydstip van my lewe.

Solank ek ’n pen en ’n stuk papier het, kan ek uitdrukking gee aan wie ek is, op ’n bepaalde tyd, in ’n bepaalde konteks, en derhalwe weet dat ek lewe. Ek is verder bewus daarvan dat elke dag ’n voortsetting is van één lewe, en dat hierdie lewe alles insluit wat ooit opgeteken is – in notaboeke, op stukkies papier, op die agterkant van telefonrekeningkoeverte, asook ander dinge wat gebeur het maar wat onverwoord en onopgeteken gebly het.

Al die strofes en stories oor liefde, geloof en hoop, en oor teleurstellings, twyfel en wanhoop, lei uiteindelik tot die belangrikste van alle kennis: die kennis van wie ek is.

______________________

DINSDAG 18 JULIE 2000

Inleiding

Die afgelope tyd het vier bose konstellasies stelling ingeneem bo my planeet: Alleenheid, Slegte Weer, Te Veel Werk, en Te Min Geld. Enige van hierdie konstellasies op hulle eie kan ’n negatiewe uitwerking op my gemoed hê. Maar gewoonlik kan goeie weer, of ’n lekker werkskedule, of genoeg geld om myself te vermaak, kompenseer vir die negatiewe uitwerking van watse enkele droefenis dit ook al is wat my op daai oomblik teister. Selfs as twee of drie van hierdie konstellasies op dieselfde tyd stelling inneem, kan een van die ander se teenoorstaande inkarnasies steeds ietwat van ’n balanserende uitwerking hê. As ek byvoorbeeld alleen is, en die weer is sleg, en ek het te veel werk, sal dit help as ek genoeg geld in die bank het om te kan spandeer op iets wat my beter sal laat voel. Maar as al vier hierdie faktore op dieselfde tyd hulle donker skadu’s oor jou voorstoep gooi, soos jou vier mees gehate kennisse wat soos een man aan jou deur klop, wel … dan’s jy in die moeilikheid.

Die skryfproses

Watse metode of proses verkies ek as dit kom by skryfwerk? Ek het sover drie metodes geïdentifiseer waaraan ek óf in die verlede voorkeur gegee het, óf wat ek tans verkies, óf wat ek glo in die toekoms, onder sekere omstandighede, suksesvol kan wees.

Die een metode is wat ek noem die 1995 Metode. Kenmerke sluit in die luuksheid om verantwoordelik te wees vir, en verantwoordbaar te wees áán, niemand nie; om op te staan wanneer jy wakker word, en te gaan slaap wanneer daar niks meer op TV is nie. Om derhalwe ’n roetine te hê wat enige tyd afgewissel kan word, en om te skryf wanneer die begeerte jou tref. (’n Mens kan natuurlik meer gedissiplineerd wees en elke dag skryf, selfs as die begeerte nié met jou is nie.)

Die tweede metode is die Johannesburg Metode. Dit behels om voltyds te werk, op die oog af ’n relatief konvensionele werks-, sosiale, en huishoudelike lewe te voer, en in die aande te sit en skryf tot so middernag toe. Hierdie metode sal dalk nie soveel rigtinglose fragmente produseer wat jy skribbel op stukkies papier terwyl jy op jou rug lê nie, maar juis om hierdie rede mag jou skrywery dalk meer produktief wees. Jy sal fokus op hoofsaaklik een projek, en miskien een of twee sekondêre projekte. Die probleem is dat jou werksdae dalk so ’n sielswroeging is dat jy elke aand tot middernag rondsit voordat jy jouself sover kan kry om weer aan ’n pen te vat, of dit naby ’n rekenaar te waag.

Die derde metode is die een waarvolgens ek op die oomblik werk, naamlik die Taiwan Metode. Ek werk gemiddeld vier of vyf ure per dag, verdien ’n respektabele inkomste, en ek het genoeg vrye tyd om agter die rekenaar te spandeer.

[…]

Die ander ding is dat ’n skrywer nie ’n masjien is nie. Skrywers leef, en werk in hulle eie klein wêrelde van behoeftes, gevoelens, frustrasies, klein plesiertjies en vrese. My klein wêreldjie is baie onbevredigend op die oomblik. Ek is alleen. Ek is ook oorgewig, en ek oefen nie genoeg nie. In kort, ek is nie tevrede met wat ek sien in die spieël of in die weerkaatsing van winkelvensters nie, en dit word vererger deur die totale afwesigheid van intieme kontak. O ja, en ek glo ek werk te veel. En ek is broke.

En die weer is sleg. Dis die ergste as ’n mens geslaap het in die middag, en jy word wakker met so ’n taai sweet wat aan jou lyf kleef. Dan kyk jy in die spieël, jy sien jou voorkop blink, en jy weet dis nie net van die sweet nie, maar van al die vet wat jou liggaam so fluks stoor. En jou woonstel het nie genoeg vensters vir vars lug om in te stroom soos fans by ’n rock-konsert nie. En terwyl jy na jouself in die spieël kyk met al hierdie gedagtes wat in ’n waas voor jou ronddans, onthou jy weer: Jy’s alleen.

’n Roetine vraag

[…]

Einde

Wat ons terugbring by die eintlike verskoning vir hierdie opname van waar ek op hierdie oomblik in my lewe staan: BALLINGSKAP. Die term het nog altyd verwys na die oortuiging dat hierdie nie my eintlike lewe is nie; dat ek vir ’n onbepaalde tyd wegbly van ’n ánder plek tot ek gereed is om terug te keer, waarna ek my lewe dán met oorgawe kan begin. Miskien is dit betekenisvol dat selfs in die extended blues waarbinne ek myself tans bevind, ’n opheffing van my ballingskap in die gewone sin nie veel aandag kry nie.

Die werklike ballingskap waarin ek myself tans bevind, is eerder een van aan die buitekant wees van ’n omgewing waar ek my eie waarde sal vind, waar ek sal voel ek behoort, en waar ek myself kan toewy aan iets. Soos die geval ook in Korea was, gaan dit oor mense. Maar die omgewing waarin hierdie betekenisvolle ander gevind kan word, het nie noodwendig grense nie, en word nie noodwendig gedefinieer in terme van geografie nie.

* * *

Terug by die onmiddellike werklikheid. Omdat ek die afgelope uur gesit en skryf het, het ek nie genoeg tyd oor voor my volgende klas om my wasgoed te was nie. Dit beteken ek sal nog ’n nag tussen lakens moet slaap wat my gesondheid – en soos dit blyk, my moraal – affekteer.

En dis nog steeds warm en bedompig, en die aardige sweet kleef steeds aan my oorgewig lyf. En die vars lug steek steeds buite in sy spore vas, soos iemand wat skielik op ’n dooie os afgekom het. En ek moet steeds my Nuwe Taiwan dollars omdraai. Tot volgende week. Tot die spreekwoordelike môre kom.

Die vier konstellasies hang soos low-budget movie-dekor oor my planeet, en tensy ’n renegade army of comets hulle gaan bevlieg, gaan ek môre steeds op hierdie Planeet van Ballingskap sit. Intussen moet ek maar die sweet van my siel af hou, en daai wasgoed spoedig was. Want, soos ek altyd sê, as alles verkeerd loop in jou lewe maar jy’t ten minste ’n skoon onderbroek, is alles nie verlore nie.

______________________

SONDAG 19 MAART 2000

Die kerk

Ek kry die gevoel, as ek weer kyk na my laaste maande in Korea en wat ek toe geskryf en geglo het, dat ek nog steeds die punt mis. Ek het toe gesê ek luier, dat ek wag vir die lig om groen te slaan. (Ek het myself besig gehou met video’s en boeke. Nou hou ek myself net meer produktief besig.)

Laas Vrydag het my scooter se brieke gefaal. Dit kon op enige tyd gedurende daai oggend gebeur het, en in 80% van die gevalle sou dit ernstige gevolge gehad het. Maar op die betrokke tyd en plek waar dit wel gebeur het, was ek in feitlik geen gevaar nie. En siende dat dit nie die eerste keer was wat iets werklik slegs kón gebeur het met my maar nie gebeur het nie, het ek gewonder: Hoekom?

Dit het my weer laat dink aan die idee van roeping … of meer spesifiek, die idee of gevoel dat ék een of ander spesiale roeping het, dat daar iets is wat ek móét doen – a reason for being.

Ek spandeer soms die beste ure van my dae en nagte hard aan die dink – oor die wêreld, oor die lewe, oor die betekenis van dinge, oor die betekenis van my eie lewe, oor die raaisel van hoekom ek is soos ek is en doen wat ek doen, en hoekom ek die keuses gemaak het wat my gebring het waar ek vandag is. Dis asof ek ’n speurder is wat die heeltyd opsoek is na leidrade, ongeag of ek bewus is daarvan of nie. Soms is dit net ’n woord wat in my gedagtes vassteek. Soms is dit ’n monoloog aan die einde van ’n movie. Soms is dit iets wat iemand nié sê nie. Ander kere weer gebeur iets, of ek doen iets wat oënskynlik geen waarde het nie, and there it is again – nog ’n leidraad, nog ’n deel van die legkaart, asof ek moet verstaan.

Ek het nou al menigmaal gedagdroom oor my ideale lewe, en gewoonlik begin dit met geld – om finansieel onafhanklik te wees, om te kan doen wat ék wil doen, wáár ek dit wil doen, vir solank as wat ek dit wil doen. Miskien is om meer as genoeg geld te hê ’n belangrike deel van die proses, sodat jy jou daaglikse bestaan kan toewy aan wat ook al die rede mag wees hoekom jy nog leef, sonder om afhanklik te wees van ander mense vir die vervulling van jou daaglikse behoeftes, en sonder dat jy genoodsaak word om jouself te verlaag tot kleinlike konvensies om aanvaar te word deur ’n bepaalde gemeenskap.

Steeds wonder ek “if this is as good as it gets”. Of wag ek steeds vir ’n teken, ’n woord waarop ek sal reageer dat ek nou verstaan, om dan die res van my lewe toe te wy aan wat ek sal sien as my ware roeping?

Dit alles impliseer geloof in ’n Hoër Wese. Indien jy nie glo in die bestaan van so ’n wese nie … nou ja, dan kom dit daarop neer om jouself besig te hou op so ’n wyse dat jy ’n bewussyn van welstand ontwikkel, en handhaaf. En om te dink aan ander motiverings vir wat jy doen – miskien om onthou te word as alles verby is, of om in jou laaste minute geen spyt te hê oor wat jy gedoen het, of nie gedoen het nie.

As jy dus glo aan ’n rede vir jou bestaan, wat sou hierdie rede wees? En as jy nie oortuig is van enige spesifieke rede vir jou bestaan nie, hoe beïnvloed dit jou keuses en lewensuitkyk?

Die vrou

Die vrou was reeds in etlike verhoudings. Tog, telkens het die verhouding geëindig omdat haar gretigheid om te trou die man vervreem het.

Sy ontmoet toe weer ’n man, en neem haarself voor om dié keer alles reg te doen. Na hulle ’n paar keer saam met gemeenskaplike vriende uit was, nooi sy hom vir aandete. Sy maak sy gunsteling kos, en maak seker die musiek is iets waarvan hy hou.

Terwyl hulle aandete eet, laat sy hom praat oor sý lewe. Sy luister aandagtig, en vra die regte vrae op die regte oomblikke. Hy vra haar ook uit oor háár werk, háár familie, en oor háár lewe oor die algemeen. Sy gee deeglike, maar kort, antwoorde sodat sy hom nie per abuis verveel nie. Toe hy vir haar sê hy sal nog graag vir ’n paar maande of ’n jaar in Oos-Europa wil bly, kon sy nie glo hy sê dit nie. Sy voeg by dat sy ook graag in Parys sal wil woon, of in Rome.

Na ete skuif hulle na die sitkamer toe. Sy bedien koffie en tert. Sy maak verskoning dat die tert nie tuisgebak is nie (wat dit wel was), maar sy hoop dit smaak lekker. Dan trek sy haar skoene uit en gaan sit op die bank oorkant hom. Haar bene ingevou op die sagte kussings, haar een hand skamerig op haar voete, kyk sy met verbloemde belangstelling hoe hy sy tert eet. Nadat hy klaargespeel het met sy tweede stuk, stel sy voor hulle moet gaan fliek, of miskien ’n video uitneem.

Hulle besluit dan op die video. Sy vind dit amper uitputtend in die videowinkel om te probeer uitvind waarvan hy hou, sodat sy moontlik iets in sy smaak kan voorstel eerder as om net in te stem tot sy keuse.

Terug by die woonstel sê sy dat sy koud kry, en gaan kamer toe om iets warms aan te trek. Die jeans en donkerblou sweetpak-top waarmee sy oomblikke later verskyn, laat haar … huislik lyk, en warm. Met die eerste fliek sit sy op die leuningstoel, en hy op die rusbank. Hulle gesels nie veel nie, en sy probeer ongeërg lyk elke keer as hy na haar kant kyk.

Na die eerste video vra sy of hy iets wil drink. Hy stap saam kombuis toe, en kom tien minute later uit met ’n skinkbord vol koekies en warm sjokolade. Dié keer sit sy langs hom. Kort na die begin van die tweede video raak hulle gemaklik.

Dié aand is die man nie terug huis toe nie. In die slaapkamer, so het die vrou enkele dae later aan ’n vriendin vertel, het sy haarself oortref. Waar die man se verbeelding moontlikhede getoon het, het sy dit vrye teuels gegee.

Die volgende oggend was die man gelukkig, en het by homself gedink hy’t ’n “great” vrou ontmoet. Sy luister na hom – “nie soos sommige ander mense nie” – en sy stel belang in sy opinies. Hulle het dieselfde smaak in movies, en hulle hou selfs van dieselfde tipe kos. En, soos hy later aan een van sy vriende vertel het, sy’t geen hang-ups in die bed nie.

Na ’n paar weke het hy haar aan sy ouers voorgestel. Hoewel sy pa van haar gehou het – sy’t hom “Oom” genoem en gelag vir sy grappies, was sy ma nie beïndruk nie. Sy’t selfs gesê hy moet oppas dat die vrou hom nie met ’n slap riem vang nie. Hy’t haar verdedig, en dinge genoem soos dat sy, soos hy, graag oorsee wil gaan woon vir ’n tyd.

’n Paar maande later is hulle getroud, al het sy ma se opinie van haar nie veel verbeter nie.

Ses weke na die wittebrood sê hy vir haar hulle moenie té gemaklik raak in die nuwe woonstel nie. Hulle wil immers nog oorsee gaan, het hy haar herinner – op so ’n wyse dat dit nie sou blyk dat hy ’n argument wil begin daaroor nie. Sy sê toe sy weet nie, hulle moet maar kyk hoe dit gaan. Met dit tel sy ’n tydskrif op en begin daardeur blaai.

Toe tref dit hom: hierdie strop, gaan nog styftrek.

Die huis

[…]

Die hang-ups

Ek was nog nie eens behoorlik wakker gisteroggend toe ek besef ek het nog steeds dieselfde hang-ups as die vorige aand nie. Dis soos as ’n mens gaan kamp saam met ’n groep mense. Sodra almal wakker word in die oggend, herken almal mekaar as dieselfde mense wat hulle die vorige dag was. So is dit met my hang-ups. Die oomblik as my wekker afgaan en ek besef dis nie ’n nagmerrie of ’n flou grap nie, dan’s dit asof iemand ook my hang-ups wakker maak. And what do you know! Daar’s hulle almal, op hulle plek, gereed vir nog ’n dag se diens!

Waarvan praat ek? Wat presies, is my probleem? Hoofsaaklik die feit dat ek dink ek nie veel van ’n indruk maak op mense wat ek ontmoet nie. Ek wens altyd ek kan ’n beter vertoning lewer – ’n sportiewe ou wees vir die sportiewes, ’n amateur musikant vir die wannabe rock stars, ’n ervare traveller vir die travellers, ’n kapitalis vir die kapitaliste, en ’n kommunis vir die kommuniste. Ek wens ek het meer geweet van meer dinge, sodat ek kon saampraat langs meer vure. Ek wens ek het al meer ervaar, en meer gesien. Ek wens ek kon meer dinge doen, op so ’n wyse dat mense ánder verwys na my, of na my verwys in hulle gesprekke.

Toe verander alles. Ek dink toe, wie is hierdie mense wat ek so graag wil beïndruk? Wie is hierdie mense met wie ek myself so onderdruk? Daar’s ses biljoen mense op hierdie planeet, duisende kulture, miljoene subkulture, ’n ontelbare hoeveelheid agterkamers en gaatjies en hoeke in donker en halfverligte gange. Daar’s kelderverdiepings, soldervertrekke; amper soveel spasies as wat daar mense is. Hoekom, op aarde, onderdruk ek myself so met ’n paar mense wat eintlik fokkol vir my beteken?

Bevry jouself, wil ’n mens amper sê.

______________________

DONDERDAG 16 MAART 2000

(Alternatiewe titel: Redes om dit wel te oorweeg)

1. Ek is relatief gesond.

2. Ek het twee girlfriends.

3. Nie een van die twee ken my nie.

4. Ek kan peanutbutter bekostig.

5. Ek het ’n rekenaar.

6. Ek werk nie môre nie.

7. Ek moet drie bondels wasgoed was.

8. Daar’s te veel mense.

9. Teoreties gesproke moes twee mense seksuele omgang gehad het vir elke persoon op aarde, wat gereelde seksuele omgang tussen twee mense relatief normaal maak.

10. Ek is abnormaal.

11. Ek wil ’n skrywer wees.

12. Ek het geen inspirasie nie.

13. Ek het ’n paar idees.

14. Ek wil ryk wees en op Stellenbosch woon en elke oggend ontbyt by McDonald’s of Bakoven eet.

15. Ek wil ’n paar prostitute as vriendinne hê, maar ek dink my ma sal mind.

16. My sigarette brand te vinnig op.

17. Ek kan nie die derde speler op die tennis game wen nie.

18. Dis vyf voor drie op ’n Donderdagoggend, en ek is 28.

19. Die twintigste eeu is verby.

20. Ek wil nog Moskou toe gaan om na Lenin te gaan kyk.

21. Ek wil nog saam met ’n mooi vrou in Parys wees in die herfs.

22. Rodney Seale kies nie meer my musiek nie.

23. Daar’s altyd ’n moontlikheid dat ek die jackpot kan slaan.

24. Die kans is skraal.

25. Ek raak vet.

26. Cheeseburgers, pizza, Pringles, en chocolates.

27. Miskien raak die lewe nooit beter as nou nie.

______________________

SONDAG 20 FEBRUARIE 2000

Tradisie was ’n kenmerk van die hoërskool waar ek my tienerjare geslyt het. En soos dit ’n skool betaam wat hulleself roem op tradisie, het foto’s van ses dekades se eerste rugbyspanne gehang op ’n plek waar dit elke jong seun in die verbystap kon konfronteer met die moontlikheid van sy eie gesig teen dieselfde muur. Soms, as jy nuuskierig genoeg was en jy’t tyd gehad, kon jy vir ’n paar minute stilstaan by ’n foto om name by gesigte te plaas. Soos jy dan nou daar staan en staar na ’n foto, sou jy ’n vreemde term oplet tussen al die Jan Burgers en Floors van Jaarsvelds: NOG EEN. Ek kon nooit uitwerk hoe dit gebeur het dat hierdie ouens se name nie op die foto’s verskyn het nie, want ’n naam moes hy tog gehad het! Hierdie indruk dat nie almal onthou word nie, het by my vasgesteek.

Die mens word gebore, en soos die tyd aanstap, begin hy om sy wêreld te leer ken. Hy begin leer hoe dinge werk, wat hy moet doen om te oorleef, wat hy nié moet doen nie om uit die moeilikheid te bly, en wat oor die algemeen van hom verwag word. Uiteindelik besef die mens ook dat almal tot ’n mate soos hy is, dat hy tot ’n mate soos almal is. Almal eet, dra klere, borsel tande, raak soms kwaad, lag, en praat in tale wat die meeste mense in die omgewing verstaan. Hy besef as hy wil oorleef en uit die moeilikheid wil bly, hy die res se voorbeeld moet volg. Hy moet inpas by sy omgewing. Hy moet probeer om te wees soos die ander mense wat deel is van sy wêreld.

Soos die lewe maar is, maak hy ook op een of ander tyd kennis met die verskynsel dat mens doodgaan. Hy sien, en ervaar moontlik self, die groot rou: mense wat huil, en ’n atmosfeer wat oor die huis hang wat hy nog nooit voorheen teëgekom het nie. Hierdie jong mens sal seker nie verkwalik kan word as hy dink dat dít is hoe dinge van nou af gaan wees nie – ’n belangrike lid van die familie is dood, en niemand gaan hom of haar ooit weer sien nie. Maar die weke en maande gaan verby, en hy kom agter dat sy ma en pa weer begin lag as die hond iets snaaks aanvang, en die gras word nog steeds elke ander Saterdag gesny. Ook die lewe van hierdie jongeling gaan voort, soos voor die Groot Gebeurtenis.

Hierdie gebeure laat ’n groot indruk op die jong kind: Iemand wat altyd daar was, was skielik een dag nie meer daar nie; en die lewe het voortgegaan.

Dieselfde ding gebeur dalk weer – ’n ouma of oupa, of ’n oom of tannie, moontlik selfs iemand wat nou die dag nog saam met hom op die speelgrond rondgehardloop het. Dieselfde drama speel homself weer af: Mense huil, gedempte gesprekke word gevoer, en daar’s ’n stilte wat selfs die honde se geblaf uitdoof. Maar die kind let weereens op dat die grootmense nog steeds werk toe gaan, en elke aand eet hulle nog steeds aandete – soos tevore.

Die gewaarwording dat mense doodgaan, en dat die wêreld voortgaan sonder hulle – soos ’n trein wat passasiers aflaai en weer vertrek – word versterk by hierdie jong mens.

Op hierdie stadium is dit net ’n kwessie van tyd voor die kind besef dat ook hý eendag nie meer daar gaan wees nie. En soos met al die ander mense wat doodgegaan het, gaan die wêreld ook voortgaan sonder hóm. Ook dán sal iemand die nuus lees op TV, iemand sal voortgaan om grappies te maak, en al die honde in die buurt sal steeds blaf vir alles wat roer in die nag.

Soos die kind ouer word, word hy ook blootgestel aan die name van mense wat lankal dood is, maar wat om een of ander rede onthou word. In een gemeenskap is dit Piet Retief en Koos De La Rey, in ’n ander Elvis Presley en Marilyn Monroe, en in ’n ander deel van die wêreld Bruce Lee of Mao Zedong. Die kind besef dat daar sekere mense is wat nie net doodgegaan het en vergeet is na ’n tyd nie. Hy besef sekere mense het dinge gedoen gedurende hulle leeftyd wat maak dat hulle onthou word. Hulle word onthou in skoolboeke, in tydskrifte, in koerante, en op TV. Dalk word daar oor hulle gepreek Sondag in die kerk. Daar word dalk oor hulle gepraat op TV of langs ’n braaivleisvuur. En, lees hy in ’n tydskrif, mense herdenk nog steeds hulle gunsteling sanger se verjaarsdag dekades na sy dood.

Die kind kyk na homself, en na die mense om hom, en die tyd kom wat hy wonder waar hý inpas in hierdie HIËRARGIE VAN ONTHOU WORD. Gaan sý gesig eendag op seëls verskyn? Sal mense nog sy verjaarsdag onthou jare na hy dood is? Sal hulle jare later nog oor hom praat?

Die gemiddelde mens weet hy of sy is belangrik vir ’n klein groepie mense. Hulle weet die vrou wat die nuus lees op TV gaan moontlik nie huil as hulle doodgaan nie, maar hul ouers en broers en susters sal sekerlik vir ten minste ’n paar maande hartseer wees. Vir sommige mense is dit genoeg – om te weet dat hulle onthou sal word deur ’n klein maar betekenisvolle groepie mense. Ander mense hoop ten minste ’n paar honderd mense daag op by hulle afskeidsparty. En dan is daar mense wat nie ’n oomblik verloor om te dink aan sulke dinge nie, maar wie se begrafnis ’n hele stad – selfs ’n hele nasie – tot stilstand sal dwing.

Aan die een kant van die spektrum het ons die man wat ’n staatsleier was, moontlik die held van ’n politieke rewolusie, wie se idees eeue later nog bestudeer sal word. Hierdie man het dalk ook ’n hele paar kinders gehad, en talle kleinkinders en agterkleinkinders. Die man aan hierdie kant van die spektrum sterf dalk op ’n bejaarde ouderdom, omring deur sy kinders, en deur sy kleinkinders en agterkleinkinders. Sy idees, en sy goed gedokumenteerde woorde en dade leef voort in instellings, in biblioteke, en as deel van mense se algemene kennis. Aan die ander kant van die spektrum het ons ’n man wat geen broers of susters gehad het nie, wat nooit getrou het nie, nooit kinders gehad het nie, en nie veel het hulleself sy vriende genoem nie. Hy’t nooit enige boeke geskryf nie, nooit enige musiektreffers geproduseer nie, nooit enige iets gebou nie, en nooit enige iets ontwerp of uitgevind wat lank na sy dood nog van nut sou wees nie.

Die een man se naam gaan voortleef. Hy gaan onthou word. Die ander ou sal onthou word as net … NOG EEN. Mense sal later na hom verwys as die een wat in Kapasiteit X in Kantoor Y gewerk het, of as Die Man Wat In Die Rooi Huis Gewoon Het. Tien jaar na sy dood sal nie veel mense nog sy naam onthou nie.

Vele onder ons koester ’n begeerte om onthou te word vir dinge waaraan onsself waarde heg. Maar is dit enigsins meer as ’n soeke na ’n goeie gevoel oor jouself? ’n Mens sou wou sê dat dit juis hierdie begeerte is wat mense dryf om dinge te doen wat nog nooit voorheen gedoen is nie, of om iets te vermag wat baie werk en toewyding verg – iets wat uiteindelik waarde sal hê vir meer mense as net ’n enkele individu.

Wat is dit wat maak dat mense erkenning soek? Hoekom hoop mense dat hulle onthou sal word lank na hulle sitplekke op die trein koud geword het?

Wat dit ook al is, dit dryf mense vorentoe. Dit dryf hulle om grense te verskuif, om nuwe grond te breek, en soms om hoop te gee wanneer ander dit die nodigste het. Dit dryf mense om vermoëns aan te leer wat hulle in unieke posisies plaas; om hulle eie lewens sodoende te verbeter, en om dalk die wêreld vir almal om hulle, en ná hulle beter te maak. Ongelukkig is hierdie soeke na erkenning ook die vuur wat mense dryf om oorloë te ontketen, en om te vernietig eerder as om te bou.

Laat daar dus konsensus wees: Laat dié wat dit verdien, beloon word met ’n posseël na hulle afsterwe, en laat hulle verjaarsdae onthou word. En laat die name van dié wat erkenning soek op destruktiewe wyses (en dit tragiese gevalle soms vind) onthou word as die resultaat van wanneer die donker kant soms die lig oorweldig.

Sal ons dan sê soeke na erkenning is goed, solank dit ’n oorwegend positiewe nalatenskap agterlaat? Om dus onthou te word vir ’n goeie bydrae – ’n enkele heldedaad, of ’n lewe van toewyding aan ’n goeie saak.

Elkeen van ons word uiteindelik gekonfronteer met sekere vrae: Waar, in hierdie HIËRARGIE VAN ONTHOU WORD, pas jy in? Waar wíl jy inpas? En laastens, vir wát wil jy onthou word?

______________________